Ψυχοδραστικές ουσίες και παραβατικότητα: ποια η σχέση μεταξύ τους;

Θεώνη Σπαθή

Τον περασμένο Δεκέμβρη ο Σύλλογος Ελλήνων Εγκληματολόγων Παντείου Πανεπιστημίου (Σ.Ε.Ε.Π.Π.) σε συνεργασία με τον ΟΚΑΝΑ συνδιοργάνωσαν μια ενδιαφέρουσα επιστημονική ημερίδα. Στο Αμφιθέατρο των Κεντρικών Υπηρεσιών του ΟΚΑΝΑ στην Αθήνα συζητήθηκαν οι οι ψυχοδραστικές ουσίες και η παραβατικότητα και ποια είναι η σχέση μεταξύ τους. Η ημερίδα πραγματοποιήθηκε στο πλαίσιο του ανοίγματος διαλόγου μεταξύ της εγκληματολογικής επιστημονικής κοινότητας, φορέων και πολιτών. Ο Σ.Ε.Ε.Π.Π. πέραν του ότι παρουσίασε επιστημονικά δεδομένα για την σχέση παραβατικότητας και προβληματικής χρήσης ουσιών, αποσκοπούσε να ξεκινήσει έναν σχετικό γόνιμο διάλογο. Ένα από τα συμπεράσματα της συνάντησης αφορά την αναγκαιότητα διασύνδεσης και δικτύωσης όλων των εμπλεκομένων φορέων στο συγκεκριμένο ζήτημα.

Την ημερίδα χαιρέτισαν ο Πρόεδρος ΟΚΑΝΑ Ευ. Καφετζόπουλος , η κα Φωτεινή Κουλούρη, προϊσταμένη Διεύθυνσης Ψυχικής Υγείας του Υπουργείο Υγείας, η κα Κριστίν Μερκλ επιστημονική συνεργάτης του Γεν. Γραμματέα Αντεγκληματικής Πολιτικής του Υπουργείου Δικαιοσύνης, Διαφάνειας και Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων, ο κ. Γεώργιος Σταματόπουλος, Αστυνομικός Διευθυντής, Αναπληρωτής Διευθυντής της Δ/νσης Δημόσιας Ασφάλειας του Αρχηγείου Ελληνικής Αστυνομίας και η Αξιωματικός του Λιμενικού Σώματος και Πρόεδρος ΣΕΕΠΠ, Ερασμία Μπίτσικα, η οποία και άνοιξε την ημερίδα με την εισήγηση της με τίτλο: «Ελλάδα-πύλη εισόδου ναρκωτικών: διασύνδεση διεθνικού εγκλήματος και χρήστη». Παρών στην ημερίδα μας ήταν και ο κ. Βασίλειος Βραντζάς, Διοικητής της Σχολής Εθνικής Ασφάλειας και Πρόεδρος της Ένωσης Αστυνομικών Αττικής.

Την πρώτη θεματική τράπεζα συνέχισε η Αλεξάνδρα Κατσούλη, Νοσηλεύτρια Ψυχ.Υγείας, Ψυχολόγος-Εγκληματολόγος και μέλος ΣΕΕΠΠ σε ομιλίας με τίτλο «Διαδρομές των ουσιοεξαρτημένων – Οι πολύπλοκες σχέσεις τους με την εγκληματικότητα και τη θεραπεία», όπου αναπτύχθηκε η πορεία που διαγράφουν οι ουσιοεξαρτημένοι μέσα από την παραβατικότητα και την εμπλοκή τους με το σύστημα απονομής ποινικής δικαιοσύνης στην προσπάθειά τους να ακολουθήσουν μια διαφορετική διαδρομή.

Ο επόμενος ομιλητής μας ο κ. Παναγιώτης Τριανταφύλλου, Κοινωνιολόγος και Υπ.Δρ.Εγκληματολογίας, στέλεχος Υπηρεσίας Άμεσης Κοινωνικής Παρέμβασης ΟΚΑΝΑ παρουσίασε πολύ παραστατικά την εισήγησή του «Η παρεκκλίνουσα υποκουλτούρα των τοξικοεξαρτημένων. Συνειδητή επιλογή τρόπου ζωής ή προσαρμογή στην κοινωνική αντίδραση;» επιλέγοντας στίχους τραγουδιών που αποτυπώνουν την υποκουλτούρα των χρηστών θέτοντας ερωτήματα στο κοινό, τα οποία δημιούργησαν γόνιμες ζυμώσεις και διεργασίες συζήτησης για το τέλος.

Κατόπιν, ο κ. Μάνος Κουκίδης, Κοινωνιολόγος-Εγκληματολόγος, θεραπευτής στη Μονάδα Κοινωνικής Επανένταξης και Αντιπρόεδρος ΣΕΕΠΠ ανέπτυξε το θέμα «Ουσιοεξάρτηση: ο ρόλος των θεραπευτικών παρεμβάσεων στην πρόληψη της παραβατικής συμπεριφοράς», ο οποίος και έκανε αναφορά σε μορφές παραβατικής συμπεριφοράς που σχετίζονται με τις ουσίες και ανέδειξε τον προληπτικό ρόλο των θεραπευτικών παρεμβάσεων στη πρόληψη παραβατικών συμπεριφορών και την προληπτική διάσταση της πολιτικής μείωσης της βλάβης.

