Τι σηματοδοτεί η αποχώρηση της Τουρκίας από τη Σύμβαση της Κωνσταντινούπολης;
Η Σύμβαση της Κωνσταντινούπολης
Η Σύμβαση της Κωνσταντινούπολης υιοθετήθηκε από το Συμβούλιο της Ευρώπης το 2011 και άνοιξε προς υπογραφή την 11/5/2011 κατά την 121η συνεδρίαση της Επιτροπής Υπουργών στην Κωνσταντινούπολη. Τέθηκε σε ισχύ την 1/8/2014 μετά τη 10η επικύρωσή της από την Ανδόρα[1]. Πρόκειται για το πρώτο διεθνώς νομικά δεσμευτικό κείμενο που αφορά στην πρόληψη της έμφυλης βίας και την προστασία των θυμάτων[2]. Συγκεκριμένα, αποτελεί ένα σημαντικό βήμα στη μακρόχρονη και σταθερή προσπάθεια του Συμβουλίου της Ευρώπης να εξασφαλίσει τον σεβασμό των δικαιωμάτων των γυναικών[3]. Μία καινοτομία της Σύμβασης αποτελεί η ίδρυση ενός μηχανισμού παρακολούθησης των κρατών-μελών της Ευρωπαϊκής Ένωσης που την έχουν υπογράψει από ένα ανεξάρτητο όργανο, τη GREVIO. Η GREVIO παρακολουθεί τα κράτη - μέλη σχετικά με το εάν εφαρμόζουν τη Σύμβαση και δημοσιεύει Εκθέσεις στις οποίες αξιολογεί τα μέτρα που λαμβάνουν τα κράτη-μέλη. Έχει τη δυνατότητα να εκδίδει συστάσεις στις περιπτώσεις όπου παρατηρείται σοβαρή ή εκτεταμένη ή επαναλαμβανόμενη βία και επομένως δεν εξασφαλίζεται ο σεβασμός στους ορισμούς της Σύμβασης[4].
Έμφυλη-Ενδοοικογενειακή βία στην Ευρωπαϊκή Ένωση
Σύμφωνα με τον Οργανισμό Θεμελιωδών Δικαιωμάτων το 2014 για τη βία κατά των γυναικών[5], αναφέρεται ότι μία στις τρεις γυναίκες έχει υποστεί σωματική βία, σεξουαλική βία, ή και τις δύο μορφές βίας από την ηλικία των 15 ετών και έπειτα. Το 55% των γυναικών βίωσε σεξουαλική παρενόχληση, ενώ το 11% έχει υποστεί ψηφιακή παρενόχληση. Μία στις είκοσι γυναίκες έχει βιαστεί. Η έρευνα διεξήχθη στα 28 κράτη-μέλη της Ε.Ε με δείγμα 42.000 γυναίκες. Η έμφυλη βία αποτελεί σημαντικό εμπόδιο στην πορεία προς ισότητα των φύλων. Οι έμφυλες ανισότητες αποτελούν ένα πρόβλημα προς επίλυση στην Ε.Ε και μάλιστα η ισότητα των φύλων συνιστά έναν από τους κυριότερους στόχους της για το διάστημα 2020-2025. Μια στις πέντε γυναίκες υφίστανται βία από το σύντροφό της και πάνω από το ήμισυ των θυμάτων των ανθρωποκτονιών είναι γυναίκες. Τα αποτελέσματα των πιο πρόσφατων ερευνών επιβεβαιώνουν την άμβλυνση του φαινομένου της έμφυλης βίας. Οι γυναίκες είναι πιο πιθανό να αντιμετωπίσουν ενδοοικογενειακή βία σεξουαλικής φύσεως από μέλη της οικογένειας ή συγγενείς. Η επίτευξη του στόχου της ισότητας των φύλων, παρεμποδίστηκε από τον COVID-19. Την άνοιξη 2020 (πρώτο lockdown), πολλά κράτη-μέλη σημείωσαν αύξηση της ενδοοικογενειακής βίας. Παρόλα αυτά, η διεξαγωγή ερευνών σχετικών με τα έμφυλα ζητήματα συνεχίζονται[6].
