Εγκλήματα μίσους με βάση την ταυτότητα φύλου και το σεξουαλικό προσανατολισμό
Την Πέμπτη, 23 Φεβρουαρίου, η Μη Κυβερνητική Οργάνωση Colour Youth – Κοινότητα LGBTQ Νέων και ο Σύλλογος Ελλήνων Εγκληματολόγων Παντείου Πανεπιστημίου (ΣΕΕΠΠ) διοργάνωσαν με επιτυχία Ημερίδα με θέμα «Εγκλήματα μίσους με βάση την ταυτότητα φύλου και το σεξουαλικό προσανατολισμό», στον Πολυχώρο «Άννα & Μαρία Καλουτά» του Δήμου Αθηναίων.
Στόχος της επιστημονικής Ημερίδας ήταν η ενημέρωση, ο προβληματισμός και κατ’ επέκταση η ευαισθητοποίηση του κοινωνικού συνόλου πάνω σε ζητήματα βίας και εγκλημάτων μίσους λόγω ταυτότητας φύλου, έκφρασης φύλου ή/και σεξουαλικού προσανατολισμού. Επιστήμονες και επαγγελματίες του χώρου προσέγγισαν το φαινόμενο από διαφορετικές αλλά αλληλοσυμπληρούμενες οπτικές: κοινωνιολογικά, νομικά, ψυχολογικά, εγκληματολογικά.
Την εκδήλωση άνοιξαν οι Πρόεδροι των δυο διοργανωτών φορέων: ο κ. Φίλιππος Παγάνης, Πρόεδρος της Colour Youth – Κοινότητας LGBTQ Νέων και η κα. Ερασμία Μπίτσικα, Πρόεδρος του Συλλόγου Ελλήνων Εγκληματολόγων Παντείου Πανεπιστημίου (ΣΕΕΠΠ). H κα. Ερασμία Μπίτσικα στο λόγο της, αφού ευχαρίστησε τόσο τους συνδιοργανωτές όσο και τον ΟΠΑΝΔΑ για τη άρτια οργάνωση της Ημερίδας, στηλίτευσε την τάση της κοινωνίας να περιθωριοποιεί με βία και σκοταδισμό τους συνανθρώπους της, με αφορμή ανόητα επιχειρήματα που καθρεφτίζουν περισσότερο έναν νευρωτισμό και μια σκληρή νοητική αδιαλλαξία προς κάθε διαφορετικό άλλο, υπογραμμίζοντας ότι ο σεξουαλικός προσανατολισμός ενός ανθρώπου είναι μόνον ιδιωτική υπόθεση, η οποία και προστατεύεται από το δίκαιο και δεν αφορά κανέναν πέραν από τον ίδιο ή την ίδια. Τόνισε, δε, την υποχρέωση της πολιτείας να ενισχύσει την επιστημονική έρευνα των κινήτρων επιθέσεων μίσους εναντίον ΛΟΑΤΚΙ ατόμων, να προωθήσει συνεργασίες των διωκτικών αρχών με εγκληματολόγους και να συνετίσει τα ΜΜΕ οριοθετώντας την προβολή βίας σε κάθε αναμετάδοσή του. 
