To προφίλ των κρατουμένων στις φυλακές Κορυδαλλού

Κάλλυ Αλευρά

To προφίλ των κρατουμένων στις φυλακές Κορυδαλλού: Στοιχεία από το Στατιστικό Δελτίο Κοινωνιολογικής Μελέτης εντός του Σ.Κ.Κ., από τους Κοινωνιολόγους Αλοσκόφη & Ζαγοράκη

Εισαγωγή

Στο πλαίσιο των επιστημονικών δραστηριοτήτων της Ομάδας Εργασίας για το Έγκλημα και την Απεικόνισή του στα ΜΜΕ, «Crime & Media Lab» του Κέντρου Μελέτης του Εγκλήματος, με Επιστημονικά Υπεύθυνη την Αγγελική Καρδαρά, Δρα Τμήματος ΕΜΜΕ ΕΚΠΑ, Φιλόλογο, Συγγραφέα-Εισηγήτρια και Εκπαιδεύτρια E-Learning ΕΚΠΑ, το μέλος της Επιστημονικής Ομάδας μας Αλευρά Κάλλυ, Δικαστική Ψυχολόγος – Συνθετική Ψυχοθεραπεύτρια και Εκπαιδευόμενη Ψυχοθεραπεύτρια Γνωσιακής-Αναλυτικής (ΓΑΨ), διερευνά με το παρόν άρθρο το προφίλ του ανδρικού έγκλειστου πληθυσμού στο Σωφρονιστικό Κατάστημα Κορυδαλλού όπως απεικονίζεται στο Στατιστικό Δελτίο Σωφρονιστικό Κατάστημα Κορυδαλλού Ι: Κοινωνικά χαρακτηριστικά και ποινική κατάσταση των κρατουμένων ΙΑΝ. 2024 ¹. 

Δεδομένου ότι το Σωφρονιστικό Κατάστημα Κορυδαλλού Ι (Σ.Κ.Κ. Ι) (ανδρών) αποτελεί την κεντρική πύλη εισόδου στο ελληνικό σωφρονιστικό σύστημα, η ανάγκη μιας σύγχρονης διερεύνησής του, ως φορέα έκτισης της ποινής, κρίνεται αναγκαία για τα ελληνικά δεδομένα της μικροκοινωνίας των φυλακών. Οι κοινωνιολόγοι Ουίλιαμ Αλοσκόφης και Αθανάσιος Ζαγοράκης παρέχουν μια τέτοια «ματιά» μέσω της πρόσφατης Έκθεσής τους για τα κοινωνικά χαρακτηριστικά και την ποινική  κατάσταση των κρατουμένων του εν λόγω καταστήματος κράτησης τον Ιανουάριο του 2024.

Τα στατιστικά στοιχεία για τα κοινωνικά χαρακτηριστικά και την ποινική κατάσταση των κρατουμένων προέκυψαν, όπως επισημαίνουν οι ερευνητές στο Εισαγωγικό Σημείωμα του Στατιστικού τους Δελτίου, από την επεξεργασία των πρωτογενών δεδομένων που είχαν καταχωριστεί στο Ηλεκτρονικό Αρχείο του Τμήματος Διοίκησης για το σύνολο των παρόντων ανδρών κρατουμένων (Ν = 1720) κατά τη 15η Ιανουαρίου του 2024. Ακόμη σημειώνεται ότι οι πληροφορίες προέρχονται από διωκτικά έγγραφα και από όσα έχουν δηλώσει οι ίδιοι οι κρατούμενοι στον αρμόδιο διοικητικό υπάλληλο κατά την εισαγωγή τους. 

Αποκτώντας μια ολοκληρωμένη εικόνα για τα κοινωνιολογικά δεδομένα των εγκλείστων του Σ.Κ.Κ. Ι και συγκρίνοντάς τα με τα ευρήματα της αντίστοιχης Έκθεσης του 2015, είμαστε σε θέση να εξετάσουμε εκτενέστερα τον πληθυσμό αυτόν και να εξάγουμε ένα γενικό προφίλ του πληθυσμού των εγκλείστων στο συγκεκριμένο κατάστημα κράτησης, σύμφωνα με ορισμένες αδρές κατηγοριοποιήσεις δημογραφικών μεταβλητών, από τους ερευνητές. Αναλυτικά, τα ευρήματά τους μας παρέχουν τη δυνατότητα να αναφερθούμε στο παρόν άρθρο στα ακόλουθα στοιχεία:

• Εθνοπολιτισμικό προφίλ 

• Ηλικιακό προφίλ

• Προφίλ οικογενειακής κατάστασης

• Θρησκευτικό προφίλ

• Επαγγελματικό προφίλ

• Προφίλ επιπέδου εκπαίδευσης

• Προφίλ ποινικής κατάστασης

• Προφίλ αξιόποινης πράξης

Παρουσίαση δεδομένων από Στατιστικό Δελτίο Έρευνας  

Εθνοπολιτισμικό προφίλ

Τα ευρήματα της μελέτης αυτής καταδεικνύουν πως στο Σ.Κ.Κ. Ι υπάρχει σημαντικός εθνοπολιτισμικός πλουραλισμός, καθώς την 15η Ιανουαρίου 2024, καταγράφηκαν 62 διαφορετικές υπηκοότητες, εκ των οποίων μόνο 10 σημείωσαν ποσοστό συμμετοχής άνω του 2%, με την Τουρκία και τη Συρία ως νέες προσθήκες σε αυτές, συγκριτικά με τα ευρήματα του 2015. Οι χώρες αυτές ήταν κατά φθίνουσα σειρά: Ελλάδα και Κύπρος 42,3% (727 άτομα), Αλβανία 13,9% (239 άτομα), Πακιστάν 6,1% (105 άτομα), Αφγανιστάν 5,5% (94 άτομα), Συρία 4,5 % (78 άτομα), Τουρκία 4,0% (69 άτομα), Γεωργία 2,7% (47 άτομα), Ιράν 2,5% (43 άτομα), Ιράκ 2,3% (40 άτομα), και Αίγυπτος 2,0% (35 άτομα). Μάλιστα, αξιοσημείωτα είναι τα ευρήματα πως, σε σχέση με το 2015, οι Έλληνες κρατούμενοι αυξήθηκαν σημαντικά, σε ποσοστό 42,3% (από 34,2%), ενώ αντίθετα, οι Αλβανοί κρατούμενοι μειώθηκαν σε ποσοστό 13,9% (από 20,4%). 

Επομένως, προχωρώντας σε μια κατηγοριοποίηση των 1720 κρατουμένων του σωφρονιστικού Καταστήματος Κορυδαλλού Ι σε ένα εθνοπολιτισμικό πλαίσιο, τα ποσοστά διαμορφώνονται με φθίνουσα σειρά, ως εξής: Ελλάδα και Κύπρος 42,8% (737 άτομα), Ανατολική Ευρώπη και Βαλκανικές χώρες (πλην της Τουρκίας) και πρώην ΕΣΣΔ 20,3% (350 άτομα), Μέση Ανατολή και Βόρεια Αφρική 18,0% (309 άτομα), Κεντρική Αφρική 2,4% (41 άτομα), Ασία (εκτός χωρών πρώην ΕΣΣΔ) 15,7% (270 άτομα), Δυτική Ευρώπη 0,6% (10 άτομα), Λατινική Αμερική 0,1% (2 άτομα), Άγνωστη προέλευση 0,1% (1 άτομο). 

Ηλικιακό Προφίλ

                                
       

Από τα παραπάνω στατιστικά γίνεται αντιληπτό πως σχεδόν οι μισοί κρατούμενοι έχουν ηλικία έως και τα 35 έτη. Αξιοσημείωτο επίσης είναι πως η ηλικία με τη μεγαλύτερη συχνότητα, που καταγράφηκε, ήταν τα 28 έτη. Συνεπώς, διαπιστώνουμε ότι άτομα νεαρών ηλικιών, των πιο δημιουργικών και παραγωγικών ηλικιών μάλιστα, βρίσκονται έγκλειστα στη φυλακή. 

Σε ποσοστό επί του συνόλου κάθε εθνοπολιτισμικής ομάδας, μέχρι την ηλικία των 35 ετών, ήταν με φθίνουσα σειρά: χώρες της Ασίας (εκτός πρώην ΕΣΣΔ) με 57,8%, χώρες της Μέσης Ανατολής  και Βόρειας Αφρικής με 55,7%, χώρες της Ανατολικής Ευρώπης, των Βαλκανίων (εκτός Τουρκίας) και πρώην ΕΣΣΔ με 42,6%, και τέλος η Ελλάδα και η Κύπρος με 37,7%. 

Ωστόσο, σύμφωνα με έναν εθνοπολιτισμικό διαχωρισμό των 778 νεαρότερων εγκλείστων, μέχρι 35 ετών, ήταν κατά φθίνουσα σειρά από: Ελλάδα και Κύπρο με 35,7%, Μέση Ανατολή και Βόρεια Αφρική με 22,1%, Ασία (Νότια, Κεντρική, Ανατολική) με 20,1%, Ανατολική Ευρώπη, Βαλκανικές χώρες (εκτός Τουρκίας) και πρώην ΕΣΣΔ με 19,2%, και Κεντρική Αφρική με 2,2%, με μέσους όρους (Μ.Ο): Ελλάδα και Κύπρος τα 41,50 έτη, Ανατολική Ευρώπη, Βαλκανικές χώρες (εκτός Τουρκίας) και πρώην ΕΣΣΔ τα 38,58 έτη, Κεντρική Αφρική τα 37,51 έτη, Μέση Ανατολή και Βόρεια Αφρική τα 35,80 έτη, και Ασία τα 34,77 έτη. Μεταξύ των παραπάνω χωρών, μεγαλύτερη ηλικιακή διασπορά  υπήρξε για τους Έλληνες και Κύπριους με τυπική απόκλιση τα 12,421 έτη και μικρότερη διασπορά για υπηκόους χωρών της Ανατολικής Ευρώπης, Βαλκανικών χωρών (εκτός Τουρκίας) και πρώην ΕΣΣΔ με τυπική απόκλιση τα 8,865 έτη.  

