Η πρόσφατη εισαγωγή του «Κομβίου Πανικού» (Panic Button) στην ελληνική έννομη τάξη

Καγκλή Αργυρούλα, Δικηγόρος Παρ’ Αρείω Πάγω - ΜΔΕ

Στο παρόν άρθρο γίνεται μία συνοπτική επισκόπηση των πρόσφατων νομοθετικών ρυθμίσεων σχετικά με την πιλοτική λειτουργία του «Κομβίου Πανικού» (Panic Button), το οποίο θεσπίστηκε για πρώτη φορά στην Ελλάδα με το άρθρο 19 του Ν. 4995/2022 (ΦΕΚ Α’ 216/18.11.2022). Επιχειρείται να δοθεί απάντηση στο ερώτημα εάν μπορεί τελικά ένα κουμπί στο κινητό να σώσει τη ζωή μιας γυναίκας, που έχει πέσει θύμα ενδοοικογενειακής βίας.

I.Εισαγωγή

Η σοβαρότητα και η έκταση των περιστατικών ενδοοικογενειακής βίας στη χώρα μας^[1], οδήγησε την ελληνική Πολιτεία στη ανάληψη συγκεκριμένων πρωτοβουλιών για την πρόληψη και την καταπολέμηση του νοσηρού αυτού φαινομένου^[2]. Στο πλαίσιο αυτό, ψηφίστηκε προσφάτως ο ν. 4995/2022 (ΦΕΚ Α’ 216/18.11.2022), στο άρθρο 19 του οποίου, σε συνδυασμό με τις υπ’ αριθ. 111847/23.11.2022 (ΦΕΚ Β’ 6007/24.11.2022), 110668/22.11.2022 (ΦΕΚ Β 5971/23.11.2022) και 20100 ΕΞ 2023 (ΦΕΚ Β’ 2765/2023) Υπουργικές Αποφάσεις, ρυθμίζονται οι ειδικότεροι όροι και οι προϋποθέσεις λειτουργίας του νεοεισαχθέντος εργαλείου τεχνολογίας με την ονομασία «Κομβίον Πανικού» (Panic Button), με σκοπό την έγκαιρη και ασφαλή ειδοποίηση της Ελληνικής Αστυνομίας από τις δικαιούχους χρήσης κάθε φορά που απειλείται ή κινδυνεύει η ζωή ή η σωματική ακεραιότητά τους.

Με τη θέσπιση της νέας αυτής καινοτόμου ψηφιακής εφαρμογής, η οποία αναπτύχθηκε από την ανώνυμη εταιρεία με την επωνυμία «VODAFONE ΠΑΝΑΦΟΝ Ανώνυμη Ελληνική Εταιρεία Τηλεπικοινωνιών» και εισήχθη για να λειτουργήσει πιλοτικά, αρχικά για ένα (1) έτος στις περιοχές που εμπίπτουν στη χωρική αρμοδιότητα των Γενικών Αστυνομικών Διευθύνσεων της Περιφέρειας Αττικής και της Περιφερειακής Ενότητας Θεσσαλονίκης, και ήδη και στους Δήμους που έχουν την έδρα τους οι Αστυνομικές Διευθύνσεις της χώρας, με ταυτόχρονη παράταση του προγράμματος για δύο (2) έτη από τη λήξη του, μετά τη χωρική και χρονική επέκταση της πιλοτικής λειτουργίας του με την ΚΥΑ ΥΚΟΙΣΟ/113727/2023 (ΦΕΚ Β’7607/31.12.2023), ο Έλληνας νομοθέτης, αξιοποιώντας τα σύγχρονα διαθέσιμα τεχνολογικά μέσα, φαίνεται να κινείται προς την κατεύθυνση μίας θυματοκεντρικής προσέγγισης του φαινομένου της ενδοοικογενειακής βίας, τοποθετώντας ένα ακόμα λιθαράκι στην αντιμετώπιση αυτής της μάστιγας.

