Οι Εβραίοι της Θεσσαλονίκης και «το βραχιόλι της φωτιάς»

Σοφία Ακρίβου, ΜΔΕ

“Η συνεχής εστίαση στα γεγονότα του β’ παγκοσμίου πολέμου απειλεί να μετατρέψει ένα σπουδαίο κεφάλαιο της εβραϊκής, της ευρωπαϊκής και της οθωμανικής ιστορίας σε ένα απλό πρελούδιο της γενοκτονίας, επισκιάζοντας τους πολλούς αιώνες που οι Εβραίοι είχαν ζήσει ανενόχλητοι, με διαφορετικού είδους προβλήματα και οπτικές” Mazower, 2006

Η συγγραφική ενασχόληση με την εν λόγω σειρά είναι σημαίνουσας σημασίας, καθώς αποτελεί μια γλαφυρή αποτύπωση των βάναυσων γεγονότων που υπέστησαν οι Εβραίοι της Θεσσαλονίκης το 1940.

Είναι πολύ σημαντικό να διατηρούμε τη μνήμη των ιστορικών γεγονότων ζωντανή, και η συγγραφική ενασχόληση με τη σειρά που πραγματεύεται τα βάναυσα γεγονότα που υπέστησαν οι Εβραίοι της Θεσσαλονίκης, αποτελεί ένα σημαντικό μέσο για τη διατήρηση αυτής της μνήμης. Η σειρά αυτή αναδεικνύει τη σκληρή πραγματικότητα που αντιμετώπισαν οι Εβραίοι της Θεσσαλονίκης και το βάρος των δυσκολιών που αντιμετώπισαν κατά τη διάρκεια της κατοχής των Ναζί. Αποτελεί μια σημαντική προσπάθεια για την αφύπνιση της συνείδησης της κοινωνίας σχετικά με τη σημασία της ανθρώπινης αξιοπρέπειας και της διατήρησης της ειρήνης και της αλληλεγγύης στον κόσμο. Η αναφορά στη σειρά αυτή συμβάλλει στην ευαισθητοποίηση της κοινής γνώμης και την αντιμετώπιση του ρατσισμού και της βίας με πιο αποφασιστικό και συνειδητό τρόπο.

Ολοκαύτωμα: Ένα από τα μεγαλύτερα εγκλήματα στην ιστορία της ανθρωπότητας

Η συστηματική αντίθεση προς την Εβραϊκή φυλή, καθώς και η προσπάθεια περιορισμού της έκφρασης της, φθάνοντας πολύ συχνά στην εχθρότητα, αλλά και σε προσπάθειες ακόμη μέχρι και την εξόντωσή της, χαρακτηρίζεται με τον όρο αντισημιτισμός.^[1] Το 1879, ο Γερμανός δημοσιογράφος Βίλχελμ Μαρ επινόησε τον όρο αντισημιτισμός, προκειμένου να δηλώσει το μίσος κατά των Εβραίων, αλλά και κατά άλλων φιλελεύθερων, αστικών και διεθνών πολιτικών τάσεων του δεκάτου ογδόου και του δεκάτου ενάτου αιώνα που συχνά συνδέονται με τους Εβραίους. Οι τάσεις που βρέθηκαν στο στόχαστρο περιλάμβαναν την ισότητα, τη συνταγματική δημοκρατία, το ελεύθερο εμπόριο, το σοσιαλισμό, το χρηματοοικονομικό καπιταλισμό και τον ειρηνισμό.

Tο Ολοκαύτωμα, ο συστηματικός δηλαδή διωγμός με την υποκίνηση του κράτους και η εξόντωση των Εβραίων της Ευρώπης από τη Ναζιστική Γερμανία και τους συνεργάτες της μεταξύ του 1933 και του 1945, αποτελεί το πλέον ακραίο ιστορικό παράδειγμα αντισημιτισμού.

