ΤΕΥΧΟΣ #1 ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2016

Αφιέρωμα στον Γιώργο Ζουγανέλη, τον άνθρωπο που έκανε τους θύτες μαθητές

Μάρλη Μαλάμη, Μαρία Ανδριανάκη

Πώς μαθαίνεις κανόνες, σε αυτούς που τους έχουν παραβεί; Πώς μαθαίνεις την ελευθερία σκέψης, σε αυτούς που είναι δέσμιοι των ενστίκτων τους; Πώς μαθαίνεις το σεβασμό, σε αυτούς που δεν τον γνώρισαν ποτέ και τώρα μόνο φοβούνται; Πώς  κάνεις κάποιον να νιώθει ελεύθερος, όταν είναι φυλακισμένος;

Ο Γιώργος Ζουγανέλης, υπήρξε ο άνθρωπος που μπόρεσε να τα κάνει όλα αυτά μέσα σε λίγα τετραγωνικά μέτρα στο Σχολείο Δεύτερης Ευκαιρίας των Φυλακών Κορυδαλλού. Δεν είναι ο αιφνίδιος θάνατος του, στις 30.01.2016, ο λόγος για όλες αυτές τις «μεγάλες κουβέντες», αλλά η ανάγκη απόδοσης τιμής και σεβασμού σε έναν άνθρωπο που έστησε στην ουσία και λειτούργησε υπό το ακούραστο βλέμμα του για δέκα χρόνια το Σχολείο Δεύτερης Ευκαιρίας μέσα στις Φυλακές Κορυδαλλού. Ένα σχολείο, που όχι μόνο δεν έχει να ζηλέψει τίποτα από όλα τα υπόλοιπα –«ελεύθερου καθεστώτος», αλλά αντιθέτως τα υπόλοιπα θα έπρεπε να το ζηλεύουν, αν το έργο του είχε την προβολή που θα έπρεπε.

zou

Σε έναν χώρο, που θα περίμενε κανείς να βρει μόνο εχθρούς, ο Γ. Ζουγανέλης έκανε μόνο φίλους, μιλώντας όλοι -συνάδελφοι, εθελοντές, μαθητές, καλλιτέχνες, το προσωπικό των φυλακών- με τα καλύτερα λόγια για εκείνον. Όπως η Ελένη Λιντζαροπούλου, στενή συνεργάτιδά του, εθελόντρια του σχολείου, δημιουργός του Δικτύου για τον Πολιτισμό και την Εκπαίδευση στις φυλακές «Γεώργιος Ζουγανέλης»,  με ενεργή και δυναμική παρουσία στην ανάπτυξη πρωτοβουλιών για διάφορες δράσεις μέσα στο σχολείο, η οποία και μας μίλησε εκτενώς για εκείνον και το έργο του.

Ο Γ. Ζουγανέλης ξεκίνησε φοιτώντας στην Αθωνιάδα Εκκλησιαστική Ακαδημία από όπου έλαβε και πτυχίο Αγιογραφίας, ολοκλήρωσε τις σπουδές του στη Θεολογική Σχολή του Καποδιστριακού Πανεπιστημίου, ενώ παράλληλα έκανε σπουδές Βυζαντινής Μουσικής και Θεωρητικά στο Ωδείο Αθηνών.

Εργάστηκε επί σειρά ετών στην εκπαίδευση ως Θεολόγος, ώσπου το 2005 «έχτισε» με την αγάπη και το μεράκι του αυτό το σχολείο, κοιτίδα μόρφωσης και μοχλό μεταμόρφωσης εκατοντάδων φυλακισμένων. Μάλιστα, το σχολείο σήμερα φέρει το όνομά του, κατόπιν αιτήματος των μαθητών του, αίτημα στο οποίο ανταποκρίθηκαν με κοινή τους απόφαση οι Υπουργοί Παιδείας και Δικαιοσύνης, ως ένδειξη αναγνώρισης του έργου του και σεβασμού στο πρόσωπό του.

