Παρουσίαση βιβλίου "Έγκλημα και Γυναίκα: επιστημονικός λόγος και μιντιακές απεικονίσεις για την εγκληματικότητα & τη θυματοποίηση γυναικών"
|
Μια γυναίκα γράφει για τις γυναίκες, προσδοκώντας την άμβλυνση των ανισοτήτων σε βάρος του γυναικείου φύλου, την ισότιμη πρόσβαση σε επαγγελματικές θέσεις και στον πολιτικό στίβο, τις ίδιες με τους άντρες ευκαιρίες για πρόοδο, ευημερία, οικονομική και κοινωνική ανέλιξη, τις ίδιες πολύτιμες δυνατότητες για την επίτευξη στόχων και την πραγματοποίηση ονείρων. Έναν κόσμο δίκαιο για όλα τα κορίτσια και για όλες τις γυναίκες! |
Την Τρίτη 19 Σεπτεμβρίου 2023 στην πολύμεστη αίθουσα εκδηλώσεων του βιβλιοπωλείου ΙΑΝΟΣ (Σταδίου, Αθήνα) η συγγραφέας Αγγελική Καρδαρά παρουσίασε το έβδομο βιβλίο της με τίτλο Έγκλημα και Γυναίκα: Επιστημονικός Λόγος και Μιντιακές Απεικονίσεις για την Εγκληματικότητα & τη Θυματοποίηση Γυναικών (εκδόσεις Παπαζήση). Τη συζήτηση συντόνισε ο Πάνος Σόμπολος (Δημοσιογράφος, πρώην Πρόεδρος ΕΣΗΕΑ), ενώ για το βιβλίο μίλησαν ο Γιάννης Πανούσης (Ομ. Καθηγητής Εγκληματολογίας ΕΚΠΑ), η Αναστασία Χαλκιά (Διδάκτωρ Εγκληματολογίας, Επιστημονική Συνεργάτιδα της Εθνικής Επιτροπής για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου), η Ιωάννα Τσίγκανου (Διευθύντρια Ερευνών ΕΚΚΕ), ο Σπύρος Χαριτάτος (Δικηγόρος, Δημοσιογράφος, Διαμεσολαβητής ΥΔΔΑΔ), η Φωτεινή Μηλιώνη (Διδάκτωρ Nομικής, Διευθύντρια NΠIΔ EΠANOΔOΣ) και η Λίνα Παπαδάκη (Δημοσιογράφος, Σύμβουλος Προέδρου της ΕΡΤ). Οι εξέχοντες ομιλητές τοποθετήθηκαν -με άξονα την προσωπική τους εμπειρία- για το σχήμα “γυναίκα-έγκλημα”, ανέδειξαν την σπουδαιότητα του βιβλίου και των καίριων ζητημάτων τα οποία αυτό πραγματεύεται, φώτισαν τον καταλυτικό ρόλο των στερεοτύπων στην αποτύπωση της εικόνας της γυναίκας ως δράστιδος και ως θύματος από τα ΜΜΕ αλλά και από την ίδια την κοινωνία, ενώ, παράλληλα, τόνισαν τον επαγγελματισμό, την απαράμιλλη συγγραφική δεινότητα, την αγνότητα ψυχής αλλά και την τρυφερότητα με την οποία η Αγγελική Καρδαρά προσεγγίζει τα έργα της.