Το Ολοκαύτωμα ήταν η συστηματική, προγραμματική και κρατική πολιτική πρακτική διώξεων και εξόντωσης περίπου έξι εκατομμυρίων Εβραίων από το ναζιστικό καθεστώς και τους συνεργάτες του. Η λέξη «holocaust»^[2] προέρχεται από την αρχαία ελληνική λέξη «ολοκαύτωμα» και σημαίνει κυριολεκτικά «πλήρως καμένη προσφορά θυσίας» σε θεό.

Οι Εβραίοι της Θεσσαλονίκης

  Η εβραϊκή παρουσία στην Θεσσαλονίκη, χρονολογείται από τη ρωμαϊκή περίοδο και αναπτύχθηκε από τα τέλη του 15ου αιώνα. Οι Σεφαραδίτες Εβραίοι[3] έφυγαν τότε από την Ισπανία. Έφεραν τα επαγγέλματά τους, το εμπόριο, την παραγωγή σαπουνιού, τα φάρμακα, ζωντανεύοντας ξανά την πόλη.[4] Διαφορετικές θρησκείες συνυπήρχαν εδώ και δεκαετίες. Όμως στις αρχές του 20ού αιώνα, μετά την άφιξη των Ελλήνων προσφύγων από τη Μικρά Ασία, η άποψη για την εβραϊκή κοινότητα άλλαξε.[5] Έκτοτε προέκυψε μια άποψη, κατά την οποία οι Εβραίοι που ζούσαν στην Ελλάδα δεν είχαν την ίδια αξία με τους Έλληνες που ήρθαν από τη Μικρά Ασία. Το 1939, από τους 250.000 κατοίκους της πόλης, οι 50.000 ήταν Εβραίοι. Αν και είχε ήδη γίνει πογκρόμ το 1931[6], η άφιξη των Ναζί έκανε τα πράγματα χειρότερα. Στις 11 Ιουλίου 1942, στο «Μαύρο Σάββατο», όπως ονομάστηκε, 9.000 Εβραίοι εξοντώθηκαν από τους Γερμανούς στρατιώτες, δημόσια.[7]

Η μεγάλη πυρκαγιά του 1917 στην Θεσσαλονίκη

Η πυρκαγιά του 1917 δεν άφησε απρόσβλητη την κοινότητα των Εβραίων της Θεσσαλονίκης. Σημειώθηκε το Σάββατο 18 Αυγούστου[8] του 1917 στις 17:00 το απόγευμα.

Οι μαρτυρίες δεικνύουν ότι η πυρκαγιά ξεκίνησε από το βουλγάρικο Συνοικισμό από μια ξύλινη παράγκα «τσατμά» όταν η ηλικιωμένη ένοικός του, προσπάθησε να χρησιμοποιήσει το μαγκάλι προκειμένου να ετοιμάσει το φαγητό της .^[9]

Την έναρξη της πυρκαγιάς την επιβεβαιώνει στην έκθεσή του ο Προϊστάμενος της Διευθύνσεως Θυμάτων Πυρκαγιάς Α.Α. Πάλλης^[10]: «Η φοβερά πυρκαγιά, ήτις κατέστρεψε εντός 32 ωρών τα δύο τρίτα της αρχαίας περιοχής τής Θεσσαλονίκης, εξεδηλώθη την 5η Αυγούστου 1917 περί την 3ην ώρα μ.μ. εντός μικράς οικίας επί τής οδού 3 Ολυμπιάδας, ητις κατοικείτο υπό προσφυγών. Ολίγοι σπινθήρες εκ τής πυράς του μαγειρείου πεσόντες, ως φαίνεται, επί σωρού χόρτου ευρισκομένου εντός του εγγύς υπογείου ηναψαν το πυρ το όποιον εντός ολίγου μετεδόθη εις ολόκληρον την οικία. Τόσον ο σφοδρώς πνέων «Βαρδάρης» όσον και ή έλλειψις επαρκών πυροσβεστικών μέσων επέτρεψεν εις τάς φλόγας να προχωρήσουν μεθ’ αλματώδους ταχύτητος»

Η πυκνή δόμηση της πόλης με τα «ξύλινα» σπίτια που σχεδόν κολλούσαν μεταξύ τους με σαχνισιά^[11] του ορόφου, ο ισχυρός βορειοδυτικός άνεμος, η έλλειψη πυροσβεστικών μέσων και η αδράνεια των συμμαχικών στρατευμάτων, Άγγλων και Γάλλων που βρίσκονταν στην πόλη, συνετέλεσαν στην επέκταση της φωτιάς.