Κλείνοντας, εξήρε το γεγονός ότι ο ΣΕΕΠΠ αντιστέκεται και θα συνεχίσει να αντιστέκεται σε κάθε είδους Βία και Θυματοποίηση η οποία και έρχεται σε κατάφωρη αντίθεση με το δικαίωμα κάθε ανθρώπου στην αποδοχή, την ελευθερία και τη ζωή. Στη συνέχεια, λαμβάνοντας το λόγο ο κ. Φίλιππος Παγάνης, αφού και ο ίδιος ευχαρίστησε με τη σειρά του τους αρμόδιους για τη διεξαγωγή της εκδήλωσης, έκανε μια παρουσίαση της Colour Youth – Κοινότητας LGBTQ Νέων, καθώς και του κύριου ρόλου του έργου Πες το σε Εμάς αναφορικά με την ανάδειξη των ζητημάτων που απασχολούν την LGBTQ νεολαία της Αθήνας, την ευαισθητοποίηση της κοινωνίας για τις διεκδικήσεις της LGBTQ κοινότητας, την καταγραφή περιστατικών ομοφυλοφοβικής, τρανσφοβικής βίας και διακρίσεων, την άσκηση πολιτικής πίεσης για τον εκσυγχρονισμό του νομικού πλαισίου που αφορά στην ταυτότητα φύλου και τον σεξουαλικό προσανατολισμό και γενικότερα τη δημιουργία μιας κοινότητας νέων, η οποία θα λειτουργεί ως καταφύγιο για κάθε νέο LGBTQ άνθρωπο. Κλείνοντας, επεσήμανε τη σπουδαιότητα της εν λόγω ημερίδας προς την ευαισθητοποίηση της κοινής γνώμης πάνω στο φλέγον κοινωνικό ζήτημα των εγκλημάτων μίσους με βάση την ταυτότητα φύλου και τον σεξουαλικό προσανατολισμό
Προχωρώντας προς το κύριο μέρος της Ημερίδας, την πρώτη συνεδρία με θέμα «Υποστήριξη θυμάτων εγκλημάτων μίσους» και συντονίστρια την κα. Ερασμία Μπίτσικα άνοιξε με εισήγησή του ο κ. Νίκος Χαμτζούδης, Δικηγόρος, υποψήφιος διδάκτορας Διεθνούς Δίκαιου, νομικός σύμβουλος ΚΕΕΛΠΝΟ και του Έργου «Πες το σ’ εμάς». Αναφερόμενος στην αντιμετώπιση των εγκλημάτων μίσους λόγω σεξουαλικού προσανατολισμού/ταυτότητας φύλου στην ευρωπαϊκή και εθνική δικαιοταξία, ο κ. Χαμτζούδης ανέδειξε τα βασικά χαρακτηριστικά των συγκεκριμένων εγκλημάτων μίσους ενώ ανέλυσε σε βάθος τις νομοθετικές πρωτοβουλίες και προσπάθειες που έχουν γίνει τόσο από πλευράς ελληνικής όσο και ευρωπαϊκής και διεθνούς έννομης τάξης, παραθέτοντας και συγκεκριμένες σκέψεις και προτάσεις ως προς την εναργέστερη και αποτελεσματικότερη αντιμετώπιση του εν λόγω φαινόμενου.
| Σεξουαλικός προσανατολισμός και άσυλο
Το λόγο στη συνέχεια έλαβε ο κ. Αθανάσιος Τάκης, Δρ. Ευρωπαϊκού Δικαίου - Δικηγόρος - πρ. Πρόεδρος Επιτροπής Προσφυγών της Υπηρεσίας Ασύλου ο οποίος μέσα από την ομιλία του με θέμα «η διεθνής διάσταση των εγκλημάτων μίσους λόγω ταυτότητας φύλου και σεξουαλικού προσανατολισμού: πώς συνδέεται ο σεξουαλικός προσανατολισμός με το άσυλο», έδωσε τον ορισμό και τη χωρική και χρονική διάσταση των εγκλημάτων τόσο σε γενικό επίπεδο όσο και ειδικότερα κατά των LGBT προσφύγων, τονίζοντας τον τρόπο με τον οποίο τα θύματα των τελευταίων προστατεύονται σε επίπεδο νομοθεσίας και νομολογίας τόσο στον ευρωπαϊκό χώρο όσο και στην Ελλάδα, αξιολογώντας την αποτελεσματικότητα προστασίας τους. Η κα. Ευθυμία Δούση, Δικηγόρος μέλος της ομάδας της Νομικής Υπηρεσίας – FREE LEGAL AID του Ελληνικού Συμβουλίου για τους Πρόσφυγες – ΕΣΠ, κλείνοντας την πρώτη συνεδρία με την εισήγησή της «Αναξιόπιστοι" και αξιόπιστοι πρόσφυγες" - Ζητήματα σεξουαλικού προσανατολισμού και ταυτότητας φύλου στο πλαίσιο χορήγησης διεθνούς προστασίας (άσυλο) - Ομοφοβία και διακρίσεις», αναφέρθηκε μέσω δικαστηριακών και νομολογιακών αποφάσεων σε ειδικές περιπτώσεις καταστρατήγησης των δικαιωμάτων των LGBTQI αιτούντων άσυλο στην Ελλάδα αναφορικά με τη διαδικασία αίτησης χορήγησης ασύλου, τις συνθήκες φιλοξενίας τους, την αξιολόγηση της αξιοπιστίας τους, καθώς και τη διακριτική τους μεταχείριση ως "άλλων" προσφύγων. Παρουσίασε, τέλος, και τις αντικειμενικές αδυναμίες απόδειξης λόγω έλλειψης διεθνών εκθέσεων σε κάποιες χώρες της δίωξης που αντιμετωπίζουν τα LGBTQI άτομα με βάση τις συνθήκες που επικρατούν στη χώρα καταγωγής τους. |