Βαθιά πεποίθηση του Γ. Ζουγανέλη ήταν η άποψη ότι η εκπαίδευση έχει τη δύναμη να αλλάξει τους ανθρώπους. Για τον λόγο αυτό, έβαλε σκοπό της ζωής του να προσφέρει το «δώρο της μόρφωσης» στους κρατουμένους των φυλακών Κορυδαλλού, παρέχοντάς τους την δυνατότητα να αποκτήσουν απολυτήριο γυμνασίου δια της φοίτησής τους στο σχολείο. Αμέσως μόλις ανέλαβε τη Διεύθυνση του σχολείου, ξήλωσε τις κάμερες που βρίσκονταν στο χώρο στέγασης αυτού και εγκατέστησε έναν μονάχα φύλακα στην είσοδο του, προσφέροντας στους κρατουμένους μια «χαραμάδα ελευθερίας».

Όλοι οι μαθητές τον αποκαλούσαν «δάσκαλο», του μιλούσαν στον ενικό, τον αγαπούσαν και τον σέβονταν, αυτός ήταν ο άνθρωπός τους, αυτός στον οποίον προσέτρεχαν όταν είχαν κάποιο πρόβλημα. Τους είχε κερδίσει με την αξία και το έργο του. «Στεναχωριόταν πολύ όταν κάποιος μαθητής του σχολείου επέστρεφε στη φυλακή μετά την αποφυλάκισή του, επειδή εγκληματούσε ξανά», αναφέρει η Ε. Λιντζαροπούλου. Οι κρατούμενοι, ωθούμενοι αρχικά από την επιθυμία μείωσης της ποινής τους, δεδομένου ότι μία μέρα φοίτησης αντιστοιχεί σε δύο μέρες ποινής, ανταποκρίνονται θετικά και καταθέτουν αιτήσεις φοίτησης στο σχολείο. Κατόπιν, οι αιτήσεις όσων πληρούν τα κριτήρια (απολυτήριο δημοτικού κτλ), εξετάζονται από το Συμβούλιο της Φυλακής, στο οποίο ανήκει και ο τελευταίος λόγος για το ποιος θα φοιτήσει τελικά στο σχολείο, καθώς οι θέσεις, λόγω έλλειψης χώρου, είναι περιορισμένες.

Το περιεχόμενο εκπαίδευσης στις Φυλακές Κορυδαλλού

 

korΤο σχολείο δεύτερης ευκαιρίας των Φυλακών Κορυδαλλού είναι από τα μεγαλύτερα σχολεία, δεδομένου όμως ότι πρόκειται για δικαστική φυλακή, οι μαθητές μειώνονται προοδευτικά λόγω μεταγωγών ή αποφυλακίσεων, με αποτέλεσμα το σχολείο να ξεκινά με 80 περίπου μαθητές και στο τέλος να μειώνονται σε μεγάλο βαθμό. Ο Γ. Ζουγανέλης, ήταν ο άνθρωπος που μαχόταν για να κρατήσει του μαθητές του από μία επερχόμενη μεταγωγή, προκειμένου να μην σταματήσουν την εκπαίδευσή τους. Καίτοι το αρχικό κίνητρο των κρατουμένων είναι η μείωση της ποινής τους, το σχολείο αποτελεί ένα ευχάριστο και δημιουργικό διάλειμμα στην μονότονη ζωή που διάγουν εντός των φυλακών. Όπως χαρακτηριστικά αναφέρει η Ε. Λιντζαροπούλου «η εκπαίδευση τους συναρπάζει, βελτιώνει την καθημερινότητά τους, τους βγάζει από την πλήξη… όσα βλέπουν στο σχολείο, ένας μέσος ενήλικος δεν τα βλέπει, λόγου χάρη εικαστικά δρώμενα, εκδηλώσεις, κινηματογράφο, θέατρο, λογοτεχνικές συναντήσεις … γίνεται πάρα πολλή δουλειά».