Η δεύτερη θεματική τράπεζα ξεκίνησε με τον Αναπληρωτή Διευθυντή Προγραμμάτων του ΟΚΑΝΑ ιατρό κ. Κ/νο Κοκκώλη, ο οποίος ανέπτυξε αναλυτικά τις «Θεραπευτικές παρεμβάσεις στα Σωφρονιστικά Καταστήματα» τις τελευταίες δεκαετίες με ιδιαίτερη αναφορά και μνεία στην πορεία τους, αλλά και στα πολύ πρόσφατα και αποδοτικά προγράμματα σε συνεργασία με το Υπουργείο Δικαιοσύνης, Διαφάνειας και Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων.

Στη συνέχεια το λόγο πήρε η κ. Έφη Αναστοπούλου, Ψυχολόγος (M.Sc., M.A., D.E.A.), Θεραπεύτρια Μ.Θ.Υ. ΟΚΑΝΑ Κ.Κ. Κορυδαλλού με τίτλο εισήγησης την «Ολοκληρωμένη θεραπεία υποκατάστασης με μεθαδόνη στο κατάστημα κράτησης Κορυδαλλού: ιδιαιτερότητες και προκλήσεις» δίνοντας το στίγμα των προβλημάτων που αντιμετωπίζουν ως θεραπευτές και ως εργαζόμενοι.

Τέλος η Μαρούσα Απειρανθίτου, Κοινωνική Λειτουργός-Εγκληματολόγος και μέλος ΣΕΕΠΠ με θέμα «Ο έγκλειστος χρήστης στο ελληνικό σωφρονιστικό σύστημα: το παράδειγμα του ΕΚΚΝ Αυλώνα», παρουσίασε αναλυτικά τις παρεχόμενες ευκαιρίες δημιουργικής αξιοποίησης του χρόνου εγκλεισμού (π.χ. προγράμματα εκπαίδευσης, κατάρτισης, συμβουλευτικής) και μπορούν να στηρίξουν τυχόν προσπάθειες κρατουμένων για απεμπλοκή από την παραβατικότητα. Η κ. Απειρανθίτου μας μετέφερε, και λόγω της πολυετούς εμπειρίας της ως προϊσταμένη κοινωνικής υπηρεσίας ΕΚΚΝΑ, πολλές εικόνες και προβληματισμούς για την περαιτέρω ενίσχυση των νεαρών κρατουμένων-χρηστών.

Η ημερίδα έκλεισε με την τρίτη θεματική τράπεζα και τις ομιλίες των Ελένη Κερασιώτη, Κωνσταντίνα Υφαντή και Αιμιλία Μαρκουίζου- Γκίκα. Αρχικά, η κ. Κερασιώτη, Msc Ψυχολόγος και Αρμόδια Υπηρεσίας Άμεσης Κοινωνικής Παρέμβασης ΟΚΑΝΑ παρουσίασε το θέμα «Υπηρεσία Άμεσης Κοινωνικής Παρέμβασης ΟΚΑΝΑ: Συνεργασία Οργανισμού Κατά των Ναρκωτικών και Ελληνικής Αστυνομίας για ανήλικους και νεαρούς παραβάτες χρήστες ουσιών», εξηγώντας αναλυτικά τις υπηρεσίες που προσφέρονται σε νεαρούς παραβάτες-χρήστες ναρκωτικών αλλά και των στρατηγικών επικοινωνίας και ενημέρωσης που επιτελούνται από την μεριά του ΟΚΑΝΑ και της Ελληνικής Αστυνομίας για να αντιμετωπίσει ο γενικός πληθυσμός το ζήτημα των ουσιών.

Στην συνέχεια η κ. Κ.Υφαντή, MSc Κοινωνική Ψυχιατρική, Συστημική Θεραπεύτρια, Πιστοποιημένη Σύμβουλος Τοξικοεξάρτησης ΙCRC και Υπεύθυνη Τμήματος Πρωτογενούς Πρόληψης στη Σχολική Κοινότητα μίλησε κυρίως για τον μαθητικό πληθυσμό και την σχολική κοινότητα, όπου και πρωτοεμφανίζονται οι πρώτες παραβατικές συμπεριφορές και εξαρτήσεις. Ανέπτυξε αναλυτικά το νέο και δυνατό εργαλείο πρόληψης, δηλαδή τον «Οδηγό πρόληψης και έγκαιρης παρέμβασης για ένα ασφαλές σχολείο» και έδωσε με την ομιλία της νότες αισιοδοξίας.

Τέλος, η κ. Αιμιλία Μαρκουΐζου-Γκίκα, Μ.Α. Ψυχολόγος/Οικογενειακή Ψυχοθεραπεύτρια/Σύμβουλος Τοξικοεξάρτησης και Στέλεχος Πρόληψης ΚΕΘΕΑ στην εισήγησή της με θέμα: «O Ίκαρος μαθαίνει να πετά, χωρίς να καίγεται» μίλησε για το προφίλ των εφήβων παραβατών / χρηστών και των οικογενειών τους, που αναζητούν τις υπηρεσίες εξειδικευμένων μονάδων στο Δίκτυο Υπηρεσιών Πρόληψης & Έγκαιρης Παρέμβασης του ΚΕΘΕΑ, καθώς και την αναγκαιότητα ενός νέου «επιστημονικού παραδείγματος» συνεργασίας με πληθώρα πλαισίων και υπηρεσιών εντός κι εκτός ΚΕΘΕΑ.

Συμπερασματικά, στην ημερίδα παρουσιάστηκαν στοιχεία και καλές πρακτικές σχετικά με την αντιμετώπιση του φαινομένου της παραβατικότητας και τον συσχετισμό της με την χρήση. Επιπλέον, προέκυψαν αρκετά ζητήματα που θα μπορούσαν να αποτελέσουν αυτοτελώς θέματα για μελλοντικές ημερίδες ή εργαστήρια που απευθύνονται σε επαγγελματίες που σχετίζονται με το χώρο των εξαρτήσεων.