ΙΙ. Βασικές προβλέψεις

Σύμφωνα με τις ρυθμίσεις του ά. 19 του ν. 4995/2022 και των οικείων  προαναφερθεισών υπουργικών αποφάσεων, η ψηφιακή εφαρμογή Panic Button εγκαθίσταται εντελώς δωρεάν σε κινητά τηλέφωνα έξυπνης τεχνολογίας (smart phones) με λογισμικό είτε ios είτε android, ανεξαρτήτως του παρόχου της κινητής τηλεφωνίας της κατόχου του κινητού. Με τη χρήση της εφαρμογής, η Ελληνική Αστυνομία ενημερώνεται αμέσως με γραπτό μήνυμα (sms) για την απειλή ή τον κίνδυνο της ζωής ή της σωματικής ακεραιότητας της δικαιούχου, λαμβάνει τα στοιχεία και την τοποθεσία μέσω του στίγματος της εφαρμογής για τον εντοπισμό της και επεμβαίνει άμεσα για την προστασία της.

Δικαιούχοι της εφαρμογής είναι μόνον γυναίκες θύματα ενδοοικογενειακής βίας, που διαβιούν στις Περιφέρειες Αττικής, Θεσσαλονίκης και στους Δήμους που έχουν την έδρα τους οι Αστυνομικές Διευθύνσεις της χώρας, και απευθύνονται για υποστήριξη είτε στις κατά τόπον αρμόδιες αστυνομικές αρχές είτε σε κάποιο Συμβουλευτικό Κέντρο του Δικτύου των Δομών της Γενικής Γραμματείας Ισότητας και Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων του Υπουργείου Κοινωνικής Συνοχής και Οικογένειας, όπου ενημερώνονται για τη δυνατότητα να αποκτήσουν και να χρησιμοποιήσουν την εφαρμογή.

Στο σημείο αυτό αξίζει να σημειωθεί, ότι στις περιπτώσεις που η δικαιούχος απευθύνεται σε κάποιο Συμβουλευτικό Κέντρο, τότε προκειμένου να της χορηγηθεί το Panic Button, προηγείται μία διαδικασία αξιολόγησης και διαχείρισης κινδύνου (risk assessment), που είναι το αποτέλεσμα της καταγραφής των εξατομικευμένων αναγκών κάθε θύματος, όπως αυτό έχει προκύψει μέσα από τη συμβουλευτική διαδικασία με τον επαγγελματία σύμβουλο (Υπουργείο Κοινωνικής Συνοχής και Οικογένειας, 2023: 88), κάτι που ωστόσο δεν φαίνεται, δυνάμει του ισχύοντος νομοθετικού πλαισίου, να συμβαίνει όταν η δικαιούχος απευθύνεται στις αστυνομικές αρχές.

Η πρόβλεψη από τον Έλληνα νομοθέτη της ως άνω διαδικασίας εκτίμησης κινδύνου ακολουθεί τις επιταγές του άρθρου 51 της Σύμβασης του Συμβουλίου της Ευρώπης για την Πρόληψη και την Καταπολέμηση της Βίας κατά των Γυναικών και της Ενδοοικογενειακής Βίας, γνωστής και ως Σύμβασης της Κωνσταντινούπολης, που κυρώθηκε από τη χώρα μας με το ν. 4531/2018 (ΦΕΚ Α’ 62/05.04.2018), το οποίο προβλέπει την υποχρέωση των κρατών μελών που έχουν προσχωρήσει σε αυτήν να εκπονούν μία εκτίμηση κινδύνου μέσω των κατάλληλων εργαλείων (π.χ. τυποποιημένο ερωτηματολόγιο) για τον ενδεχόμενο κίνδυνο της ζωής των θυμάτων που έχουν υποβάλει καταγγελία ενδοοικογενειακής βίας^[3].

Κι ενώ θα μπορούσε εύλογα να υποστηριχθεί ότι με τον τρόπο αυτό, δύναται να διασφαλιστεί με μεγαλύτερο βαθμό βεβαιότητας ότι η εφαρμογή θα χορηγείται σε θύματα που πραγματικά την έχουν περισσότερο ανάγκη λόγω συνδρομής σοβαρού κινδύνου, ωστόσο, θα μπορούσε εύκολα να αντιτείνει κανείς, ότι η διενέργεια εκτίμησης κινδύνου μόνο στις περιπτώσεις που προαναφέρθηκαν, θα μπορούσε ενδεχομένως να εγείρει ζητήματα άνισης μεταχείρισης των θυμάτων, καθώς στερεί τη δυνατότητα αυτή από τις γυναίκες που επιλέγουν να μην απευθυνθούν σε κάποιο Συμβουλευτικό Κέντρο, αλλά στις αστυνομικές αρχές.