Πρώτος τον λόγο έλαβε ο Δημοσιογράφος, πρώην Πρόεδρος ΕΣΗΕΑ και συντονιστής της παρουσίασης, Πάνος Σόμπολος, ο οποίος, αφού ευχαρίστησε το κοινό για την παρουσία του στην εκδήλωση, παρουσίασε τους ομιλητές/τις ομιλήτριες του πάνελ και αναφέρθηκε στην σπουδαιότητα του βιβλίου ως εργαλείου για την κατανόηση της πολυδιάστατης και πολύπλοκης σχέσης της γυναίκας με το έγκλημα. Στη συνέχεια έδωσε τον λόγο στον Ομ. Καθηγητή Εγκληματολογίας, Γιάννη Πανούση, ο οποίος, μεστός και λακωνικός, έθεσε τους δικούς του προβληματισμούς αναφορικά με τα στερεότυπα που επικρατούν για τα δύο φύλα. Ως πρώτος ομιλητής εισήγαγε το κοινό στο θέμα του βιβλίου μέσα από μια σύντομη αναδρομή στο παρελθόν. Όπως επεσήμανε, παλαιότερα στο επίκεντρο του ενδιαφέροντος βρισκόταν η γυναίκα δράστιδα σε συγκερασμό με την ιδιότητά της ως το “ήσυχο μέλος της οικογένειας”, υπό την έννοια ότι η κοινωνία αλλά και ο επιστημονικός κόσμος προσπαθούσε να καταλάβει πως είναι δυνατόν "το άβουλο ον" να διαπράττει εγκλήματα που δεν συνάδουν με την φιλήσυχη φύση της. Καθώς μάλιστα δεν συνήθιζαν να εκλαμβάνονται ως κλασικοί εγκληματικοί τύποι, θεωρούνταν διεστραμμένοι τύποι που ξεπερνούσαν την λογική μέσα από στυγερά εγκλήματα τα οποία υπολαμβάνονταν ως ακατανόητα και διαπράττονταν, όπως υποστηριζόταν, λόγω μη αίσθησης κινδύνου, ηδονισμού ή ερωτομανίας. Αυτήν τη διάκριση των γυναικών και τη διαφοροποίηση των φύλων με βάση βιολογικές κατωτερότητες ακολούθησε μια νέα μορφή εγκληματικότητας, η οποία επηρεάστηκε και από τα διάφορα είδη φεμινισμού (φιλελεύθερος, μαρξικός, σοσιαλιστικός, υπαρξιακός, ψυχαναλυτικός, μεταμοντέρνος φεμινισμός). Κατά τον Καθηγητή, έχουμε ένα επικίνδυνο τρίγωνο: τάξη-φυλή-φύλο. Με γνώμονα αυτό, θα πρέπει να απορρίψουμε από τις αναλύσεις μας την οποιαδήποτε ταύτιση της γυναικείας χειραφέτησης με την γυναικεία εγκληματικότητα και να αντιμετωπίσουμε θεωρητικά με ιδιαίτερη ευαισθησία αλλά και με ερευνητική αξιοπιστία τα κατάλοιπα των αναχρονιστικών αντιλήψεων, χωρίς όμως να πέσουμε στην παγίδα μιας διαιρεμένης εγκληματολογίας. Δεν θα πρέπει, δηλαδή, να προσπαθούμε να δημιουργήσουμε μια νέα αντίληψη προσέγγισης της εγκληματικότητας των γυναικών αντιστρέφοντας το είδωλο (ο άντρας σκοτώνει γιατί πουλάει μαγκιά, η γυναίκα σκοτώνει στην προσπάθεια της να ανταποδώσει την μαγκιά που είχε πουλήσει ο άντρας). Αυτό, επομένως, που πρέπει να μας ενδιαφέρει στις αναλύσεις μας είναι πώς προσλαμβάνουν την εκάστοτε μορφή βίας τα μέλη της οικογένειας, ο δράστης, το θύμα, οι τρίτοι, ποια η σημασία του πολιτισμού και των κοινωνικών παραδοχών και πώς ακριβώς θα δημιουργήσουμε ένα μοντέλο ανθρωπίνων σχέσεων στο οποίο δεν θα υπάρχει η βία.
Επόμενη τον λόγο έλαβε η Δρ. Εγκληματολογίας, Αναστασία Χαλκιά, η οποία και έχει προλογίσει το βιβλίο. Αναφερόμενη στη μονογραφία, τόνισε ότι η κ. Καρδαρά κάλυψε ένα μεγάλο εύρος θεμάτων που αφορούν τόσο τη γυναικεία εγκληματικότητα αλλά και την πλευρά της θυματοποίησης των γυναικών, ενώ κατάφερε να βγάλει τη γυναίκα από το σκοτάδι του εγκληματικού πανθέου και να την θέσει στο κάδρο, δίνονταν παράλληλα την οπτική του φύλου στην εγκληματολογία. Ο λόγος της εστίασε κυρίως στην λογοτεχνία και στην έρευνα συνενώνοντας τη μελέτη που είχαν πραγματοποιήσει με την κ. Τσίγκανου και την κ. Λεμπέση σε συνεργασία με το Κέντρο Μελέτης του Εγκλήματος και το Εθνικό Κέντρο Κοινωνικών Ερευνών, η οποία αφορούσε τα βιώματα τριών γενεών γυναικών κατά τη διάρκεια του εγκλεισμού και της καραντίνας, με τα έργα της Βιρτζίνια Γούλφ. Όπως επεσήμανε η κ. Χαλκιά "η Βιρτζίνια Γούλφ διατύπωσε μια από τις πλέον εμβληματικές φράσεις. Μια γυναίκα, αν θέλει να γράψει, πρέπει να έχει χρήματα και ένα δικό της δωμάτιο. Τα χρήματα εξασφαλίζουν την άνεση του ελεύθερου χρόνου για να μπορεί η γυναίκα να γράψει, το δωμάτιο την απαραίτητη απομόνωση για να συγκεντρωθεί. Ταυτόχρονα, όμως, το δωμάτιο αποτελεί μεταφορικά το τμήμα εκείνο που διεκδικεί μια γυναίκα στον χώρο της λογοτεχνίας, της τέχνης, γενικότερα στον χώρο της επιστήμης αλλά και στον χώρο της εργασίας και στον δημόσιο βίο. Η Αγγελική Καρδαρά με το έβδομο βιβλίο της μπορούμε βάσιμα να ισχυριστούμε ότι έχει κατακτήσει το δικό της δωμάτιο και είμαστε πολύ περήφανες για εκείνη".