Η εκτίμηση του συνολικού κόστους των ζημιών υπολογίζεται σύμφωνα με έγγραφο της Alliance Israélite Universelle σε 6.505.000 δραχμές.^[12] Κατέστρεψε τα τρία τέταρτα των εβραϊκών συνοικιών.^[13] Συγκεκριμένα, καταστράφηκε η Αρχιραββινεία με το αρχείο της, 16 συναγωγές, το σχολείο της Alliance Israilite Universelle.^[14] Η πυρκαγιά συνέβαλε στην αφαίμαξη του πληθυσμού της από το εβραϊκό στοιχείο, που μετοίκησε ή στη Γαλλία ή στην Παλαιστίνη.

Σύμφωνα με το Υπόμνημα το οποίο συνέταξε ο Αλέξανδρος Πάλλης τον Φεβρουάριο του 1919 προς τον Γενικό Διοικητή Μακεδονίας, η Ισραηλιτική κοινότης «υπήρξε η μάλλον δοκιμασθείσα τόσον από της απόψεως του αριθμού των πυριπαθών μελών της, όστις υπερέβη τας 50 χιλ., όσον και από της απόψεως των υλικών ζημιών».^[15] Η Κεντρική Επιτροπή αρωγής των πυροπλήκτων συνεργάστηκε με την Κεντρική Ισραηλιτική Επιτροπή, η οποία συγκέντρωσε με εράνους το ποσό των 626.600 δρχ., ενώ διένειμε είδη αξίας 850.000 δρχ. σε αποθήκη της Σχολής Αλλατίνι.^[16] Μέχρι το 1924, 2.500 οικογένειες είχαν στεγασθεί σε έξι εβραϊκούς συνοικισμούς, ενώ 1.000 παρέμεναν άστεγες.^[17]

Η ιστορία της εξόντωσης των Εβραίων της Θεσσαλονίκης

   Ως τις αρχές τού 20ού αιώνα οι Εβραίοι αποτελούσαν πάνω από το μισό του πληθυσμού της Θεσσαλονίκης. Ως αποτέλεσμα της εβραϊκής επιρροής, ακόμη και αρκετοί μη Εβραίοι στη Θεσσαλονίκη μιλούσαν την Ισπανοεβραϊκή (Λαντίνο)^[18], τη γλώσσα των Σεφαρδιτών, και η πόλη ουσιαστικά έκλεινε κατά το εβραϊκό Σάββατο.     Ταξιδιώτες που περνούσαν από το λιμάνι της πόλης εκείνη την εποχή έλεγαν, χιουμοριστικά, ότι η Θεσσαλονίκη ήταν η πόλη στην οποία οι εργάσιμες ημέρες ήταν στην ουσία τέσσερις και ακολουθούσαν τρεις ημέρες αργίας, Παρασκευή για τους Μουσουλμάνους, Σάββατο για τους Εβραίους και Κυριακή για τους Χριστιανούς.[19]

Στις 11 Ιουλίου 1942 οι Γερμανοί, καθοδηγούμενοι από τον Αλόις Μπρούνερ περικύκλωσαν τους Εβραίους της Θεσσαλονίκης με σκοπό να τους εκτοπίσουν στα στρατόπεδα συγκεντρώσεως. Η κοινότητα πλήρωσε το ποσόν των 2,5 δισεκατομμυρίων δραχμών για την ελευθερία της, αλλά το μόνο που κατάφερε ήταν να καθυστερήσει η εκτόπιση έως τον επόμενο Μάρτιο.