Παράλληλα, αποκτούν ποικίλες γνώσεις και δεξιότητες ανάλογα με τους Γραμματισμούς, όπως λέγονται τα μαθήματα, που διδάσκονται κάθε χρονιά. Ειδικότερα, υπάρχει Γλωσσικός Γραμματισμός, Μαθηματικός, Φυσικός, Αγγλικός, Γραμματισμός Πληροφορικής, Αισθητικής Αγωγής, Κοινωνικής Αγωγής και Περιβάλλοντος. Η φοίτηση στο σχολείο αποτελείται από δύο κύκλους, καθένας από τους οποίους αντιστοιχεί σ’ ένα χρόνο μαθημάτων, οι ώρες διδασκαλίας είναι πρωινές (8.00 – 12.00) ενώ δεν υπάρχουν βιβλία, συγκεκριμένη ύλη ή εξετάσεις. Μονάχα στο απολυτήριο γίνεται μια ποιοτική αξιολόγηση, η οποία συνίσταται σε σχόλια και παρατηρήσεις των εκπαιδευτών σχετικά με τη διαγωγή και την πρόοδο κάθε μαθητή.

Ακολούθως, 3 ώρες τη βδομάδα γίνονται κάποια projects, διαθεματικές ενότητες που οργανώνονται από τρεις με τέσσερις καθηγητές και περιλαμβάνουν θέματα σχετικά με την Γεωγραφία, το Θέατρο, το Χορό, τον Κινηματογράφο, το Περιβάλλον κτλ. Μάλιστα, στο πλαίσιο του project Περιβάλλοντος διαμορφώθηκε το «κηπάκι» στον προαύλιο χώρο του σχολείου.

Εντός του σχολείου, λειτουργεί εργαστήριο υπολογιστών καθώς και βιβλιοθήκη, από όπου οι μαθητές μπορούν να δανειστούν βιβλία. Επιπλέον, υπάρχει αμφιθέατρο, στο οποίο λαμβάνουν χώρα όλες οι γιορτές και εκδηλώσεις του σχολείου, οι ομιλίες, οι θεατρικές και μουσικές παραστάσεις.

Παράλληλα με τους μόνιμους καθηγητές, στο σχολείο υπηρετούν και ωρομίσθιοι καθηγητές όπως η Βικτώρια Τζουμέρκα, ψυχολόγος, σύμβουλος επαγγελματικής σταδιοδρομίας και καθηγήτρια του σχολείου τα τελευταία τρία χρόνια. Μέσα από τα λεγόμενά της προσπαθήσαμε να καταλάβουμε πώς νιώθουν οι μαθητές ενός σχολείου φυλακών, οι οποίοι όντες στην αρχή επιφυλακτικοί μαζί της, στη συνέχεια και με την καλλιέργεια ενός κλίματος εμπιστοσύνης, ανοίγονται και εκφράζονται περισσότερο.

«Οι μαθητές είναι άτομα που έχουν βιώσει και εξακολουθούν να βιώνουν έντονα το αίσθημα της ματαίωσης, έχουν υποστεί τον ρατσισμό και τον κοινωνικό αποκλεισμό, είναι δύσκολο να κάνουν όνειρα ενώ διακατέχονται από χαμηλή αυτοεκτίμηση», αναφέρει η Β. Τζουμέρκα. Για τον λόγο αυτό, κατά τη διάρκεια της συζήτησης στην τάξη, γίνεται προσπάθεια να αποκτήσουν κοινωνικές δεξιότητες και να ανακαλύψουν τα θετικά τους στοιχεία. Παράλληλα, προετοιμάζονται για τον «έξω κόσμο», μαθαίνοντας πώς θα συντάξουν το βιογραφικό τους, πώς θα παρουσιαστούν σε μία συνέντευξη και ποιες εναλλακτικές επιλογές έχουν στην εκπαίδευση και την εργασία. Πολλοί θέτουν προς συζήτηση κι άλλα θέματα, όπως πώς θα διαχειριστούν την παρουσία τους στο δικαστήριο ή πώς θα διαχειριστούν την οικογένειά τους, ενώ είναι έκδηλη η ανάγκη τους για επαφή με τον έξω κόσμο, θέλοντας να μάθουν από την Β. Τζουμέρκα τι λένε γι’ αυτούς έξω. «Ο Γ. Ζουγανέλης κατόρθωσε να λειτουργήσει πέρυσι για πρώτη φορά στην πτέρυγα των οροθετικών, ως παράρτημα το σχολείο μας», αναφέρει η  Β. Τζουμέρκα.