Επιπρόσθετα, σε περιπτώσεις βίας, όπου το θύμα είναι άνδρας ή αγόρι, τα συμμετέχοντα στη Σύμβαση κράτη – μέλη οφείλουν να εφαρμόζουν κατά τον ίδιο τρόπο τις διατάξεις της. Άλλωστε, η κύρωσή της ενισχύει και το εθνικό νομοθετικό πλαίσιο, που μπορεί να συμβάλλει αποτελεσματικά στην χειραφέτηση των ατόμων ανεξαρτήτως φύλου, δεδομένης την αρχής της ισότητας των φύλων[7].
Η αποχώρηση της Τουρκίας από τη Σύμβαση της Κωνσταντινούπολης
Η Τουρκία υπέγραψε τη Σύμβαση του Συμβουλίου της Ευρώπης για την πρόληψη και την καταπολέμηση της βίας κατά των γυναικών και της ενδοοικογενειακής βίας στις 11/5/2011, αποτελώντας την πρώτη χώρα που την επικύρωσε στις 14/3/2012. Οι λόγοι για τους οποίους αποσύρθηκε ενδέχεται να ποικίλουν και κινούνται γύρω από έναν βασικό άξονα. Αρχικά, δεν αναφέρθηκε ο λόγος της αποχώρησης στην Επίσημη Εφημερίδα, ωστόσο πολλοί συντηρητικοί στην Τουρκία και στο ισλαμιστικό AKP του Ερντογάν ισχυρίζονται ότι υπονομεύει τις οικογενειακές δομές, ενθαρρύνοντας τη βία. Ορισμένοι είναι επίσης εχθρικοί προς την αρχή της Σύμβασης για την ισότητα των φύλων και τη βλέπουν ως προώθηση της ομοφυλοφιλίας, δεδομένης της μη διάκρισης του σεξουαλικού προσανατολισμού[8]. Τα ζητήματα που αφορούν στην ΛΟΑΤΚΙ+ κοινότητα, που διεκδικούνται μέσω κινητοποιήσεων καθημερινά, δεν φαίνεται να απασχολούν ιδιαίτερα την Τουρκία, καθότι δεν αντιπροσωπεύουν τις οικογενειακές και κοινωνικές αξίες. Σε αυτό το σημείο αξίζει να σημειωθεί ότι στη Σύμβαση έχει δοθεί ούτως ή άλλως σημαντική ερμηνευτική σημασία στον όρο «φύλο», έννοια που ορίζεται σύμφωνα με την παρ. 3 του άρθρου 3 της Σύμβασης ως το κοινωνικό και όχι το βιολογικό φύλο[9].
Κάνοντας μια ιστορική αναδρομή στη διάρθρωση των ισλαμικών κοινωνιών καθίσταται σαφές ότι κυριαρχούν πατριαρχικές και σεξιστικές πεποιθήσεις, όπως επί παραδείγματι τα εγκλήματα τιμής και ο λιθοβολισμός των γυναικών. Η διάπραξη έμφυλων εγκλημάτων εκπορεύεται από τη διάκριση των φύλων και την εδραίωση καταπιεστικών ηθών που προάγουν το σεξισμό και τα πατριαρχικά στερεότυπα. Οι γυναίκες στις μουσουλμανικές κοινωνίες υφίστανται έμφυλες διακρίσεις, καταπίεση και βία οποιασδήποτε μορφής. Μεγάλο ποσοστό των γυναικών κατηγορείται ότι έχει παραβιάσει τα πρωτόκολλα που ορίζουν την πρέπουσα συμπεριφορά την οποία οφείλουν να ακολουθούν οι γυναίκες[10]. Ιδιαίτερα σε μια χώρα, όπως η Τουρκία στην οποία το πολίτευμα έχει υποβαθμιστεί σε ήπια απολυταρχικό σύμφωνα με την τελευταία έκδοση του Democracy Matrix του Πανεπιστημίου του Würzburg, οι έμφυλες ανισότητες εντείνονται και η θέση της γυναίκας υποβαθμίζεται ακόμη περισσότερο, εφόσον δεν προάγεται η ισότητα των φύλων[11].