Δεδομένης όμως της πιλοτικής εφαρμογής του κομβίου πανικού στην παρούσα φάση, θεωρούμε ότι η Πολιτεία, μετά τη λήξη της δοκιμαστικής περιόδου, θα καταγράψει τους εύλογους προβληματισμούς που γεννώνται και θα προβεί στις απαιτούμενες διορθωτικές κινήσεις μετά και την χωρική και χρονική επέκταση της λειτουργίας του, ώστε να έχουν όλες οι γυναίκες θύματα ενδοοικογενειακής βίας πρόσβαση στο πολύ σημαντικό αυτό ψηφιακό εργαλείο. Ασφαλώς σημαντικό ρόλο σε αυτό θα διαδραματίσει το κόστος επέκτασης της εφαρμογής, αλλά και οι ρεαλιστικές συνθήκες περαιτέρω υλοποίησης του προγράμματος (π.χ. η δυνατότητα στελέχωσης των αρμόδιων υπηρεσιών με το κατάλληλο προσωπικό).

Τέλος, ο Έλληνας νομοθέτης εναρμονιζόμενος πλήρως με τις ταχύτατες εξελίξεις στο πεδίο της  ψηφιοποίησης στη σύγχρονη εποχή που συντελούνται τα τελευταία χρόνια και στη χώρα μας, προέβλεψε ακόμα τη δημιουργία μίας βάσης δεδομένων με την ονομασία «Κομβίον Πανικού» (Panic Button), στην οποία καταχωρίζονται κρυπτογραφημένες-ώστε να διασφαλιστεί η προστασία των δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα των θυμάτων- οι απαραίτητες εξατομικευμένες πληροφορίες των εγγεγραμμένων χρηστών και τηρείται στη Γενική Γραμματεία Πληροφοριακών Συστημάτων Δημόσιας Διοίκησης του Υπουργείου Ψηφιακής Διακυβέρνησης.

ΙΙΙ. Τα πρώτα αποτελέσματα από τη χρήση του Panic Button στην Ελλάδα

Με τη συμπλήρωση σχεδόν ενός (1) έτους από τη χρήση της εφαρμογής^[4]  και αναμένοντας την ανακοίνωση των επίσημων στατιστικών στοιχείων από τις αρμόδιες αρχές, παρατίθενται συνοπτικά παρακάτω τα διαθέσιμα δεδομένα για το χρονικό διάστημα από 23.03.2023 έως 30.11.2023, όπως αυτά παρασχέθηκαν στη γράφουσα από την Εκπρόσωπο Τύπου του Αρχηγείου της Ελληνικής Αστυνομίας^[5], σε μία προσπάθεια πρώτης αποτίμησης της χρήσης της εφαρμογής. Συγκεκριμένα, κατά το προαναφερθέν χρονικό διάστημα καταγράφηκαν 3.254 περιπτώσεις γυναικών θυμάτων ενδοοικογενειακής βίας που ήταν δικαιούχοι της εφαρμογής. Από αυτές, μόλις 825 εγγράφηκαν στην εφαρμογή ενώ ο αριθμός των αυτοματοποιημένων μηνυμάτων που απεστάλησαν στην αρμόδια Αστυνομική Υπηρεσία (ενεργοποιήσεις Panic Button) ανήλθαν σε μόλις 143^[6] .

Μολονότι τα παραπάνω στοιχεία δεν φαίνονται, εκ πρώτης όψεως, ιδιαίτερα ενθαρρυντικά, κρίνεται ωστόσο εύλογο να ληφθούν υπόψη, για την ορθή ερμηνεία τους, ο πολύ μεγάλος σκοτεινός αριθμός του φαινομένου της ενδοοικογενειακής βίας, που προσομοιάζεται με παγόβουνο (Γασπαρινάτου, 2022: 78; Cullen et al., 2021), η επιφυλακτικότητα των θυμάτων σε κάθε τι νέο, αλλά και η «κυρίαρχη πλέον κοινωνική αντίληψη ότι ο δημόσιος έλεγχος και η άσκηση της κρατικής θεσμικής κυριαρχίας εξικνείται και στον χώρο που παλαιότερα εξελαμβάνετο ως μη προσπελάσιμη από τον δημόσιο έλεγχο ιδιωτική σφαίρα», όπως πολύ εύστοχα έχει παρατηρήσει ο Καθηγητής κ. Δημητράτος (2020: 98). Η μετατόπιση αυτή του κέντρου βάρους θέασης του φαινομένου από την αμιγώς ιδιωτική σφαίρα και το απαραβίαστο στενό οικογενειακό περιβάλλον στον δημόσιο έλεγχο, ενδέχεται να λειτουργεί αποτρεπτικά για μερίδα κακοποιημένων γυναικών, που ευρίσκονται σε κίνδυνο και να αυξάνει τη διστακτικότητά τους να καταφύγουν στην προστασία των αρχών και του νόμου (Δημητράτος, 2020: 101), φοβούμενες τη δευτερογενή θυματοποίησή τους.