Οι συστημικές διώξεις των Εβραίων στην Ελλάδα, άρχισαν στη Θεσσαλονίκη όπου στις 11 Ιουλίου 1942, όλοι οι άρρενες Εβραίοι διατάχθηκαν να συγκεντρωθούν στην Πλατεία Ελευθερίας.^[20]

Σε περίπου 10.000 άντρες απαγορεύτηκε η πόση νερού και ορισμένοι υποβλήθηκαν σε εξευτελιστικές ασκήσεις γυμναστικής. Λίγο αργότερα, περίπου 7.000 από τους Εβραίους της πόλης στάλθηκαν για καταναγκαστικά έργα στα περίχωρα της Θεσσαλονίκης. Τον Δεκέμβριο του ίδιου χρόνου, με πρόσχημα τον «αστικό σχεδιασμό», οι Γερμανοί άρχισαν την καταστροφή του εβραϊκού νεκροταφείου.^[21]

Στις αρχές του 1943, όλοι οι Εβραίοι της πόλης είχαν υποχρεωθεί να μετοικήσουν στα δύο γκέτο που είχαν ορίσει οι Γερμανοί.^[22] Από τον Μάρτιο μέχρι τον Αύγουστο του 1943, εκτοπίστηκαν στην Πολωνία, σε 19 σιδηροδρομικές αποστολές, στοιβαγμένοι μέσα σε βαγόνια μεταφοράς ζώων, υπό άθλιες συνθήκες.^[23] Το 96% των 56.000 Εβραίων που ζούσαν στην πόλη πριν από τον πόλεμο δεν θα επέστρεφε ποτέ ξανά.^[24]

Το Φεβρουάριο του 1943, ο βοηθός του διαβόητου Άντολφ Άιχµαν των SS, o Ντήτερ Βισλιτσένι, κατέφθασε στην πόλη, µαζί µε τον Αλόις Μπρούνερ, για να προετοιµάσουν τον συστηµατικό εκτοπισµό των Εβραίων της πόλης. Από τις 6 ως τις 17 του ίδιου µήνα, εκδόθηκαν διαταγές, µε τις οποίες άρχισε ουσιαστικά η εφαρµογή των Νόµων της Νυρεµβέργης και στη Θεσσαλονίκη: το διακριτικό κίτρινο αστέρι, µεγέθους 10 x10 εκατοστών στο στήθος που κατασκευάστηκαν µε πρέσσα κοπής της Κοινότητας (Η πρέσα υπάρχει ακόµη και εκτίθεται στο Εβραϊκό Μουσείο της Θεσσαλονίκης), απογραφή ατόµων κατοικιών και καταστηµάτων, απαγόρευση για τους Εβραίους πώλησης ή µεταβίβασης κινητών ή ακινήτων περιουσιακών στοιχείων και κατάσχεση τηλεφωνικών συσκευών.^[25]

Τον Μάρτιο του 1943, οι Εβραίοι κάτοικοι της βουλγαρικής ζώνης κατοχής της ανατολικής Μακεδονίας και Θράκης συγκεντρώθηκαν από τους Βούλγαρους και εκτοπίστηκαν. Από τους 4.200 Εβραίους της περιοχής, μόλις 200 επέζησαν.^[26]

Το 96% των μελών της εβραϊκής κοινότητας της Θεσσαλονίκης, δηλαδή 46.091 άνθρωποι, εστάλησαν στο Άουσβιτς. Μόνο 1950 επέστρεψαν και βρήκαν τις περισσότερες από τις εξήντα συναγωγές τους κατεστραμμένες, το νεκροταφείο τους συλημένο και τα σχολεία τους ερειπωμένα. Αρκετοί επιζώντες μετανάστευσαν στο Ισραήλ και στις Ηνωμένες Πολιτείες. Η εβραϊκή κοινότητα της Θεσσαλονίκης αριθμεί σήμερα περίπου 1.000 μέλη και διατηρεί τέσσερις συναγωγές.^[27]