Η Τουρκία είναι μια χώρα η οποία δίνει μεγάλη έμφαση στα ήθη και τα έθιμα, τα οποία τηρούνται μέχρι και σήμερα. Πρόκειται για μια χώρα με συντηρητικές αντιλήψεις γύρω από το έμφυλο ζήτημα και το ρόλο της γυναίκας. Μέχρι και σήμερα τελούνται καταναγκαστικοί γάμοι και εγκλήματα τιμής, ενώ υφίσταται και ο θεσμός της προίκας. Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο μάλιστα καλούσε την τουρκική κυβέρνηση να αναγνωρίσει τη σημασία της συμμετοχής των πολιτών στην ανάπτυξη και την εφαρμογή των πολιτικών που στοχεύουν στην ισότητα των φύλων. Επιπρόσθετα, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο ενθάρρυνε τη διενέργεια ερευνών, που επικεντρώνονται στην άνοδο των αυτοκτονιών στις γυναίκες στην περιοχή της ανατολικής Τουρκίας και στα εγκλήματα τιμής. Η Τουρκία ως υποψήφια προς ένταξη χώρα είχε δεσμευτεί να προασπίζει τα δικαιώματα των γυναικών και να προωθεί δράσεις που ενισχύουν την ισότητα των φύλων. Επίσης, όφειλε να συνεχίσει τις νομοθετικές μεταρρυθμίσεις και εφόσον αυτές πραγματοποιούνταν να εποπτεύει την λειτουργία τους. Παράλληλα με τις προαναφερθείσες δράσεις η Τουρκία όφειλε να συνεχίσει τις δραστηριότητες πρόληψης, ευαισθητοποίησης, ενημέρωσης και αντιμετώπισης της βίας κατά των γυναικών[12]. Άλλωστε, πρόκειται για μια χώρα που παρουσιάζει περιορισμένη πρόοδο στη βελτίωση και την εφαρμογή του νομοθετικού πλαισίου[13]. Η αποχώρηση από τη Σύμβαση κρίνεται ιδιαίτερα ανησυχητική λαμβάνοντας υπόψη την αύξηση των περιστατικών βίας κατά των γυναικών, καθώς επίσης και την αύξηση των γυναικοκτονιών. Η Τουρκία δεν διατηρεί επίσημα στατιστικά στοιχεία για τις γυναικοκτονίες. Ωστόσο, το ποσοστό τριπλασιάστηκε περίπου τα τελευταία 10 χρόνια, σύμφωνα με μια ομάδα που παρακολουθεί το φαινόμενο. Μέχρι στιγμής φέτος 78 γυναίκες δολοφονήθηκαν ή απεβίωσαν κάτω υπό αδιευκρίνιστες συνθήκες[15]. Τα στοιχεία του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας δείχνουν ότι το 38% των γυναικών στην Τουρκία υφίστανται βία από έναν σύντροφο κατά τη διάρκεια της ζωής τους, συγκριτικά με το 25% της Ευρώπης[16]. Επιπρόσθετα, συμπεριλαμβάνονται οι υποχρεώσεις των συμμετεχουσών χωρών, καθώς και οι πολιτικές που πρέπει να εφαρμοστούν, ώστε να επιτευχθεί η ισότητα των φύλων και η προστασία των δικαιωμάτων των γυναικών. Στο άρθρο 5 αναφέρονται οι υποχρεώσεις στις οποίες συγκαταλέγονται: η αποφυγή οποιασδήποτε πράξης βίας κατά των γυναικών, η διασφάλιση ότι οι κρατικές αρχές και φορείς ενεργούν σύμφωνα με τα όσα προβλέπονται στις διατάξεις της και η λήψη απαραίτητων νομοθετικών μέτρων που στοχεύουν στην παρεμπόδιση της βίας κατά των γυναικών, η διερεύνηση του φαινομένου της έμφυλης βίας και η επιβολή ποινών στους δράστες. Όπως προαναφέρθηκε βασικοί πυλώνες της τουρκικής κουλτούρας είναι τα ήθη τα έθιμα και οι παραδόσεις. Το άρθρο 12 εστιάζει στην πρόληψη του φαινομένου των έμφυλων διακρίσεων και πιο συγκεκριμένα σε αυτό επισημαίνεται ότι η κουλτούρα, η θρησκεία, οι παραδόσεις, τα