IV. Η χρήση του Panic Button σε άλλες χώρες

Τί συμβαίνει όμως σε άλλες χώρες;

Παρά το γεγονός ότι το φαινόμενο της ενδοοικογενειακής βίας είναι παγκόσμιο και διαχρονικό, υπάρχουν σημαντικοί περιορισμοί στη σύγκριση των δεδομένων από χώρα σε χώρα, καθώς αφενός μεν διαφέρει το νομοθετικό πλαίσιο, αφετέρου δε, αλλά και κυρίως, διαφοροποιείται ο ορισμός της ενδοοικογενειακής βίας. Επιπλέον, οι μελέτες σε εθνικό και υπερεθνικό επίπεδο χρησιμοποιούν διαφορετικές μεθοδολογίες και τύπους ερωτηματολογίων που δυσχεραίνουν έτι περαιτέρω τη σύγκριση των δεδομένων.

Παρόλα αυτά, θα αναφερθούμε παρακάτω στο παράδειγμα της Τουρκίας και του Ηνωμένου Βασιλείου, δύο χωρών με εντελώς διαφορετικό κοινωνικό και πολιτιστικό υπόβαθρο τόσο μεταξύ τους όσο και με εκείνο της χώρας μας, αλλά με ήδη καταγεγραμμένα κάποια αποτελέσματα από τη χρήση του Panic Button σε αυτές, τα οποία θα μπορούσαν ενδεχομένως να αξιοποιηθούν προς το σκοπό βελτίωσης της αντίστοιχης ψηφιακής εφαρμογής στην Ελλάδα.

V. Το παράδειγμα της Τουρκίας

Το 2019, οι Tumen και Ulucan δημοσίευσαν τα συμπεράσματα της έρευνας που διεξήγαγαν σε δύο επαρχίες της Τουρκίας, στα Άδανα (Adana) και στην Προύσα (Bursa), σε μία προσπάθεια να διαπιστώσουν εάν η χρήση του panic button από τις γυναίκες στις επαρχίες αυτές, κατά το χρονικό διάστημα από το 2012-2016, συνέβαλε τελικά στον περιορισμό της άσκησης σωματικής ενδοοικογενειακής βίας εις βάρος τους από τους άνδρες συντρόφους τους, όπως αναμενόταν αρχικά κατά την εκκίνηση του πιλοτικού προγράμματος από το αρμόδιο υπουργείο της Τουρκίας^[7] στις δύο αυτές επαρχίες.

Η έρευνα επικεντρώθηκε στις έγγαμες γυναίκες και στην καταγραφή των ποσοστών άσκησης πρωτίστως σωματικής (και όχι κάποιας άλλης μορφής) ενδοοικογενειακής βίας. Τα συμπεράσματα παρουσιάζουν ιδιαίτερο ενδιαφέρον, καθώς βρέθηκε, μεταξύ άλλων, ότι οι γυναίκες που συμμετείχαν στο πιλοτικό πρόγραμμα και είχαν εφοδιαστεί με το panic button, είχαν τελικά αυξημένες πιθανότητες να πέσουν θύματα σωματικής ενδοοικογενειακής βίας από το σύντροφό τους σε ποσοστό άνω του 5% συνολικά σε σχέση με την ομάδα ελέγχου (Tumen & Ulucan, 2019: 3), ενώ και ο αριθμός των περιστατικών σωματικής ενδοοικογενειακής βίας εις βάρος τους αυξήθηκε σε ποσοστό περίπου 10%, σε αντίθεση με τις αρχικές προσδοκίες του προγράμματος.