Ένας από τους θρησκευτικούς ηγέτες που αντιστάθηκαν στις εκτοπίσεις των Εβραίων προς τα στρατόπεδα ήταν ο Μητροπολίτης Θεσσαλονίκης Γεννάδιος, ο οποίος επανειλημμένα ανέλαβε πρωτοβουλίες για την παρεμπόδισή τους. Ο Γεννάδιος κατέβαλε προσπάθειες να διασωθούν οι εκχριστιανισθέντες Εβραίοι της Θεσσαλονίκης και όσοι διέθεταν πλαστές βεβαιώσεις βάπτισης.^[28]

Η εσφαλμένη πληροφόρηση και ο εφησυχασμός έδωσαν στις εβραϊκές κοινότητες των αρχών τού 1940 μια ψευδαίσθηση ασφαλείας. Στην Θεσσαλονίκη, μία από τις κοινότητες με το μεγαλύτερο εβραϊκό στοιχείο, οι κάτοικοί της επέδειξαν παθητική και αδιάφορη στάση έναντι της εφαρμογής της Τελικής Λύσης. Ως αποτέλεσμα, ο κίνδυνος της εκτόπισης και της γενοκτονίας στα στρατόπεδα συγκεντρώσεως αρχικώς αντιμετωπίστηκε με δυσπιστία από τους Εβραίους στην Ελλάδα — ακόμη και από τα ηγετικά μέλη της κοινότητας.^[29]

Το βραχιόλι της φωτιάς

«Το Βραχιόλι της Φωτιάς» είναι μία τηλεοπτική σειρά η οποία έχει βασιστεί στο ομότιτλο βιβλίο της Βεατρίκης Σαΐας - Μαγρίζου^[30] και πραγματεύεται την μεγάλη πυρκαγιά της Θεσσαλονίκης του 1917 η οποία αναγκάζει την οικογένεια του εβραίου επιχειρηματία Μωή Κοέν, να αναζητήσει καταφύγιο σε έναν τσιγγάνικο καταυλισμό. Εκεί  η σύζυγος του γεννά τον Ιωσήφ. Η οικογένειά του ζει τον εμπρησμό του Κάμπελ^[31], τη χρεοκοπία του πατέρα και τη φυγή της μεγάλης του αδελφής, Ζακλίν από το σπίτι, προκειμένου να ζήσει τον απαγορευμένο έρωτά της με τον χριστιανό Κωνσταντίνο. Ο Β΄ Παγκόσμιος Πόλεμος έχει ως αποτέλεσμα τη μεταφορά της οικογένειας στο κολαστήριο του Άουσβιτς.

Στα οκτώ επεισόδια της σειράς καταγράφονται το πογκρόμ του Κάμπελ^[32] και οι εξευτελισμοί στην πλατεία Ελευθερίας, ενώ θίγονται με οξύτητα ζητήματα όπως ο δωσιλογισμός, η απονομή δικαιοσύνης και η μεταπολεμική αμνησία γύρω από το γεγονός της εξόντωσης. Επιπλέον, εμφανίζονται σκηνές εφήβων που συμμετείχαν σε ιατρικά πειράματα του Μένγκελε σχετικά με την αντοχή εφήβων. Χαρακτηριστική σκηνή της σειράς, είναι αυτή ενός έφηβου, ο οποίος υπέστη χωρίς αναισθησία εγχείρηση σκωληκοειδίτιδας και ήταν από τους λίγους εφήβους που επέζησαν αυτών των πειραμάτων.

«Το βραχιόλι της φωτιάς» έχει στόχο να μεταφέρει όχι μόνο την οδυνηρή ιστορία αυτών των ανθρώπων, αλλά κυρίως να δώσει ένα μήνυμα ανθρωπιάς και ελπίδας.

Στο σειρά περιγράφεται η ιστορία  μιας εβραϊκής οικογένειας που μεγαλούργησε στη Θεσσαλονίκη των αρχών του αιώνα, βίωσε τη μεγάλη πυρκαγιά του 1917 και κατόπιν τους απανωτούς διωγμούς, για να βρεθεί τελικά αποδεκατισμένη να θρηνεί τους νεκρούς της και να τιμά τους ελάχιστους ζωντανούς που έμειναν να μεταφέρουν τις ιστορίες τους.