ήθη και τα έθιμα μιας χώρας δεν συνιστούν δικαιολογία για την άσκηση βίας εναντίον των γυναικών. Η αποχώρηση της Τουρκίας συνεπάγεται με περιορισμό των δικαιωμάτων των γυναικών, ενώ παράλληλα οι ίδιες βρίσκονται εκτεθειμένες ηθικά και νομικά σε περιπτώσεις τέλεσης εγκλημάτων έμφυλης βίας, συμπεριλαμβανομένων και των εγκλημάτων τιμής. Το γεγονός αυτό σε συνδυασμό με την απουσία προγραμμάτων και δραστηριοτήτων πρόληψης και αντιμετώπισης της βίας, αυξάνει τον κίνδυνο άσκησης βίας και ταυτόχρονα δεν αφήνει κανένα περιθώριο στη χειραφέτηση των γυναικών. Επίσης, η αποχώρηση από τη Σύμβαση παγώνει τη συμπερίληψη εκπαιδευτικού υλικού για θέματα ισότητας των φύλων, καθώς και τις δράσεις ενημέρωσης και ευαισθητοποίησης γύρω από τα έμφυλα ζητήματα[17]. Η αποχώρηση δημιουργεί σημαντικά προβλήματα, αφού παύει να υφίσταται ένα θεσμικά κατοχυρωμένο πλαίσιο από ένα ανώτερο θεσμικό όργανο, στο οποίο συμπεριλαμβάνονται οργανωμένα βήματα και δράσεις που αποσκοπούν στη βελτίωση της θέσης της γυναίκας. Σε μια χώρα συντηρητικών πεποιθήσεων, όπου η συμπεριφορά και η θέση των γυναικών βασίζεται σε ηθικούς κώδικες, η αποχώρηση είναι ζημιογόνα και για την κοινωνική εξέλιξη.
Ένα ακόμα περιστατικό που συνέβη τον περασμένο χρόνο στην Τουρκία, αποτέλεσε την αφορμή για την πρωτοβουλία «Σταματήστε τις δολοφονίες γυναικών» που κατέγραψε συνολικά 474 δολοφονίες το 2019, αριθμός που ξεπερνά κάθε προηγούμενο, ήταν η δολοφονία της 20χρονης φοιτήτριας Σερέν Εντσντεμίρ[18]. Επιπρόσθετα, παρουσιάζουν έντονο ενδιαφέρον οι υποθέσεις του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου Δικαιωμάτων του Ανθρώπου για την ενδοοικογενειακή βία, στις οποίες εφαρμόζεται το άρθρο σε συνδυασμό με το άρθρο 3 της ΕΣΔΑ, στο οποίο αναφέρεται η απαγόρευση των βασανιστηρίων και της απάνθρωπης μεταχείρισης[19].Όσον αφορά την Τουρκία, αξίζει να αναφερθεί η περίπτωση της M.G., κατά την οποία κατήγγειλε ότι οι αρχές δεν την προστάτευσαν από τη βία που υπέστη από το σύζυγό της στο γάμου και τις απειλές που δέχθηκε μετά το διαζύγιο. Το Δικαστήριο αποφάσισε ότι υπήρξε παραβίαση του Άρθρου 3, κρίνοντας ότι ο τρόπος με τον οποίο οι αρχές διεξήγαγαν την ποινική διαδικασία δεν πληρούσε τις προϋποθέσεις του Άρθρου. Οι αρχές επέδειξαν παθητική στάση, δεδομένου ότι η ποινική διαδικασία είχε παραμείνει ανοιχτή περισσότερο από πέντε χρόνια και έξι μήνες ύστερα από την καταγγελία της προσφεύγουσας και ότι η διαδικασία προφανώς εκκρεμούσε ακόμη. Το Δικαστήριο έκρινε επίσης ότι υπήρξε παραβίαση του Άρθρου 14 (απαγόρευση των διακρίσεων) της Σύμβασης σε συνδυασμό με το Άρθρο 3, διαπιστώνοντας ότι μετά την έκδοση του διαζυγίου και μέχρι την έναρξη της ισχύος ενός νέου νόμου (αρ. 6284) στις 20 Μαρτίου 2012, το ισχύον νομοθετικό πλαίσιο δεν εγγυήθηκε ότι η αιτούσα, ούσα διαζευγμένη, θα μπορούσε να επωφεληθεί από τα μέτρα προστασίας και σημείωσε ότι για πολλά χρόνια μετά την υποβολή της αίτησης στα εθνικά δικαστήρια, αναγκάστηκε να ζει φοβισμένη[20].