Το παράδοξο αυτό θα μπορούσε ενδεχομένως να βρει την ερμηνευτική του βάση στις θεωρίες περί «ανδρικής αντίδρασης»^[8] απέναντι στην ενδυνάμωση των γυναικών με συγκεκριμένο κοινωνικοοικονομικό υπόβαθρο (Υüksel & Ulukan, 2021; Hodgkinson et al., 2022: 598) που συντελέστηκε λόγω της συμμετοχής τους στο πιλοτικό πρόγραμμα και στον εφοδιασμό τους με το κομβίο πανικού. Άλλωστε, η συσχέτιση της αύξησης των κρουσμάτων σωματικής ενδοοικογενειακής βίας με την ενδυνάμωση των γυναικών, όπως αυτή αποτυπώνεται στους εκάστοτε δείκτες εργασιακής τους απασχόλησης και οικονομικής τους ανεξαρτησίας, έχει παρατηρηθεί ότι πράγματι υφίσταται (Eswaran and Malhorta, 2011), με το φαινόμενο να εντείνεται ιδίως όταν προέρχεται από άνεργους άνδρες προς τις εργαζόμενες γυναίκες συντρόφους τους (Macmillan and Gartner, 1999).

Αν και η πλήρης ανάλυση των ευρημάτων της παραπάνω έρευνας ξεπερνά κατά πολύ τα χωρία της υπό κρίση μελέτης, κρίνεται σκόπιμο να επισημανθούν επιγραμματικά κάποια επιπλέον από τα ουσιώδη συμπεράσματα στα οποία κατέληξαν οι Tumen και Ulucan (2019: 16), με σκοπό τη διαμόρφωση μιας πληρέστερης εικόνας από τον αναγνώστη. Πιο συγκεκριμένα, βρέθηκε, μεταξύ άλλων, ότι οι πιθανότητες άσκησης σωματικής ενδοοικογενειακής βίας από τους άνδρες προς τις γυναίκες συντρόφους τους αυξάνονται όταν οι τελευταίες είναι χαμηλότερου μορφωτικού επιπέδου σε σχέση με τους ίδιους ή όταν βρίσκονται σε υψηλά επίπεδα αναπαραγωγικής ηλικίας. Εξάλλου, παρά το γεγονός ότι το πιλοτικό πρόγραμμα βελτίωσε τα ποσοστά απασχόλησης των γυναικών και αναβάθμισε τα επίπεδα οικονομικής τους αυτονομίας, οι ενδυναμωμένες γυναίκες με τις λιγότερες πιθανότητες να οδηγηθούν στο διαζύγιο εξαιτίας πολιτιστικών, κοινωνικοοικονομικών, θρησκευτικών ή οικογενειακών αντιλήψεων, πλήττονται περισσότερο και βρίσκονται τελικά σε δυσχερέστερη θέση σε σχέση με τις υπόλοιπες. Εν κατακλείδι, προέκυψαν σοβαρές ενδείξεις ότι αυτή ακριβώς η ίδια η προαναφερθείσα ενδυνάμωση των γυναικών, παρείχε ενδεχομένως αυξημένα κίνητρα στους δράστες-συντρόφους να αποκαταστήσουν/επανακτήσουν το χαμένο έλεγχό τους και την εξουσία τους στη συζυγική εστία, ασκώντας σωματική βία στις γυναίκες που είχαν εφοδιαστεί με το panic button στο πλαίσιο του προγράμματος (Tumen & Ulucan, 2019: 3). Τούτο δε, ως κάποιου είδους «ανδρική αντίδραση» στον απωλεσθέντα έλεγχό τους.

VI. Το παράδειγμα του Ηνωμένου Βασιλείου

Στον αντίποδα της ως άνω έρευνας των Tumen και Ulucan, βρίσκονται τα πορίσματα της έρευνας που διενήργησαν οι Hodgkinson, Ariel και Harinam (Hodgkinson et al., 2022) το 2020 στο Λονδίνο. Καθώς τα ποσοστά των περιστατικών ενδοοικογενειακής βίας στην Αγγλία και στην Ουαλία αυξάνονται διαρκώς^[9], εκτοξεύοντας ταυτόχρονα το ύψος των κονδυλίων που απαιτούνται για την αντιμετώπισή της^[10], η χρήση μίας συσκευής πανικού από τα θύματα γίνεται όλο και πιο δημοφιλής (Hodgkinson et al., 2022: 595), ως ένας τρόπος για την προστασία των ομάδων υψηλού κινδύνου με τεχνολογικά μέσα (Blackstone et al., 2020; Hakim et al., 1995). Ωστόσο, η έλλειψη επαρκών δεδομένων σχετικά με τη χρήση τέτοιων συσκευών (panic alarm systems), θέτει το εύλογο ερώτημα ποια ειδικότερα χαρακτηριστικά τους θα μπορούσαν να τις καταστήσουν περισσότερο αποτρεπτικές για τους δράστες και άρα πιο αποτελεσματικές για τα θύματα.