Μέσω της σειράς δεικνύεται ο τρόπος που ζούσαν και γιόρταζαν οι Εβραίοι της Θεσσαλονίκης, τους μακραίωνους αγώνες και τις συνήθειές τους - από τη Χανουκία που δέσποζε πάντα στο τραπέζι και όχι μόνο στη γιορτή της Χάνουκα μέχρι το ταλέτ, το καπελάκι που φορούν πάντα στη συναγωγή, τη γιορτή της περιτομής και την τελετή ενηλικίωσης.

Συνεχείς διωγμοί, όπως ο εμπρησμός του συνοικισμού Κάμπελ το 1927, ο υφέρπων ρατσισμός που βίωσαν οι Εβραίοι, ακόμα και από κάποιους Έλληνες που συνήθιζαν να μεγαλώνουν τα παιδιά τους με ιστορίες για τον κακό Εβραίο που πάντοτε φάνταζε απειλή. Ιστορίες βγαλμένες από ρατσιστικού τύπου λαϊκές αφηγήσεις, που δείχνουν ότι όλοι συνέτειναν στον μαζικό διωγμό, εκτός από τους Γερμανούς.

Με έντονο το στοιχείο της προδοσίας φαίνεται ότι όχι μόνο κανένας ντόπιος δεν προστάτευσε τους Εβραίους της Θεσσαλονίκης που εξοντώθηκαν μαζικά, αλλά ουσιαστικά οδηγήθηκαν στον θάνατο από έναν δικό τους, τον Κόρετζ, ο οποίος παρέδωσε χωρίς κανέναν δισταγμό στον Γερμανό στρατιωτικό διοικητή αναλυτικά τη λίστα με τα ονόματα των Εβραίων της πόλης - σε αντίθεση με τον δήμαρχο Καρέρ της Ζακύνθου και τον Μητροπολίτη Χρυσόστομο, οι οποίοι αρνήθηκαν να συναινέσουν στο έγκλημα.

Η πυρκαγιά του 1917 κατέστρεψε το μεγαλύτερο μέρος της πόλης και ισοπέδωσε τις περιουσίες των Σεφαραδιτών Εβραίων, οι οποίοι είχαν φτάσει στη Θεσσαλονίκη αιώνες πριν, από την Ισπανία. Αλλά ήταν πάλι οι Εβραίοι που ξανάφτιαξαν την πόλη, με τον Γαλλοεβραίο αρχιτέκτονα Ερνέστ Εμπράρ να σχεδιάζει από την αρχή την Θεσσαλονίκη, όπως την ξέρουμε σήμερα και όπου βρέθηκαν να ακμάζουν οι ντόπιοι Εβραίοι προτού εκτοπιστούν μαζικά από τους ναζί.

Αντί επιλόγου - Σύγχρονος αντισημιτισμός, εγκλήματα μίσους, μνήμη του Ολοκαυτώματος και στρατηγικές της ΕΕ για την καταπολέμηση του αντισημιτισμού

Σε αρκετές χώρες του αποκαλούμενου Δυτικού Κόσμου, ο Αντισημιτισμός είναι έγκλημα μίσους.^[33] Έχει υποστηριχθεί ευρέως ότι σε ορισμένους κύκλους ο όρος «Σιωνιστές» χρησιμοποιείται για να δηλώσει τους Εβραίους και ο αντισιωνισμός χρησιμοποιείται ως προκάλυμμα για την έκφραση αντισημιτισμού. Άλλοι θεωρούν ότι αυτή η ταύτιση χρησιμοποιείται ως όπλο για να καταστέλλεται η κριτική κατά του κράτους του Ισραήλ. Επικριτές του αντισιωνισμού θεωρούν ότι κάποιες φορές η κριτική του Ισραήλ φτάνει πέρα από τη διατύπωση διαφωνιών με τις πολιτικές που ακολουθεί στο να αρνείται το δικαίωμά του να υπάρχει.