Επιπλέον, μια πρόσφατη Σύσταση για την πρόληψη και την καταπολέμηση του σεξισμού[21], υιοθετήθηκε από την Επιτροπή των Υπουργών του Συμβουλίου της Ευρώπης στις 28/3/2019, και ήλθε ως απάντηση στο κίνημα #MeToo και σε άλλα κινήματα που δημιουργήθηκαν το τελευταίο διάστημα. Πρόκειται για μία καινοτόμο ενέργεια, διότι βασίζεται στη θεωρία της διαθεματικότητας (intersectionality), σύμφωνα με την οποία οι άνθρωποι συχνά γίνονται δέκτες διακριτικής μεταχείρισης όχι μόνο λόγω του φύλου τους αλλά και λόγω της κοινωνικής τους τάξης ή/και της φυλής τους ή/και του σεξουαλικού τους προσανατολισμού[22].
Παρά τις διεθνείς συμφωνίες, τις νομοθετικές βελτιώσεις και τα μέτρα πολιτικής, απαιτείται περισσότερη προσπάθεια για τον τερματισμό της βίας κατά των γυναικών στην Τουρκία. Συν τοις άλλοις, προστέθηκε και η αποχώρηση της από τη Σύβαση. Οι πατριαρχικές συμπεριφορές, οι πολιτιστικές και κοινωνικές πρακτικές, η ανισότητα των φύλων και τα έμφυλα στερεότυπα διαιωνίζουν σημαντικές διακρίσεις και βία. Οι γυναίκες στην Τουρκία εκτίθενται σε βία, πρώιμους γάμους, σεξουαλική παρενόχληση, διακρίσεις στο χώρο εργασίας και όρια στην εκπαίδευσή τους[23]. Κάθε χρόνο, οι Γυναίκες των Ηνωμένων Εθνών καθοδηγούν την εκστρατεία του Γενικού Γραμματέα Ηνωμένων Εθνών UNiTEtoEndViolenceagainstWomen στην Τουρκία. Η εκστρατεία καλεί όλους να αναλάβουν δράση για τον τερματισμό της βίας κατά των θηλυκοτήτων[24].
Οι γυναίκες των Ηνωμένων Εθνών επαναλαμβάνουν τις ανησυχίες που εξέφρασαν τα Ηνωμένα Έθνη στην Τουρκία και άλλους εταίρους σχετικά με την αποχώρηση της ως συμβαλλόμενου μέρους από τη Σύμβαση, προτρέποντας την να επανεξετάσει την απόφαση. Οι ίδιες τόνισαν την αύξηση της βίας κατά των θηλυκοτήτων κατά τη διάρκεια της πανδημίας, ως αποτέλεσμα των μέτρων περιορισμού της πανδημίας όπως η καραντίνα, που έρχεται στην κορυφή των υφισταμένων ακραίων επιπέδων βίας που επιβεβαιώθηκαν στην τελευταία έκθεση του ΠΟΥ[25].
