ΤΕΥΧΟΣ #1 ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2016

Όχι στον εγκλεισμό, ναι σε εναλλακτικές ποινές της φυλάκισης

Έφη Καραλή*

Ελαφρώς απαρατήρητη πέρασε η εκδήλωση παρουσίασης των πορισμάτων του έργου "Ευρωπαϊκό Παρατηρητήριο Εναλλακτικών Ποινών της Φυλάκισης" το περασμένο καλοκαίρι. Ωστόσο, η σημασία της είναι σπουδαία, διότι πρόκειται για τα αποτέλεσμα συγκριτικής μελέτης βασιζόμενης στην ισχύουσα νομοθεσία και πρακτική οκτώ κρατών μελών της Ε.Ε: Ιταλία, Γαλλία, Ελλάδα, Λετονία, Πολωνία, Πορτογαλία, Ισπανία και τις τρεις χωριστές δικαιοδοσίες του Ηνωμένου Βασιλείου (πριν το Brexit).

Tο έργο χρηματοδοτήθηκε από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή στο πλαίσιο του προγράμματος "JUSTICE" και ολοκληρώθηκε σε τρία στάδια διάρκειας έξι χρόνων με επικεφαλής τον Νικόλαο Κουλούρη, Επίκουρο Καθηγητή του Τμήματος Κοινωνικής Διοίκησης και Πολιτικής Επιστήμης του Δημοκρίτειου Πανεπιστημίου Θράκης.

Τα 3 στάδια του έργου
Το πρώτο στάδιο του έργου αφορά την συλλογή των ποσοτικών δεδομένων και πληροφοριών σχετικά με τις νομικές και πολιτικές εξελίξεις για την περίοδο 2010-2014. Κάθε χώρα συγκέντρωσε τα διαθέσιμα εθνικά δεδομένα σχετικά με: τον πληθυσμό των καταδίκων και των προσωρινά φυλακισμένων, τους τομείς που εφαρμόστηκαν εναλλακτικά μέτρα, τα αποτελέσματα των πρακτικών μείωσης των φυλακισμένων και της αποκατάστασης τους και τα αποτελέσματα των πρακτικών υποστήριξης θυμάτων και οικογενειών των ατόμων που εμπλέκονται στην ποινική δικαιοσύνη σύμφωνα με τα υπερεθνικά πρότυπα.

Το δεύτερο στάδιο του έργου αντανακλά τα βασικά ευρήματα από μια διετή συγκριτική ανάλυση του πρώτου σταδίου. Σχεδιάστηκε για να εντοπίζει τις καλές πρακτικές και με ποιο τρόπο μπορούν να εφαρμοστούν εναλλακτικές λύσεις της φυλάκισης, ώστε να αποφευχθεί η συνεχιζόμενη αύξηση του πληθυσμού των φυλακών. Στο έργο αναλύονται τα στατιστικά και ποιοτικά στοιχεία σχετικά με τον πληθυσμό των κρατουμένων και την χρήση εναλλακτικών μέτρων της φυλάκισης σε οκτώ κράτη μέλη της Ε.Ε.

Το τρίτο στάδιο αφορά στην ανάδειξη των πορισμάτων της δουλειάς με την έκδοση διακήρυξης για τα εναλλακτικά μέτρα φυλάκισης και την παραγωγή οπτικοακουστικού υλικού. Το τελευταίο θίγει το πρόβλημα της σημερινής κατάστασης των φυλακών και την αδυναμία αποτροπής ή μείωσης του εγκλήματος, καθώς και την ανάγκη για χρήση κοινοτικών μέτρων και άλλων εναλλακτικών λύσεων, τα οποία μπορούν να χρησιμοποιηθούν για να αποσπάσουν τους ανθρώπους από την φυλακή και την τιμωρία, βελτιώνοντας την πρόσβαση σε θεραπευτικά ή κοινοτικά μέτρα στήριξης.

 

Στο έργο σημειώνεται η συνολική ανάπτυξη του πληθυσμού των εγκλείστων σε ολόκληρη την Ευρώπη. Οι λόγοι ποικίλουν μεταξύ των χωρών, αλλά πρωταρχικής σημασίας είναι η ποινικοποίηση των κοινωνικών προβλημάτων, όπως η ψυχική υγεία, η εξάρτηση από ουσίες, το χαμηλό μορφωτικό επίπεδο και η φτώχεια. Ταυτόχρονα παρατηρείται μια τεράστια ανομοιομορφία στα διάφορα ποινικά συστήματα. Διαφορές που οφείλονται κυρίως στα μέτρα και στους τρόπους που γίνεται η παρακολούθηση και η αξιολόγηση, χωρίς καμία προσπάθεια για ομογενοποίηση των ποινικών συστημάτων. Πολλοί φυλακισμένοι λόγω ποινικοποίησης κοινωνικών προβλημάτων.

Παρατηρήθηκε ότι όσες περισσότερες είναι οι κοινωνικές ανισότητες σε μια χώρα με μη ανεπτυγμένο ποινικό σύστημα, τόσο περισσότεροι είναι οι έγκλειστοι. Αντιστοίχως όσες λιγότερες κοινωνικές ανισότητες με ανεπτυγμένο ποινικό σύστημα, τόσο λιγότεροι είναι οι έγκλειστοι. Όσον αφορά την Ελλάδα είναι αξιοσημείωτο το γεγονός ότι παρά την αύξηση των κοινωνικών ανισοτήτων, ο αριθμός των εγκλείστων δεν έχει αυξηθεί και παρά την πληθώρα εναλλακτικών μέτρων, οι ρυθμίσεις αυτές μένουν ανεφάρμοστες.

Το μήνυμα του έργου είναι ότι πολλά από τα κοινωνικά προβλήματα που επηρεάζουν τα άτομα, τα οποία εμπλέκονται στην σημερινή ποινική δικαιοσύνη, δεν μπορούν να λυθούν με την ποινικοποίηση και την τιμωρία, παρά μόνο μέσω μιας ευρύτερης αναδιαμόρφωσης της πρακτικής στηριζόμενη στις αρχές της κοινωνικής δικαιοσύνης.

ΟΧΙ στον εγκλεισμό, ΝΑΙ σε κοινοτικές κυρώσεις και άλλες εναλλακτικές λύσεις της φυλάκισης.

 

*Η Έφη Καραλή είναι Νομικός.