Μετά από ένα ολιγόλεπτο διάλειμμα, ακολούθησε η δεύτερη συνεδρία της ημερίδας η οποία είχε ως συντονιστή τον κ. Εμμανουήλ Κουκίδη, Κοινωνιολόγο- ΜΔΕ Εγκληματολογίας και θεματολογία τις κοινωνιολογικές και εγκληματολογικές προσεγγίσεις του υπό εξέταση φαινομένου. Η κα. Εύα Σπίνου, Ψυχολόγος εξειδικευμένη σε θέματα σεξουαλικού προσανατολισμού & ταυτότητας φύλου καθώς και στο Έργο «Πες το σ’ εμάς» της Colour Youth, αφού ευχαρίστησε τον ΣΕΕΠΠ για τη συνδιοργάνωση αυτής της ημερίδας, αναφέρθηκε αρχικά στο έργο «Πες το σ’ εμάς» και τη σπουδαιότητά του στην ελληνική κοινωνία και πιο συγκεκριμένα στην κοινωνία των ΛΟΑΤΚΙ ατόμων.
Στη συνέχεια, στο πλαίσιο της ομιλίας της «Δράστης και θύμα: Μια ψυχοκοινωνική επισκόπηση», οριοθέτησε τις έννοιες ομοφοβία και σεξισμός, σεξουαλικός προσανατολισμός, ταυτότητα και έκφραση φύλου, όπως αυτές γίνονται αντιληπτές από την ίδια την κοινωνία, ανέλυσε εκτενώς τις μορφές Θυματοποίησης που προέρχονται από τις προαναφερθείσες εννοιολογικές αντιλήψεις ενώ μέσω απτών παραδειγμάτων τόσο μέσω του προγράμματος «Πες το σ’ εμάς» όσο και από τη διεθνή βιβλιογραφία σκιαγράφησε το προφίλ τόσο των δραστών όσο και των θυμάτων τέτοιων εγκλημάτων μίσους καθώς και των όποιων ψυχοσωματικών επιπτώσεων βιώνουν τα τελευταία.
Το λόγο έπειτα έλαβε η κα. Αλεξάνδρα Κατσούλη, Ψυχιατρική Νοσηλεύτρια, Ψυχολόγος – Εγκληματολόγος ΜΔΕ, η οποία και μέσω της εισήγησής της εστίασε στην τυπολογία δραστών σε εγκλήματα μισαλλοδοξίας σε σχέση με τον σεξουαλικό προσανατολισμό, σκιαγραφώντας σημαντικούς δράστες της ιστορίας εναντίον ομάδων ή ατόμων που αντιμετώπισαν διάκριση και βία σχετικά με τον σεξουαλικό προσανατολισμό τους αναφέροντας παράλληλα σύγχρονα περιστατικά στον Ελλαδικό χώρο. Εν συνεχεία ανέπτυξε συγκεκριμένες θεωρίες που ανταποκρίνονται στην τυπολογία δραστών εγκλημάτων μισαλλοδοξίας σε σχέση με τον σεξουαλικό προσανατολισμό, επισημαίνοντας τα βασικά χαρακτηριστικά των κινήτρων στη διάπραξη τέτοιων εγκλημάτων, ενώ τέλος έγινε μία παρουσίαση γνωστών περιστατικών στη διεθνή σκηνή με αναφορά στο modus operandi των δραστών. Λόγω έκτακτης απουσίας του κ. Θανάση Θεοφιλόπουλου, Κοινωνιολόγου, Υποψήφιου Διδάκτορα Κοινωνιολογίας, μέλους ΔΣ Συλλόγου Ελλήνων Κοινωνιολόγων, υπεύθυνου Έργου «Πες το σ’ εμάς», η εισήγησή του με θέμα «Η πολιτική της ταυτότητας: Ακροδεξιά βία κατά ΛΟΑΤΚΙ+ ανθρώπων» αναγνώστηκε από τον κ. Φίλιππο Παγάνη. Αφού δόθηκαν οι εννοιολογικές και ιδεολογικές διαφορές μεταξύ της λαϊκής φιλοσοφικής δεξιάς και της άκρας εξτρεμιστικής δεξιάς και η ανάλογη κατάταξη των ελληνικών κομμάτων, έγινε εκτενής παρουσίαση της αντίληψης και εν κατακλείδι αντιμετώπισης των ΛΟΑΤΚΙ ατόμων στα πλαίσια των προαναφερθεισών ιδεολογιών, με καταγραφή συγκεκριμένων παραδειγμάτων σε ελληνικό και διεθνές επίπεδο τόσο από τη διεθνή βιβλιογραφία όσο και από τις εκθέσεις του Δικτύου Καταγραφή Περιστατικών Ρατσιστικής Βίας καθώς και προτάσεων αντιμετώπισης του υπό συζήτηση φαινομένου.