Το Δελτίο Τύπου της ΓΓΔΟΠΙΦ[26] αναφέρει εκτός των άλλων τη δήλωση της Γιάννα Χορμόβα[27], η οποία τονίζει ότι «η αποχώρηση της Τουρκίας από τη Σύμβαση της Κωνσταντινούπολης αποτελεί απόδειξη της απομάκρυνσης της γειτονικής μας χώρας από τις ευρωπαϊκές αξίες. Τα γυναικεία δικαιώματα είναι ανθρώπινα δικαιώματα και η απόσυρση από τη Σύμβαση αφήνει τις γυναίκες στην Τουρκία απροστάτευτες απέναντι στην έμφυλη βία»[28].
Οι επικριτές της αποχώρησης δήλωσαν ότι η κίνηση αυτή θα απομακρύνει την Τουρκία από την ένταξή της στην Ε.Ε. Υποστηρίζουν ότι η Σύμβαση και η σχετική νομοθεσία πρέπει να εφαρμόζονται πιο αυστηρά. Η Γερμανία ανέφερε ότι η απόφαση της Τουρκίας έστειλε λάθος μήνυμα: «Ούτε πολιτιστικές ούτε θρησκευτικές ή άλλες εθνικές παραδόσεις μπορούν να χρησιμεύσουν ως δικαιολογία για να αγνοήσουμε τη βία κατά των γυναικών», δήλωσε το Υπουργείο Εξωτερικών[29].
Συμπεράσματα
Εν κατακλείδι, η απόφαση αποχώρησης της Τουρκίας από τη Σύμβαση της Κωνσταντινούπολης θεωρείται ότι δεν αντιπροσωπεύει το Κράτος Δικαίου και δε μας βρίσκει σύμφωνους διότι δεν εξασφαλίζεται η προστασία θεμελιωδών δικαιωμάτων. Η νομική έννοια του «φύλου» σε διεθνές και ευρωπαϊκό επίπεδο είναι σαφής και δεν θα έπρεπε να τίθεται υπό αμφισβήτηση. Το γεγονός της αποχώρησης της γειτονικής χώρας από τη Σύμβαση αποτελεί οπισθοδρόμηση στον τομέα των ανθρωπίνων δικαιωμάτων με δυσμενείς συνέπειες για την ισότητα των φύλων και τη θέση των γυναικών σε μια βαθιά πατριαρχική κοινωνία. Με αυτήν την κίνηση η Τουρκία δηλώνει και θεσμικά πλέον ότι αρνείται να μετασχηματισθεί και να εξελιχθεί, γεγονός το οποίο προκαλεί έντονους προβληματισμούς.
Παυλίνα Μωραΐτη, Κοινωνιολόγος, ΜΔΕ, pavlinamor@gmail.com
Μαρία-Παναγιώτα Μωραΐτη, Κοινωνική Λειτουργός, Μεταπτυχιακή φοιτήτρια στο ΔΠΜΣ Ποινικό Δίκαιο και Εξαρτήσεις στο Τμήμα Νομικής του ΑΠΘ, mariamoraiti627@gmail.com
* Φωτογραφία από Engin Akyurt από το Pixabay
[1] Αιτιολογική έκθεση στο Σχέδιο Νόμου, Υπουργείο Δικαιοσύνης, Διαφάνειας και Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων, όπως βρίσκεται στο: https://www.hellenicparliament.gr/UserFiles/c8827c35-4399-4fbb-8ea6-aebdc768f4f7/10622637.pdf.
[2]Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, Επικαιρότητα, «Σύμβαση Κωνσταντινούπολης: όλα τα κράτη μέλη να την επικυρώσουν άμεσα», 28/11/2019, όπως βρίσκεται στο https://www.europarl.europa.eu/news/el/press-room/20191121IPR67113/sumvasi-konstantinoupolis-ola-ta-krati-meli-na-tin-epikurosoun-amesa.
[3]https://www.hellenicparliament.gr/UserFiles/c8827c35-4399-4fbb-8ea6-aebdc768f4f7/10622637.pdf.
[4]Αιτιολογική έκθεση στο Σχέδιο Νόμου, Υπουργείο Δικαιοσύνης, Διαφάνειας και Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων, όπως βρίσκεται στο: https://www.hellenicparliament.gr/UserFiles/c8827c35-4399-4fbb-8ea6-aebdc768f4f7/10622637.pdf.
