ΤΕΥΧΟΣ #4 ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ 2017

Πράξεις βίας και εφαρμογή των νόμων: ερωτήματα και απόπειρα απαντήσεων

Το τελευταίο διάστημα έχουν απασχολήσει τα εγκληματολογικά χρονικά ποινικώς κολάσιμες πράξεις βίας, οι οποίες στέκονται ευθέως απέναντι από την αρχή του σεβασμού της ανθρώπινης αξιοπρέπειας. Θεωρώ ότι η αναφορά σε συγκεκριμένα περιστατικά μάλλον παρέλκει, με δεδομένο ότι το διαδίκτυο βρίθει δημοσιευμάτων και ακόμα και βιντεοσκοπήσεων που αναφέρονται σε βιαιοπραγούντες συμπολίτες μας με διάφορες μορφές (από ανθρωποκτονίες με εντατική έμφαση στα πλήγματα τύπου overkilling μέχρι προπηλακισμούς) και οι αναγνώστες μπορούν δυστυχώς να σκεφτούν και να βρουν αρκετά παραδείγματα. Βέβαια, η πολυσήμαντη έννοια της βίας (για μια πλήρη προσέγγιση της βίας και των εγκλημάτων βίας δείτε Ν. Κουράκη, Περί βίας - Μορφές, έννοια, διακρίσεις και έκταση της σύγχρονης βίας, url: http://www.niotho-asfalis.gr/na/meletes3.pdf) και οι έντονοι τρόποι με τους οποίους εκδηλώνεται φοβάμαι ότι καταδεικνύουν αταβιστικές πρακτικές.

Τι πρέπει λοιπόν να γίνει; Ποιος ο ρόλος των νόμων και της Πολιτείας που καλείται να τους εφαρμόσει;

Η εφαρμογή του νόμου («κρατική / θεσμική βία») υποχωρεί μπροστά στην κοινή γνώμη; Η ποινική και εγκληματολογική σκέψη βρίσκεται μπροστά σε νέες προκλήσεις, ιδίως σε ό,τι αφορά την εφαρμογή του νόμου σε περιπτώσεις κατά τις οποίες συγγενείς θυμάτων ζητούν με βίαιο τρόπο «δικαιοσύνη», παραβαίνοντας σαφώς τον νόμο με τις πράξεις τους. Είναι σαφές ότι η ποινική και εγκληματολογική σκέψη έχει θέσει μέτρα προκειμένου να οριοθετείται η βία (λόγους άρσης του αδίκου κ.λπ.), με «λυδία λίθο» τον σεβασμό των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και την προστασία των εννόμων αγαθών.

Αν, λοιπόν, ο νόμος είναι το μέτρο, τότε ίσως μπορούμε να πούμε ότι «έχει χαθεί το μέτρο»;

Το πρόβλημα είναι μάλλον πιο σύνθετο. Η χρήση της βίας και η νομιμοποίηση της βίας από την κοινή γνώμη διά των ΜΜΕ (με «κραυγές» ακόμα και για «λυμένα» ζητήματα όπως η θανατική ποινή) είναι κοινωνικό πια πρόβλημα που ο νόμος καλείται να ρυθμίσει. Ο τρόπος; Πρώτα απ’ όλα με την απαρέγκλιτη εφαρμογή του. Κατά δεύτερον, με την «στρατηγική επιλογή» του νομοθέτη και της Πολιτείας να επιβάλλει τον σεβασμό των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Με τη βία; Όχι. Με τη συνέπεια στην εφαρμογή του; Ναι.

Δηλαδή η «κρατική βία» δεν «γεννά βία»;

Η εφαρμογή του νόμου έχει τα εχέγγυα της νομιμοποίησης του από τις δημοκρατικές διαδικασίες θέσπισής του. Ο νομικός μας πολιτισμός θεωρώ ότι έχει εξελιχθεί τόσο ώστε (σε θεωρητικό τουλάχιστον επίπεδο) να πρυτανεύει η αρχή της επιείκειας, προκειμένου να τίθεται τέλος στον φαύλο κύκλο της γέννησης της βίας.

Εμπιστοσύνη στα «θεσμικά όργανα» (δικαστήρια, αστυνομία, φορείς);

Εδώ είναι το μεγάλο στοίχημα για την Πολιτεία, τα αρμόδια Υπουργεία και τις σχετικές επιστημονικές ενώσεις. Χωρίς προτροπή εσωστρέφειας, η αστυνομία, τα δικαστήρια και οι δικαστές, οι δικηγόροι και όλοι όσοι ασχολούνται με την ποινική δικαιοσύνη στη χώρα πρέπει να προβούν σε στρατηγικές δράσεις προκειμένου να προωθήσουν στην κοινή γνώμη την αποτελεσματικότητά τους. Ο σεβασμός των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και η αρχή της επιείκειας που διέπει το ποινικό δίκαιο πρέπει να «διαφημιστεί» ιδίως από όσους καλούνται από την Πολιτεία να εφαρμόζουν τις ποινικές της αξιώσεις. Κι έτσι η εφαρμογή του νόμου και μόνο, χωρίς «άγριες φωνές», θα γίνει και πάλι το μέτρο ομαλής κοινωνικής συμβίωσης.

Δρ. Φώτιος Σπυρόπουλος
Μέλος Δ.Σ. Κέντρου Μελέτης του Εγκλήματος