Η σωτηριολογική αποστολή της φυλακής και το αναμορφωτικό ιδεώδες έχουν αποτύχει, ιδίως όταν απευθύνονται σε δράστες που δεν θέλουν ούτε να «σωθούν», ούτε να αλλάξουν. Πολλοί δε εξ αυτών δεν αναπτύσσουν αισθήματα ευθύνης ή ενοχής (ούτε βέβαια αιδούς), καθώς έχουν νομιμοποιήσει το έγκλημά τους, με συνέπεια ν' ακυρώνεται κάθε προσπάθεια σωφρονιστικής εξατομίκευσης.
Στις 12 Φεβρουαρίου 2022, σε ηλικία 80 ετών, έφυγε από τη ζωή η Mireille Delmas-Marty, μια από τις μεγαλύτερες νομικές μορφές του 20ου αι., αφήνοντάς μας απίστευτα φτωχότερους παρά το τεράστιο έργο που άφησε πίσω της. Η σκέψη της για την αναζήτηση ενός Δικαίου που μπορεί να καταστεί οικουμενικό πρότεινε σημεία αναφοράς για μια ειρηνική και ενωμένη παγκόσμια διακυβέρνηση.
«Αναρωτιέμαι, όχι ως κοινωνικά ενεργός (πιστεύω και ευαισθητοποιημένος) πολίτης, αλλά ως εγκληματολόγος, ποια μπορεί να είναι η ψυχοσύνθεση νέων κυρίως ανθρώπων, οι οποίοι ζωγραφίζουν μουτζουρωμένα γκράφιτι στις προτομές των ηρώων του 1821 ή αποκεφαλίζουν αγάλματα ηρωίδων της Αντίστασης, που πυρπολούν δημόσια κτίρια, που προπηλακίζουν ανθρώπους-στόχους, που δεν σέβονται τίποτα και δεν τιμούν κανέναν».
Είναι λίγο–πολύ γνωστό ότι οι απόψεις της κοινής γνώμης διαμορφώνονται ή και καθοδηγούνται από διάφορες πηγές και αιτίες. Εκτός από τα ΜΜΕ, η πολιτική προπαγάνδα, οι κοινωνικές αναπαραστάσεις, τα προσωπικά βιώματα, οι επιστημονικές ορολογικές ή και θεωρητικές διαφωνίες έχουν τη δική τους επιρροή. Σημαντικό όμως ρόλο παίζουν κατά τη γνώμη μου και η Λογοτεχνία και η Λαϊκή σοφία.
Το κίνημα #MeToo έχει εξαπλωθεί σε όλο τον κόσμο τα τελευταία χρόνια, δίνοντας τη δυνατότητα στα θύματα σεξουαλικής βίας να μοιραστούν τις τραυματικές τους εμπειρίες σε κοινωνικά δίκτυα και ειδησεογραφικά μέσα.
Ο ρόλος του εγκληματολόγου είναι να ασκεί αντ-εγκληματική αντι-πολίτευση με επιστημονικά ερείσματα και εν-γενώς καλή προαίρεση. Το ζήτημα των κρουσμάτων στα καταστήματα κράτησης, δεν επιζητά τη συμπόνια μας. Αντίθετα, είναι μια αφορμή να βρισκόμαστε σε διαρκή εγρήγορση ώστε να επαναξιολογούμε τον αυτονομιμοποιητικό λόγο του ποινικού δόγματος. Πόσο κοντά, όμως, είναι το φιλελεύθερο ποινικό δόγμα στην πραγματικότητα των φυλακών;
Οι εγκληματολογικές επιστήμες διαθέτουν το πλεονέκτημα της πολυπαραγοντικής ενασκόπησης ενός φαινομένου (εγκληματικού ή μη). Από τον ηθικό πανικό του κορωνοϊού και το φόβο της θυματοποίησης, σε μοντέλα "ιχνηλάτησης" κρουσμάτως ως πρόδρομοι σύγχρονων μορφών τεχνοεπιτήρησης, η περίοδος που διανύουμε βρίθει ερευνητικών αντικειμένων για τον εγκληματολόγο που "οσφραίνεται" τις προκλήσεις της εποχής του και "στέκεται μπροστά τους" με επιστημονική επίγνωση.
Μέσα σε ιδιότυπες κοινωνικές συνθήκες αποφασίσαμε να δημοσιευθεί εντός Απριλίου το 12ο τεύχος του περιοδικού μας και να αποδείξουμε έμπρακτα αλλά και σε συμβολικό επίπεδο ότι ότι η ζωή παρά τις όποιες σημαντικές δυσκολίες δεν σταματά κι ότι, εφόσον μέσω της τεχνολογίας έχουμε τη δυνατότητα να παρακάμψουμε αποτελεσματικά την έλλειψη της δια ζώσης επαφής, οι προσπάθειες όλων μας δεν πρέπει να μπαίνουν στο περιθώριο. Εξάλλου, πάντοτε οι δύσκολες περίοδοι εκτός από δεινά γεννούν και ευκαιρίες ανασύνταξης και εμείς στο ΚΕ.Μ.Ε. δεν έχουμε καμία διάθεση να τις σπαταλήσουμε.
Η ηλεκτρονική επιθεώρηση CrimeTimes συμπλήρωσε ήδη τρία χρόνια παρουσίας στον χώρο της Εγκληματολογίας και των εφαπτόμενων σε αυτήν επιστημών και όλοι μας στο Κέντρο Μελέτης του Εγκλήματος, το ΔΣ του οποίου έχει αναλάβει εξ αρχής την επιστημονική διεύθυνση, είμαστε ιδιαίτερα υπερήφανοι και χαρούμενοι για την έως σήμερα διαδρομή.
Prof. Ivo Aertsen, well known law scientist, psychologist, Prof of Criminology, Victimology, Restorative Justice and Activist, discusses with Katerina Soulou on issues regarding restorative justice and the new perspectives on dealing with crime.