Σύμφωνα με τα συμπεράσματα της εν λόγω έρευνας (Hodgkinson et al., 2022: 610), η χρήση οποιασδήποτε συσκευής πανικού οδηγεί τελικά σε μείωση των περιστατικών ενδοοικογενειακής βίας, σε αντίθεση με όσα υποστήριξαν οι Tumen και Ulucan. Η απόκλιση αυτή, θα μπορούσε, κατά τους ερευνητές που διεξήγαγαν την έρευνα, να οφείλεται ενδεχομένως στις διαφοροποιήσεις σχετικά: με τις δομές της οικογένειας στη Μ. Βρετανία και στην Τουρκία, με τον τρόπο σχεδιασμού της έρευνας, με τους τύπους της τεχνολογίας που χρησιμοποιήθηκαν, αλλά και τις πολιτιστικές διαφορές των συμμετεχόντων. Θα τολμήσουμε να υποστηρίξουμε την άποψη, ότι σημαντικό ρόλο στα αποτελέσματα τέτοιου είδους ερευνών θα μπορούσαν ενδεχομένως να διαδραματίσουν και οι διαφορετικού τύπου πατριαρχικές αντιλήψεις που επικρατούν στις δύο χώρες.

Πάντως, ως πιο αποτελεσματική συσκευή πανικού, προκρίνεται, σύμφωνα με την έρευνα, εκείνη που έχει ως βασικό χαρακτηριστικό της τη δυνατότητα καταγραφής του ήχου^[11], υπό την έννοια ότι δύναται να χρησιμεύσει ως αποτελεσματικό αποδεικτικό μέσο τέλεσης της πράξης και τελικά επιβολής της δέουσας ποινής στο δράστη. Μάλιστα, η χρήση τέτοιων συσκευών από ομάδες υψηλού κινδύνου, φαίνεται να οδήγησε πράγματι στην επιβολή αυστηρότερων ποινών κατά 57% (Hodgkinson et al., 2022: 609).

VII. Αντί επιλόγου

Το άρθρο 2 της Ευρωπαϊκής Σύμβασης για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου (ΕΣΔΑ), που κυρώθηκε για πρώτη φορά στην Ελλάδα το έτος 1953,  απαιτεί από κάθε συμβαλλόμενο κράτος να λαμβάνει όλα τα απαραίτητα μέτρα προκειμένου να διασφαλίσει τις ζωές των πολιτών που βρίσκονται στη δικαιοδοσία του^[12], εμπεδώνοντας έτσι το κοινό αίσθημα ασφάλειας.

Κατ’ εφαρμογή της παραπάνω θετικής υποχρέωσης της χώρας μας, ο Έλληνας νομοθέτης προχώρησε πρόσφατα, έστω και με καθυστέρηση σε σχέση με άλλες χώρες, σε μία καινοτόμα νομοθετική πρωτοβουλία με τη θέσπιση του κομβίου πανικού (Panic Button), με στόχο  να βγάλει από την αφάνεια ένα έγκλημα που παρέμενε για δεκαετίες στην απροσπέλαστη σφαίρα του ιδιωτικού βίου (Δημητράτος, 2020: 98) και να εξοπλίσει τόσο τα θύματα όσο και τις αρμόδιες αρχές με ένα ακόμα εργαλείο για την αποτελεσματικότερη αντιμετώπιση του φαινομένου της ενδοοικογενειακής βίας.