Ο αντισημιτισμός βρήκε την πιο απάνθρωπη έκφρασή του στο Ολοκαύτωμα. Οι εβραϊκοί πληθυσμοί των κρατών-μελών του ΟΑΣΕ (Οργανισμός για την ασφάλεια και την συνεργασία στην Ευρώπη)[34], εκδιώχθηκαν και δολοφονήθηκαν κατά τη διάρκεια του Ολοκαυτώματος. Ωστόσο, τόποι αναφοράς της εβραϊκής ζωής, πριν το Ολοκαύτωμα –όπως συναγωγές και εβραϊκά νεκροταφεία– ακόμα υπάρχουν στα κράτη-μέλη. Αντισημιτικές ενέργειες που καταστρέφουν και βεβηλώνουν τους τόπους αναφοράς των Εβραίων, προκαλούν ιδιαίτερη ανησυχία καθώς υποδηλώνουν τη συνεχιζόμενη ύπαρξη του αντισημιτισμού σε χώρες όπου αναρίθμητοι Εβραίοι κάποτε έχασαν τη ζωή τους. Η άρνηση του Ολοκαυτώματος και το επιχείρημα της χρήσης τους Ολοκαυτώματος από τους Εβραίους προς ίδιον όφελος συνθέτουν το σύγχρονο αντισημιτισμό. Κάποια αντισημιτικά εγκλήματα μίσους αφορούν στην άμεση επίθεση σε άτομα ή εκδηλώσεις που προάγουν τη μνήμη του Ολοκαυτώματος.^[35]

Για λόγους συμβολισμού, πολλά από τα αντισημιτικά εγκλήματα μίσους διαπράττονται ανήμερα σημαντικών επετείων μνήμης, όπως η 27η Ιανουαρίου. Και το Ολοκαύτωμα αποτελεί συχνά σημείο αναφοράς των αντισημιτικών επιθέσεων εναντίον ατόμων και περιουσιών. Σε αρκετές, κυρίως ευρωπαϊκές, χώρες, η δημόσια άρνηση του Ολοκαυτώματος καθ' οιονδήποτε τρόπο (με ομιλία, γραπτό κείμενο ή μέσω Διαδικτύου) αποτελεί αδίκημα. Η αυστηρότητα των προβλεπομένων ποινών ποικίλλει από χώρα σε χώρα.

Η ΕΕ και το Συμβούλιο της Ευρώπης θα ενισχύσουν τις ανταλλαγές απόψεων και την επικοινωνία σχετικά με πολιτικές και πρωτοβουλίες για την καταπολέμηση του ρατσισμού και του αντισημιτισμού. Η ΕΕ θα συνεργαστεί στενά με τις ειδικευμένες υπηρεσίες του Συμβουλίου της Ευρώπης και την ευρωπαϊκή επιτροπή κατά του ρατσισμού και της μισαλλοδοξίας (ECRI)^[36] στον τομέα της καταπολέμησης των διακρίσεων, μεταξύ άλλων για την καταπολέμηση του αντισημιτισμού και τη διαφύλαξη της εβραϊκής ζωής, για την περίοδο 2021-2030^[37]

Με τον αντισημιτισμό να αυξάνεται ανησυχητικά, στην Ευρώπη και πέραν αυτής,^[38] η στρατηγική καθορίζει μια σειρά μέτρων που διαρθρώνονται γύρω από τρεις πυλώνες: 1) στην πρόληψη και στην καταπολέμηση κάθε μορφής αντισημιτισμού· 2) στην προστασία και στη διαφύλαξη της εβραϊκής ζωής στην ΕΕ και 3) στην εκπαίδευση, στην έρευνα και στη μνήμη του Ολοκαυτώματος. Τα μέτρα αυτά συμπληρώνονται από τις διεθνείς προσπάθειες της ΕΕ για την αντιμετώπιση του αντισημιτισμού σε παγκόσμιο επίπεδο.