Με τη σειρά της η Διευθύντρια Ερευνών ΕΚΚΕ, Ιωάννα Τσίγκανου, εστίασε στις επιστημολογικές προδιαγραφές που πληροί ο τίτλος του βιβλίου, καθώς η έννοια γένους, το έγκλημα, τέθηκε προ της έννοιας είδους, της γυναίκας. Εξαιρετικά ευρηματική για την ίδια ήταν και η εικόνα του εξωφύλλου, καθώς βγάζει τη γυναίκα από το παρασκήνιο και την θέτει στο προσκήνιο. Αναφερόμενη στο κυρίως σώμα του βιβλίου και στις επιμέρους θεματικές του ενότητες, η κ. Τσίγκανου υπογράμμισε τη σπουδαιότητα του νέου εκδοτικού έργου της κ. Καρδαρά, καθώς πρόκειται για πόνημα που εμπλουτίζει την υπάρχουσα βιβλιογραφία με κρίσιμο και χρήσιμο τρόπο, αφού ο πλούτος του βιβλίου μπορεί να συμπεριληφθεί στη διδακτική ύλη προπτυχιακών και μεταπτυχιακών προγραμμάτων σπουδών, ενώ οι μαρτυρίες και οι μελέτες περίπτωσης (τα case studies) μπορούν να αποτελέσουν τη βάση περαιτέρω ανάλυσης και ανάδειξης του αυτού εγκληματικού φαινομένου. Όπως υποστήριξε, όλοι έχουμε στερεότυπα, τόσο για τη γυναίκα δράστη όσο και για την γυναίκα θύμα. Άλλωστε και ο ίδιος ο Τύπος αντιμετώπιζε το θέμα της γυναικείας εγκληματικότητας και θυματοποίησης είτε υποκριτικά είτε καθ’ υπερβολήν. Επομένως, προκειμένου να προσεγγίσουμε και να αποκωδικοποιήσουμε τα σχετικά φαινόμενα, θα πρέπει να απεκδυθούμε αυτών των στερεοτύπων και προσεγγίσεων, σε μια προσπάθεια πραγματολογικής αντιμετώπισης του φαινομένου της γυναικείας εγκληματικότητας και θυματοποίησης.
Ο Δικηγόρος, Δημοσιογράφος, Διαμεσολαβητής ΥΔΔΑΔ, Σπύρος Χαριτάτος δόμησε τον λόγο του με βάση τα προσωπικά του βιώματα από τον χώρο του ρεπορτάζ αλλά και από τις συναντήσεις που έχει υπό την δικηγορική του ιδιότητα με θύματα ή δράστιδες γυναίκες. Εστίασε, κυρίως, στον έγκλειστο γυναικείο πληθυσμό και στις τοξικοεξαρτημένες γυναίκες, ενώ τόνισε ότι τόσο η γυναίκα όσο και ο άντρας μπορούν να γίνουν βίαιοι για τους ίδιους ακριβώς λόγους, με τη μόνη διαφορά ότι η κοινωνία δεν δύναται να αποδεχτεί αυτή την ταύτιση αιτιών. Ως κοινωνικό σύνολο αρνούμαστε να δεχτούμε ότι η γυναίκα μπορεί να εκφραστεί βίαια, ιδίως όταν σε προηγούμενη φάση της ζωή της έχει δεχτεί βία. Θεωρούμε, επομένως, ότι η γυναίκα μπορεί να είναι θύμα χωρίς να έχει τη δυνατότητα ή την “ικανότητα” να είναι θύτης. Γι’ αυτό, εξάλλου, ο κ. Χαριτάτος θεωρεί ότι ζούμε σε μια κοινωνία υποκρισίας, η οποία έχει μοιράσει ρόλους και έχει οριοθετήσει το πόσο και με ποιον τρόπο μπορεί να βιώνει, να εκφράζεται, να ζει η γυναίκα.