Αν και η πλήρης ανάλυση των ειδικότερων χαρακτηριστικών και των αποτελεσμάτων από την εφαρμογή του Panic Button στην Ελλάδα κατά τον πρώτο χρόνο λειτουργίας του, εκφεύγει των ορίων της παρούσας μελέτης, εντούτοις αποτιμάται θετικά η θεσμοθέτησή του ως ένα ακόμα βήμα που θα μπορούσε να συμβάλλει στην πάταξη της ενδοοικογενειακής βίας. Σκέψεις και προβληματισμοί που σχετίζονται με το ενδεχόμενο μη ορθής χρήσης της εφαρμογής (π.χ. false alarms, εσφαλμένη χρήση από παιδιά κλπ) ή δευτερογενούς θυματοποίησης των δικαιούχων που έρχονται μέσω αυτού του εργαλείου σε επαφή με το Σύστημα Ποινικής Δικαιοσύνης ή ακόμα περιορισμού του πεδίου εφαρμογής του κομβίου αποκλειστικά σε γυναίκες (γιατί όχι και σε άνδρες;) θύματα, δεν δύνανται να αναιρέσουν, κατά τη γνώμη μας, τα οφέλη που απορρέουν από τη χρήση της εφαρμογής, η οποία, αν μη τι άλλο, προσφέρει μία άμεση διέξοδο στα θύματα που κινδυνεύουν από την κακοποιητική συμπεριφορά των συντρόφων τους, εμπεδώνοντας έτσι το γενικότερο αίσθημα ασφάλειας των πολιτών.

Άλλωστε, το γεγονός ότι άλλες παρόμοιες εφαρμογές έχουν κάνει ήδη την εμφάνισή τους στη χώρα μας^[13], καταδεικνύει τα αυξημένα επίπεδα αφύπνισης της ελληνικής κοινωνίας ως προς το ευαίσθητο ζήτημα της ενδοοικογενειακής βίας και την ανάγκη λήψης πρόσθετων πρωτοβουλιών και υιοθέτησης τέτοιου είδους παρεμβάσεων σε όλα τα επίπεδα προκειμένου να αντιμετωπισθεί αποτελεσματικά.

Έτσι, η απάντηση στο κρίσιμο ερώτημα εάν ένα κουμπί μπορεί να σώσει τελικά τη ζωή μιας γυναίκας, θα αρχίσει να διαφαίνεται μετά από την πρόσφατη χωρική και χρονική επέκταση της χρήσης του κομβίου πανικού, με την εξασφάλιση έτσι μεγαλύτερου δείγματος απόκρισης των θυμάτων και οπωσδήποτε κατόπιν εκπόνησης των αναγκαίων ενδελεχών ερευνών. Δεν προσδοκούμε θαύματα, ωστόσο εάν υπάρξουν απτές ενδείξεις, ότι ένα κουμπί μπορεί να συμβάλλει πράγματι σημαντικά ώστε να σωθεί η ζωή μίας γυναίκας, τότε ενδεχομένως ο έλληνας νομοθέτης να πρέπει να σκεφτεί την επέκταση του πεδίου εφαρμογής της ρύθμισης και σε άλλες κατηγορίες θυμάτων ενδοικογενειακής βίας (π.χ. άνδρες, παιδιά, ηλικιωμένοι κλπ).

Βιβλιογραφικές πηγές

Antoniou, E. (2020). Women’s experiences of domestic violence during pregnancy: A qualitative research in Greece. International Journal of Environmental Research and Public Health, 17 (19), 7069, pp. 1-20.

Blackstone, E. A., Hakim, S., & Meehan, B. (2020). Burglary reduction and improved police performance through private alarm response. International Review of Law and Economics, 63, pp. 105930.

Bland, M., & Ariel, B. (2015). Targeting escalation in reported domestic abuse: Evidence from 36,000 callouts. Criminal Justice Review, 25 (1), pp. 30-53.

Chin, Y.M. (2012). Male backlash, bargaining, or exposure reduction? Women’s working status and physical spousal violence in India. Journal of Population Economics, 25, pp. 175-200.

Cullen, P., Dawson, M., Price, J. & Rowlands, J. (2021). Intersectionality and invisible victims: reflections on data challenges and vicarious trauma in femicide, family and intimate partner homicide research. Journal of Family Violence, 36 (5), pp. 619-628.

Eswaran, M. & Malhorta, N. (2011). Domestic Violence and Women’s Autonomy: Evidence from India. Canadian Economic Journal, 44, pp. 1222-1263.

Farmer, A. & Tiefenthaler, J. (1996). Domestic violence: The value of services as signals. American Economic Review, 86, pp. 274-279.

Hakim, S, Rengert, G. F., & Shachmurove, Y. (1995). Burglar and fire alarms: Costs and benefits to the locality. The American Journal of Economics and Sociology, 54 (2), pp. 145-161.

HM Government (March 2022). Tackling domestic abuse plan. This is everyone’s responsibility. Let’s stop domestic abuse now.