[5] FRA, European Union Agency for Fundamental Rights, «Violence against women: an EU –wide survey. Mainresultsreport», 5/03/2014, όπωςβρίσκεταιστο: https://fra.europa.eu/en/publication/2014/violence-against-women-eu-wide-survey-main-results-report.
[6]Report on gender equality in the EU, (2021), Διαθέσιμο στο: https://ec.europa.eu/info/sites/default/files/aid_development_cooperation_fundamental_rights/annual_report_ge_2021_printable_en_0.pdf.
[7]Αιτιολογική έκθεση στο Σχέδιο Νόμου, Υπουργείο Δικαιοσύνης, Διαφάνειας και Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων, όπως βρίσκεται στο: https://www.hellenicparliament.gr/UserFiles/c8827c35-4399-4fbb-8ea6-aebdc768f4f7/10622637.pdf.
[8] Reuters, «Turkey’s Erdogan quits European treaty on violence against women» by Tuvan Gumrukcu& Jonathan Spicer, 20 March2021, όπως βρίσκεται.στο: https://www.reuters.com/article/turkey-women-erdogan-int-idUSKBN2BC00R.
[9]Αιτιολογική έκθεση στο Σχέδιο Νόμου, Υπουργείο Δικαιοσύνης, Διαφάνειας και Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων, όπως βρίσκεται στο: https://www.hellenicparliament.gr/UserFiles/c8827c35-4399-4fbb-8ea6-aebdc768f4f7/10622637.pdf.
[10]Μαχμούντ, Σ., 2019. «Φεμινισμός, δημοκρατία και αυτοκρατορία.: Το Ισλάμ και ο πόλεμος κατά της τρομοκρατίας». Μτφρ. Τσιάκαλου, Ο. Φεμινιστιqά Τεύχος 2. Διαθέσιμο στο: http://feministiqa.net/feminismos-dimokratia-autokratoria-islam-polemos-tis-tromokratias/
11 Democracy Matrix 2019-2020. Ranking of Countries by Quality of Democracy. UniversitätWurzburg. Διαθέσιμο στο: https://www.democracymatrix.com/ranking.
[12] Μια προοπτική για τις γυναίκες στην Τουρκία το 2020 Ψήφισμα του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου της 22ας Μαΐου 2012 σχετικά με μια προοπτική για τις γυναίκες στην Τουρκία το 2020. Διαθέσιμο στο: https://www.europarl.europa.eu/doceo/document/TA-7-2012-0212_EL.pdf?redirect
[13]Στο ίδιο.
[14] Γενικός ορισμός γυναικοκτονίας: Δολοφονίες γυναικών και κοριτσιών εξαιτίας του φύλου τους. Ο όρος περιλαμβάνει μεταξύ άλλων τη δολοφονία γυναίκας ως αποτέλεσμα άσκησης βίας από ερωτικό σύντροφο, τον βασανισμό και τη δολοφονία γυναίκας ως αποτέλεσμα μισογυνισμού, τη δολοφονία γυναικών και κοριτσιών ως «εγκλήματα για λόγους τιμής», τη στοχευμένη δολοφονία γυναικών και κοριτσιών στο πλαίσιο ένοπλων συγκρούσεων, τη δολοφονία γυναικών λόγω προίκας, τη δολοφονία γυναικών και κοριτσιών εξ' αιτίας του σεξουαλικού προσανατολισμού τους και της ταυτότητας φύλου, τη δολοφονία αυτόχθονων γυναικών και κοριτσιών εξαιτίας του φύλου τους, βρεφοκτονία και εμβρυοκτονία βασισμένη στην επιλογή φύλου, περιπτώσεις γυναικοκτονίας οι οποίες συνδέονται με τον ακρωτηριασμό των γυναικείων γεννητικών οργάνων, κατηγορίες μαγείας, περιπτώσεις γυναικοκτονίας οι οποίες συνδέονται με συμμορίες, το οργανωμένο έγκλημα, εμπόρους ναρκωτικών και την εμπορία γυναικών και κοριτσιών. Στατιστικός ορισμός: Η δολοφονία μιας γυναίκας από ερωτικό σύντροφο και ο θάνατος μιας γυναίκας ως αποτέλεσμα πρακτικής που είναι επιβλαβής στις γυναίκες. Ως ερωτικός σύντροφος νοείται πρώην ή νυν συζύγος ή συντρόφος, ανεξάρτητα από το αν ο/η δράστης/στρια έχει μοιραστεί ή μοιράζεται την ίδια κατοικία με το θύμα. Διαθέσιμο στο: https://eige.europa.eu/el/taxonomy/term/1128. Στις πηγές που αξιοποιήθηκαν για τη συγγραφή του κειμένου δεν αναφέρεται αν πρόκειται για το γενικό ή το στατιστικό ορισμό.