Η πέμπτη ομιλήτρια, Διδάκτωρ Nομικής, Διευθύντρια NΠIΔ EΠANOΔOΣ, Φωτεινή Μηλιώνη μοιράστηκε μαζί μας τους 10 λόγους για τους οποίους ξεχώρισε το βιβλίο. Εκκινώντας από το θέμα, υποστήριξε ότι η έμφυλη εγκληματικότητα και θυματοποίηση άρχισε να απασχολεί την Ελλάδα τα τελευταία 20 περίπου έτη, καθώς αποτελούσε μια πολύ μικρή συνιστώσα και άρα δεν είχε μελετηθεί και αναδειχθεί εις βάθος. Παράλληλα, το βιβλίο αποτελεί μια πρωτότυπη σύνθεση της γυναικείας εγκληματικότητας και θυματοποίησης με τα ΜΜΕ, ενώ οι πλούσιες μαρτυρίες και η - με εύγλωττο και εύληπτο τρόπο- ανάλυση κρίσιμων κοινωνικών ζητημάτων συνδράμουν στην κατανόηση των υπό κρίση φαινομένων και αναδεικνύουν την πολυδιάστατη και πολύπλοκη προσωπικότητα της γυναίκας, μέσα από μια ευρηματική και πρωτότυπη ανάλυση. Πρόκειται δε για ένα βιβλίο το οποίο μπορεί να διαβαστεί από όλους, καθώς συνδυάζει την ακαδημαϊκή αυστηρότητα με την απλότητα της γραφής, καθιστώντας το έτσι ένα από τα πλέον γοητευτικά αναγνώσματα.
Η Δημοσιογράφος και Σύμβουλος Προέδρου της ΕΡΤ, Λίνα Παπαδάκη, μίλησε για την πολυπαραγοντική φύση των ΜΜΕ και την ακόμα πιο σπάνια φύση της συγγραφέως. Όπως μας είπε, η κ. Καρδαρά είναι ένας σπάνιος άνθρωπος που συνδυάζει το μοντέλο της σύγχρονης γυναίκας με το πάθος της πίστης της. Πιστεύει στο έργο της, του δίνει αγάπη, αφιερώνεται σε ό,τι κάνει, αγγίζει με κοινωνική και επιστημονική ευαισθησία το κάθε ζήτημα που ερευνά. Αναφορικά με τον γυναικείο έγκλειστο πληθυσμό, η κ. Παπαδάκη εστίασε στον φόβο της επανένταξης και στην αβεβαιότητα του αύριο που νιώθουν αλλά και στην ανάγκη κοινωνικής στήριξης προκειμένου να ενωθεί η κοινωνία με τη φυλακή. Για την επίτευξη αυτών των στόχων θα πρέπει να λάβουμε παιδεία αντίστοιχη με τα νέα εγκληματικά δεδομένα, ώστε να μπορέσουμε να κατανοήσουμε τον “μακρινό” για εμάς κόσμο, τον κόσμο των εγκλείστων γυναικών, των γυναικών που παραβατούν, των γυναικών που θυματοποιούνται.
Την παρουσίαση έκλεισε η συγγραφέας του βιβλίου, Αγγελική Καρδαρά, Δρ. Τμήματος Επικοινωνίας & ΜΜΕ ΕΚΠΑ, Φιλόλογος, Τακτική Επιστημονική Συνεργάτιδα ΚΕ.Μ.Ε., Εισηγήτρια & Εκπαιδεύτρια E-Learning ΕΚΠΑ. Το έβδομο συγγραφικό της «ταξίδι» κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Παπαζήση από τις 28 Ιουνίου 2023, μια πολύ σημαντική ημερομηνία για εκείνη, καθώς στις 28 Ιουνίου γιορτάζει τα γενέθλιά της η μητέρα της, ο πιο δυναμικός και πολυτάλαντος άνθρωπος που γνωρίζει. Είναι ένα βιβλίο που γράφτηκε για τις γυναίκες και συγκεκριμένα για τις γυναίκες που έχουν υποστεί βία σε σώμα και ψυχή. Πρωταρχικός του στόχος είναι να περάσει μηνύματα, δυνατά, δυναμικά αλλά ταυτόχρονα σαφή. Μηνύματα για την εξάλειψη της βίας σε βάρος των γυναικών και για την επιτακτική ανάγκη να ενδυναμωθεί η σύγχρονη γυναίκα σε πολλαπλά επίπεδα. Για τη σπουδαιότητα του να ενώσουμε σε ερευνητικό-επιστημονικό επίπεδο τις δυνάμεις μας και σε κοινωνικό επίπεδο τη φωνή μας, ώστε