Αστυνομία και εγκλήματα μίσους
Η τρίτη και καταληκτική συνεδρία της ημερίδας, είχε ως θέμα της «Αστυνομία και εγκλήματα μίσους». Ο συντονιστής κ. Φίλιππος Παγάνης αρχικά έδωσε το λόγο στην κα. Τίνα Σταυρινάκη, Δικηγόρο, Διδάκτορα Νομικής Πανεπιστημίου Panthéon-Assas (Paris 2), βοηθό Συντονίστρια Δικτύου Καταγραφής Περιστατικών Ρατσιστικής Βίας, η οποία με τη σειρά της, αφού ανέφερε κάποια ιστορικά στοιχεία γύρω από το Δίκτυο Καταγραφής Περιστατικών Ρατσιστικής Βίας, τους σκοπούς του, τη μοναδική επιστημονική μέθοδο καταγραφής των περιστατικών βίας και τη γενικότερη δράση του, παράθεσε μια εκτενή στατιστική ανάλυση γύρω από το ομοφοβικό και τρανσφοβικό έγκλημα με βάση τις καταγραφές του εν λόγω Δικτύου, με καίρια αναφορά τόσο στις λεκτικές όσο και σε άλλου είδους επιθέσεις που δέχονται κυρίως ομόφυλα ζευγάρια και trans, όσο και γύρω από τους δράστες που στην πλειοψηφία τους είναι άνδρες, ενώ δεν αποκλείονται δυστυχώς και τα ανήλικα άτομα.
Το λόγο πήρε μετέπειτα η κα. Ντόρα Γιαννάκη, Πολιτικός Επιστήμονας - Εμπειρογνώμονας Πολιτικών Ασφάλειας & Δικαιοσύνης, Υπ. Δρ Εγκληματολογίας Παντείου Πανεπιστημίου, η οποία και στην εισήγησή της με θέμα «Αστυνομία, Διαδικαστική Δικαιοσύνη και Έμφυλες Ταυτότητες», αναφέρθηκε στις διαχρονικές δυσκολίες που χαρακτηρίζουν σε διεθνές επίπεδο την σχέση αστυνομίας και ΛΟΑΤΚΙ κοινοτήτων, δίνοντας ιδιαίτερη έμφαση στα φαινόμενα της υπερ και υπο – αστυνόμευσης τα οποία επηρεάζουν τόσο το έργο της αστυνομίας όσο και την ποιότητα της αστυνόμευσης. Όπως εξήγησε, τα παραπάνω φαινόμενα συνδέονται με ορισμένα χαρακτηριστικά της επαγγελματικής (αστυνομικής) κουλτούρας που συχνά δυσχεραίνουν την αποδοχή μη παραδοσιακών έμφυλων ρόλων και ταυτοτήτων. Τέλος, κατατέθηκαν εκ μέρους της μια σειρά από προτάσεις για την βελτίωση των σχέσεων αστυνομίας και ΛΟΑΤΚΙ κοινοτήτων, μεταξύ των οποίων συμπεριλαμβάνονται: Η εισαγωγή πολιτικών εναντίον των διακρίσεων εντός και εκτός των αστυνομικών οργανισμών, η εγκαθίδρυση σταθερών δομών διαλόγου και συνεργασίας ανάμεσα στην αστυνομία και τις ΛΟΑΤΚΙ κοινότητες, η χρησιμοποίηση αστυνομικών συνδέσμων (liaison police officers) αποκλειστικά για τις ανάγκες των ΛΟΑΤΚΙ κοινοτήτων, καθώς και η προώθηση μιας κουλτούρας ανεκτικότητας απέναντι στην διαφορετικότητα μέσω στοχευμένων εκπαιδευτικών δράσεων. Ο κ. Μιχάλης Λώλης, Υπαστυνόμος Α΄, Αναπληρωτής Τμηματάρχης του Τμήματος Αντιμετώπισης