Πολύτιμη είναι φυσικά η συνδρομή των εθελοντών του σχολείου. Όπως της Ε. Λιντζαροπούλου, η οποία επί τέσσερα έτη, δίδασκε παραγωγή λόγου μέσω παιχνιδιών, που επέτρεπαν στους μαθητές να αναπτύξουν δεξιότητες του γραπτού και προφορικού λόγου και έκτοτε ασχολείται με οργανωτικά ζητήματα του σχολείου. Ο Γ. Ζουγανέλης είχε καταφέρει να «ανοίξει» τη φυλακή μέσω του εθελοντισμού, να δώσει ερεθίσματα στους μαθητές και να τους φέρει σε επαφή με νέες προσωπικότητες, οι οποίες ήθελαν να προσφέρουν.

Ειδικότερα, η Ε. Λιτζαροπούλου ωθούμενη από την ανάγκη ύπαρξης ενός δικτύου που θα συντονίζει τους εθελοντές κι όλους όσους θέλουν να προσφέρουν, δημιούργησε το Δίκτυο για τον Πολιτισμό και την Εκπαίδευση στις φυλακές «Γεώργιος Ζουγανέλης», στο οποίο μπορούν να αποταθούν όλοι όσοι θέλουν να βοηθήσουν. Μάλιστα επίκειται άμεσα η διενέργεια σεμιναρίων για την εκπαίδευση εκπαιδευτών και εθελοντών, η οποία θα πραγματοποιηθεί από το Δίκτυο.

Ομοίως, η συγγραφέας Ελένη Λαδιά παραδίδει εθελοντικά μαθήματα παγκόσμιας λογοτεχνίας και Φιλοσοφία. Αξίζει επίσης να σημειωθεί ότι στο σχολείο λειτουργεί ομάδα ανάγνωσης, η οποία ονομάζεται «Love Book», στην οποία η ηθοποιός Ελένη Τζώρτζη διαβάζει βιβλία, επιλογές των μαθητών.

Ζήτημα ωστόσο αποτελεί το γεγονός ότι μετά την αποφοίτηση από το Σχολείο Δεύτερης Ευκαιρίας -το οποίο είναι διετές γυμνάσιο- δεν παρέχεται καμία άλλη ευκαιρία εκπαίδευσης. Ως εκ τούτου, είναι αναγκαίο να δημιουργηθεί ένα μετα-γυμνασιακό Ι.Ε.Κ., καθώς υπάρχει μεν μετα-λυκειακό Ι.Ε.Κ., εγγράφονται δε μόνο απόφοιτοι λυκείου. Ιδιαίτερα, υπάρχει η επιθυμία για ίδρυση Ι.Ε.Κ. Αγιογραφίας, καθώς ο Γ. Ζουγανέλης  δώρισε μετά θάνατον  όλα τα υλικά αγιογραφίας του στο σχολείο των Φυλακών Κορυδαλλού.

Η θητεία του Γ. Ζουγανέλη ως Διευθυντή του Σχολείου Δεύτερης Ευκαιρίας των Φυλακών Κορυδαλλού τελείωσε, ας ελπίσουμε ότι δεν τελείωσαν μαζί τα όσα κατάφερε, η ελευθερία που κατέκτησε για τους μαθητές του και κυρίως το όνειρο για την εκπαίδευση και τον σωφρονισμό μέσα στη φυλακή.

* Η Μάρλη Μαλάμη και η Μαρία Ανδριανάκη είναι Δικηγόροι, LLM.