Η στρατηγική θα εφαρμοστεί κατά την περίοδο 2021-2030. Η Επιτροπή καλεί το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο να υποστηρίξουν την εφαρμογή της στρατηγικής, θα δημοσιεύσει δε σφαιρικές εκθέσεις εφαρμογής το 2024 και το 2029. Τα κράτη μέλη έχουν ήδη αναλάβει δέσμευση για την πρόληψη και την καταπολέμηση κάθε μορφής αντισημιτισμού μέσω νέων εθνικών στρατηγικών ή μέτρων στο πλαίσιο υφιστάμενων εθνικών στρατηγικών και/ή σχεδίων δράσης για την πρόληψη του ρατσισμού, της ξενοφοβίας, της ριζοσπαστικοποίησης και του βίαιου εξτρεμισμού. Οι εθνικές στρατηγικές θα πρέπει να εγκριθούν έως το τέλος του 2022 και θα αξιολογηθούν από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή έως το τέλος του 2023.^[39]

Η καταστροφή της εβραϊκής κοινότητας της Θεσσαλονίκης αποτέλεσε μια από τις μεγαλύτερες και πιο τραγικές στιγμές στην ιστορία της πόλης. Η μνήμη των θυμάτων του Ολοκαυτώματος στη Θεσσαλονίκη τιμάται κάθε χρόνο από την εβραϊκή κοινότητα της πόλης, καθώς και από την ελληνική κοινωνία και τη διεθνή κοινότητα.

Μετά τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο, οι Εβραίοι της Θεσσαλονίκης προσπάθησαν να ξαναχτίσουν τη ζωή τους στην πόλη. Η εβραϊκή κοινότητα στην Ελλάδα έχει μειωθεί σημαντικά από τον πόλεμο, και οι επιζήσαντες Εβραίοι της Θεσσαλονίκης βρέθηκαν αντιμέτωποι με πολλές δυσκολίες καθώς προσπαθούσαν να ξαναχτίσουν τις ζωές τους. Η εβραϊκή κοινότητα της Θεσσαλονίκης σήμερα είναι μια δυναμική και πολυπολιτισμική κοινότητα, με μέλη από διάφορα μέρη του κόσμου.

Επιπλέον, η εβραϊκή κοινότητα της Θεσσαλονίκης συμμετέχει ενεργά στον διαπολιτισμικό διάλογο και την προώθηση της κοινωνικής συνοχής στην πόλη.

Η ιστορία των Εβραίων της Θεσσαλονίκης είναι μια συναρπαστική αλλά και συγκινητική ιστορία που δείχνει την ανθρώπινη αντοχή, την πίστη και την επιμονή σε περιόδους δυσκολιών και καταπίεσης. Η κοινότητα των Εβραίων της Θεσσαλονίκης αποτελεί σήμερα ένα σημαντικό κομμάτι της ιστορίας και του πολιτισμό. Μας προκαλεί να σκεφτούμε τις συνέπειες της μισαλλοδοξίας, του ρατσισμού και του ολοκληρωτισμού και να διασφαλίσουμε ότι δεν θα επαναληφθούν παρόμοιες τραγωδίες στο μέλλον.

Η σειρά «το βραχιόλι της φωτιάς» αποτελεί μια ευκαιρία για την εκπαίδευση των νέων για την ιστορία της χώρας τους και για την ανάπτυξη της ευαισθητοποίησης και της κριτικής σκέψης. Η μάθηση των ιστορικών γεγονότων και η ανάλυση τους μπορούν να βοηθήσουν στη διαμόρφωση της συνείδησης των νέων και στην ανάπτυξη της ικανότητάς τους να αναλύουν και να κρίνουν την πραγματικότητα.

Δείτε το trailer της σειράς εδώ:

Ακρίβου Σοφία, Κοινωνιολόγος, Εργασιακή Σύμβουλος, ΜΔΕ Διοίκηση ανθρωπίνων πόρων