Hodgkinson, W., Ariel, B. & Harinam, V. (2022). Comparing panic alarm systems for high-risk domestic abuse victims: a randomised controlled trial on prevention and criminal justice system outcomes. Journal of Experimental Criminology (2023), 19, pp. 595-613.

Macmillan, R. & Gartner, R. (1999). When she brings home the bacon: Labor force participation and the risk of spousal violence against women. Journal of Marriage and the Family, 61, pp. 947-958.

Office of National Statistics (ONS) (November 2020). Domestic abuse in England and Wales Overview. Ανακτήθηκε από https://www.ons.gov.uk/peoplepopulationandcommunity/crimeandjustice/bulletins/domesticabuseinenglandandwalesoverview/november2020.

Oliver, R. , Barnaby, A., Roe, S. & Wlasny, M. (2019). The economic and social costs of domestic abuse: Research report 107. Home Office.

Tumen, S. & Ulucan, H. (2019). Empowered or impoverished: The impact of panic buttons on domestic violence. IZA DP No. 12847.

Yüksel, H. & Ulucan, H. (2021). Socio-economic factors of intimate partner violence against women in Turkey: A cross-sectional data analysis. Third Sector Social Economic Review, 56 (4), pp. 2979-2999.

Αρχηγείο Ελληνικής Αστυνομίας Διεύθυνση Γενικής Αστυνόμευσης Τμήμα Αντιμετώπισης Ενδοοικογενειακής Βίας (Νοέμβριος 2023). Ετήσια Έκθεση Απολογισμού Έργου Υπηρεσιών Αντιμετώπισης Ενδοοικογενειακής Βίας Έτους 2022. Ανακτήθηκε από https://www.astynomia.gr/file/2023/11/20112023etisiaekthesiapologismouendooikogeneiakisvias2022.pdf.

Γασπαρινάτου, Μ. (2022). Γυναικοκτονία: Χρειαζόμαστε μια νέα εγκληματολογική και ποινική κατηγορία; The Art of Crime (2022), 12:61-104 https://theartofcrime.gr/%CE%B3%CF%85%CE%BD%CE%B1%CE%B9%CE%BA%CE%BF%CE%BA%CF%84%CE%BF%CE%BD%CE%AF%CE%B1-%CF%87%CF%81%CE%B5%CE%B9%CE%B1%CE%B6%CF%8C%CE%BC%CE%B1%CF%83%CF%84%CE%B5-%CE%BC%CE%B9%CE%B1-%CE%BD%CE%AD%CE%B1-%CE%B5/.

Δημητράτος, Ν. (2020). Το νομοθετικό πλαίσιο για την αντιμετώπιση της ενδοοικογενειακής βίας στο ελληνικό ποινικό δίκαιο, Εγκληματολογία (2020), σελ. 98-101.

EMEA Business Voice Newsroom (2022). Panic Button: Η καινοτομία των μαθητών λυκείου που σώζει ζωές. Ανακτήθηκε από https://emea.gr/business-plus/661473/panic-button-i-kainotomia-ton-mathiton-lykeiou-pou-sozei-zoes/.

Παυλακούδης, Σ. (2022). Πρόληψη και προστασία του δικαιώματος της ζωής των γυναικών-θυμάτων ενδοοικογενειακής βίας (άρθρο 2 της ΕΣΔΑ), ΠοινΔικ, 8-9/2022, σελ. 1185-1189, www.qualex.gr.

Σισιλιάνος, Λ.-Α. (2017). Ευρωπαϊκή Σύμβαση Δικαιωμάτων του Ανθρώπου, ερμηνεία κατ’ άρθρο, Νομική Βιβλιοθήκη.

Συρεγγέλα, Μ. (2022). Θέλουμε να σπάσουμε τον κύκλο της βίας. Ανακτήθηκε από https://ypergasias.gov.gr/m-syrengela-theloume-na-spasoume-ton-kyklo-tis-vias/.

Υπουργείο Κοινωνικής Συνοχής και Οικογένειας, (Νοέμβριος 2023). 4^η Ετήσια Έκθεση για τη βία κατά των γυναικών, Γενική Γραμματεία Ισότητας και Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων. Ανακτήθηκε από https://isotita.gr/wp-content/uploads/2023/11/4h-ethsia-ekthesi-gia-ti-Via-kata-twn-gynaikwn.pdf.