[15] Reuters, «Turkey’sErdoganquitsEuropeantreatyonviolenceagainstwomen»byTuvanGumrukcu&JonathanSpicer, 20 March2021, όπως βρίσκεται στο: https://www.reuters.com/article/turkey-women-erdogan-int-idUSKBN2BC00R.
[16]Στο ίδιο.
[17]Σύμβαση του Συμβουλίου της Ευρώπης για την πρόληψη και την καταπολέμηση της βίας κατά των γυναικών και της ενδοοικογενειακής βίας. Κωνσταντινούπολη 11.5.2011. Διαθέσιμη στο: https://www.isotita.gr/wp-content/uploads/2017/04/Convention_violence-against-women_2011_el_edited.pdf.
[18]DW, όπως βρίσκεται στο: https://www.dw.com/el/μάστιγα-η-ενδοοικογενειακή-βία-στην-τουρκία/a-53492454.
[19]European Court of Human Rights, “Domestic Violence”, Νοέμβριος 2020, όπως βρίσκεται στο: https://www.echr.coe.int/Documents/FS_Domestic_violence_ENG.pdf.
[20] European Court Of Human Rights (ΕΔΔΑ), M.G. v. Turkey, no. 646/10, 22 March 2016, pp. 13-14, όπως βρίσκεται στο: https://www.echr.coe.int/Documents/FS_Domestic_violence_ENG.pdf.
[21] CM/Rec (2019)1, “Recommendation of the Committee of Ministers to member States on preventing and
combating sexism”, διαθέσιμο στο: https://rm.coe.int/16809e17ab.
[22]Φεμινιστιqά, Άννα Καραστάθη: «Η ατμοσφαιρικότητα της βίας υπό συνθήκες συνυφασμένων κρίσεων», όπως βρίσκεται στο: http://feministiqa.net/atmosferikotita-vias/.
[23] UN WOMEN, Europe and Central Asia, “Ending violence against women”, όπως βρίσκεται στο: https://eca.unwomen.org/en/where-we-are/turkey/ending-violence-against-women.
[24]Στο ίδιο.
[25]Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας (WHO=World Health Organization)
[26]Γενική Γραμματεία Δημογραφικής και Οικογενειακής Πολιτικής και Ισότητας των Φύλων του Υπουργείου Εργασίας και Κοινωνικών Υποθέσεων.
[27]Στο ίδιο.
[28]Γενική Γραμματεία Δημογραφικής και Οικογενειακής Πολιτικής και Ισότητας των Φύλων του Υπουργείου Εργασίας και Κοινωνικών Υποθέσεων, Δελτίο Τύπου, 23/3/2021, Αθήνα, όπως βρίσκεται στο: https://www.isotita.gr/wp-content/uploads/2021/03/ΔΤ-Η-ΓΓΔΟΠΙΦ-για-την-αποχώρηση-της-Τουρκίας-από-τη-Σύμβαση-της-Κωνσταντινούπολης.pdf.
[29]Reuters, «Turkey’s Erdogan quits European treaty on violence against women» by Tuvan Gumrukcu & Jonathan Spicer, 20 March2021, όπως βρίσκεται στο: https://www.reuters.com/article/turkey-women-erdogan-int-idUSKBN2BC00R.