Ρατσιστικής Βίας Αττικής με την εισήγηση του «"Αστυνόμευση" των εγκλημάτων μίσους με βάση τον σεξουαλικό προσανατολισμό και την ταυτότητα φύλου» έκλεισε τον κύκλο τον ομιλητών της τρίτης και τελευταίας συνεδρίας. Μετά από μια σύντομη παρουσίαση του θεσμικού του ρόλου στην Αστυνομία και πιο συγκεκριμένα στο Τμήμα Αντιμετώπισης Ρατσιστικής Βίας Αττικής, παρουσίασε το νομικό πλαίσιο κάτω από το οποίο δρουν και λειτουργούν στην καθημερινότητά τους οι Αστυνομικοί, το οποίο και πρέπει να έρχεται σε απόλυτη αρμονία με την προστασία των Ατομικών και Κοινωνικών Δικαιωμάτων και Ελευθεριών του εκάστοτε ατόμου. Ορμώμενος από αυτό στηλίτευσε συγκεκριμένες στερεοτυπικές αντιλήψεις και προκαταλήψεις τόσο από πλευράς της Αστυνομίας έναντι συγκεκριμένων ομάδων ατόμων όσο και από την κοινωνία ενάντια στο Αστυνομικό Σώμα, ενώ υπογράμμισε τα όρια δράσης των αστυνομικών κατά τη διάρκεια εκτέλεσης των καθηκόντων τους. Τέλος, παρουσίασε τα καθήκοντα και τις αρμοδιότητες των δυο Τμημάτων Αντιμετώπισης Ρατσιστικής Βίας Αττικής και Θεσσαλονίκης, δίδοντας μια καίρια και εις βάθους ανάλυση των εγκλημάτων που νομικά και ουσιαστικά χαρακτηρίζονται ως ρατσιστικά τα οποία είναι διακεκριμένα και όχι κατ’ έγκληση διωκόμενα.
Η επιστημονική ημερίδα ολοκληρώθηκε με ερωτήσεις εκ μέρους του κοινού στους/στις εισηγητές-τριες, το οποίο και παρά την 24ωρη απεργία των μέσων σταθερής συγκοινωνίας γέμισε την αίθουσα και έδειξε έντονο ενδιαφέρον με ενεργή συμμετοχή από την αρχή μέχρι και το πέρας της εκδήλωσης. Την ημερίδα τίμησαν επίσης με την παρουσία τους, εκπρόσωποι και στελέχη Μη Κυβερνητικών Οργανώσεων, Ανεξάρτητων Αρχών, καθώς και της ακαδημαϊκής και ερευνητικής κοινότητας.
Εκ μέρους των διοργανωτών, θερμές ευχαριστίες αξίζουν στον Οργανισμό Πολιτισμού, Αθλητισμού και Νεολαίας του Δήμου Αθηναίων, με την υποστήριξη του οποίου πραγματοποιήθηκε η Ημερίδα, στους/στις εθελοντές/εθελόντριες Κωνσταντίνο Γραμμενίδη και Μαρία-Τζακ Σακκιώτη (γραμματειακή υποστήριξη), στην Έλενα Τσαρσιταλίδη (διερμηνεία στην ελληνική νοηματική γλώσσα) καθώς και στους Γεροπάνου Ιόλη-Κατερίνα, Ζουγανέλη Σταύρο, Θεοφιλόπουλο Θανάση, Κουκίδη Εμμανουήλ και Σπαθή Θεώνη (οργανωτική Επιτροπή της ημερίδας).
*Η Θεώνη Σπάθη είναι υποψήφια Διδάκτωρ στον τομέα Ποινικών Επιστημών της Νομικής Αθηνών, με μεταπτυχιακό στην Εγκληματολογία από το Leicester University και το University College London.