να αναδείξουμε σοβαρά κοινωνικά ζητήματα, τα οποία έχουν άμεση συνάρτηση με την εγκληματικότητα και την θυματοποίηση γυναικών. Για την αναγκαιότητα να εξαλειφθούν από τον μιντιακό λόγο επικίνδυνα κοινωνικά στερεότυπα και μύθοι που διαιωνίζονται και αναπαράγονται με τον τρόπο δημοσιογραφικής κάλυψης κάποιων επαγγελματιών του πεδίου. Στο βιβλίο, εξάλλου, το ερευνητικό της ενδιαφέρον εστιάζεται στα ΜΜΕ, εξετάζεται ο μιντιακός λόγος, αναδεικνύονται ζητήματα ορολογίας, αναλύονται μελέτες περίπτωσης (case studies). Επίσης, αποτυπώνεται ο τρόπος με τον οποίο τα Μέσα απεικονίζουν τη γυναίκα που συγκρούεται με τον νόμο αλλά και την γυναίκα που θυματοποιείται και σκιαγραφούν το προφίλ της, τόσο στην Ελλάδα όσο και σε παγκόσμιο επίπεδο. Ένα από τα μηνύματα του βιβλίου επιθυμεί να είναι η σπουδαιότητα εκπαίδευσης της νέας γενιάς σε ζητήματα έμφυλης βίας καθώς και το να επικεντρωθεί η έρευνα σε ζητήματα βίας μεταξύ των συντροφικών σχέσεων ανηλίκων. Το βιβλίο ολοκληρώνεται με τρόπο διαφορετικό, με στίχους για την γυναίκα, καθώς όπως είπε η συγγραφέας: «Ήθελα, όπως σε κάθε βιβλίο, να παρουσιάσω και κάτι διαφορετικό, μια διαφορετική πλευρά μου. Αμφιταλαντεύτηκα για το αν σε μια μελέτη θα μπορούσα να συμπεριλάβω και ποιητικό λόγο αλλά, όπως κάθε φορά, ακολούθησα την καρδιά μου θεωρώντας ότι ειδικά για τα υπό εξέταση ζητήματα οφείλουμε να αναδείξουμε και τις ανθρώπινες πτυχές, να δούμε τον Άνθρωπο στην ολότητά του, στην ουσία του, να διαβάσουμε πίσω από τις γραμμές, πίσω από τα κουτάκια που εγκλωβίζουν την σκέψη μας. Άλλωστε, ο ποιητικός λόγος είναι ίσως περισσότερο από ποτέ πολύτιμος στην εποχή μας, σε μια εποχή που το έγκλημα αποκτά πιο σκληρές εκφάνσεις, η εμπιστοσύνη (και) των νέων ανθρώπων σε πρόσωπα και θεσμούς κλονίζεται και το άτομο ακροβατεί και μοιάζει να χάνει αξίες και ιδανικά».
Θα πρέπει να τονιστεί ότι το βιβλίο είναι αφιερωμένο στη μνήμη του πατέρα της συγγραφέως, Φώτη Καρδαρά, ο οποίος την μεγάλωσε με αξίες και με κυριότερη αξία τον σεβασμό στον συνάνθρωπο. Ο ίδιος, ιατρός-καρδιολόγος, ήταν μπροστά στους κοινωνικούς αγώνες για την υγεία και για τον άνθρωπο. Η κ. Καρδαρά αναφέρθηκε με συγκίνηση στην απουσία του από την παρουσίαση, ενώ αποτυπώνει στο βιβλίο της το μεγαλείο ψυχής και την αγάπη που τρέφει για τον πατέρα της με τις ακόλουθες φράσεις: «Στον πατέρα μου, που υπήρξε παράλληλα το πιο σπουδαίο πρότυπό μου, ο πιο ένθερμος υποστηρικτής μου και ο πιο τρυφερός μπαμπάκας για μένα, ο πιο γλυκός και ευγενής σύζυγος για την υπέροχη μητέρα μου -το στήριγμά του μέχρι το τέλος της ζωής του, με τα χέρια τους ενωμένα σε μια υπόσχεση αμοιβαίου σεβασμού, επίτευξης κοινών οικογενειακών και επαγγελματικών στόχων, αλλά και μοιράσματος ονείρων -και ο λατρεμένος παππούς για τα δύο εγγόνια του. Ένας φάρος φωτεινός στις ζωές μας που θα ανάβει παντοτινά στις καρδιές μας, γιατί ο θάνατος δεν μπορεί να νικήσει το μεγαλείο της αγάπης».