Προφίλ Οικογενειακής Κατάστασης

Το 44,7% (769 άτομα) δήλωσε κατά την είσοδό στο Σ.Κ.Κ. Ι πως έχει παιδιά. Συνολικά, οι 1718 κρατούμενοι που απάντησαν στη σχετική ερώτηση δήλωσαν κατά την εισαγωγή τους πως έχουν 1727 παιδιά, με τον μέγιστο αριθμό που δηλώθηκε τα 9 παιδιά. Επί του συνόλου κάθε πολυάριθμης εθνοπολιτισμικής κατηγορίας, γονείς σε μεγαλύτερο ποσοστό κατάγονταν από Ελλάδα και Κύπρο με 55,5% (από 44,7% το 2015) και Ανατολική Ευρώπη, Βαλκανικές χώρες (εκτός Τουρκίας) και πρώην ΕΣΣΔ με 48,3%. Οι 769 έγκλειστοι, επί του συνόλου όσων δήλωσαν πως έχουν παιδιά, κατάγονταν σε φθίνουσα σειρά από Ελλάδα και Κύπρο 53,2%, Ανατολική Ευρώπη, Βαλκανικές χώρες (εκτός Τουρκίας) και πρώην ΕΣΣΔ 22,0%, Μέση Ανατολή και Βόρεια Αφρική 12,5%, και από χώρα της Ασίας (εκτός πρώην ΕΣΣΔ) 9,8%. Επομένως, στο σημείο αυτό ανοίγει ένα μεγάλο «κεφάλαιο» που αφορά την πορεία ζωής των παιδιών των οποίων ο ένας ή και οι δύο γονείς βρίσκονται έγκλειστοι στις φυλακές. Πρόκειται, αναμφίβολα, για ένα πολύ σοβαρό κοινωνικό ζήτημα, με σύνθετες θα λέγαμε διαστάσεις και προεκτάσεις. 

Στατιστικές διαφορές παρατηρήθηκαν, ωστόσο, όσον αφορά τους άγαμους, έγγαμους, και διαζευγμένους ή σε διάσταση. Συγκεκριμένα, άγαμοι δήλωσαν το 46,16%, σημειώνοντας σημαντική μείωση συγκριτικά με το αντίστοιχο 51,8% το 2015, διαζευγμένοι ή σε διάσταση δήλωσαν το 7,0%, με σημαντική αύξηση αυτήν τη φορά, από 5,6% το 2015 και τέλος έγγαμοι δήλωσαν το 31,0%.

Πιο λεπτομερώς, καταγράφοντας τα ποσοστά σε ένα εθνοπολιτισμικό επίπεδο, άγαμοι δήλωσαν σε μεγαλύτερο ποσοστό, οι υπήκοοι χωρών από Κεντρική Αφρική με 70,7%, Ασία (εκτός χωρών πρώην ΕΣΣΔ) με 60,7%, Μέση Ανατολή και Βόρεια Αφρική με 58,6%, Ανατολική Ευρώπη, Βαλκανικές και χώρες πρώην ΕΣΣΔ με 39,1%, και τέλος, Ελλάδα και Κύπρο με 37,7%. Στην κατηγορία των διαζευγμένων ή σε διάσταση, αξιοσημείωτο είναι πως, το μεγαλύτερο ποσοστό σημείωσαν οι Έλληνες υπήκοοι με 11,4%, ενώ στην κατηγορία των έγγαμων, ή με σύμφωνο συμβίωσης, τα εθνοπολιτισμικά ποσοστά παρουσιάζονται κατά φθίνουσα, ως εξής: Ανατολική Ευρώπη, Βαλκανικές χώρες (εκτός Τουρκίας) και πρώην ΕΣΣΔ 49,2%, Ελλάδα και Κύπρος 47,0%, και Μέση Ανατολή και Βόρεια Αφρική 35,0%. 

Θρησκευτικό προφίλ

Από τους 1720 εγκλείστους, το 0,2% (3 άτομα) δεν δήλωσαν το θρήσκευμα τους, ενώ επίσης 1,9% (33 άτομα) δήλωσαν Άθεοι. Ωστόσο, σύμφωνα με τις απαντήσεις των υπολοίπων καθίσταται εμφανές πως η επικρατέστερη θρησκευτική  κατηγορία είναι οι Χριστιανοί Ορθόδοξοι με 52% (894 άτομα), ακολουθούν οι Μουσουλμάνοι με 38,7% (666 άτομα), και τέλος οι Καθολικοί Χριστιανοί με 2,2% (37 άτομα). 

Εθνοπολιτισμικά, με ποσοστά επί του συνόλου όσων δήλωσαν Μουσουλμάνοι, βρίσκεται η Μέση Ανατολή με 44,0%, η Ασία με 36,5%, η Ανατολική Ευρώπη, Βαλκανικές χώρες (εκτός Τουρκίας) και χώρες πρώην ΕΣΣΔ με 16,4%, και η Κεντρική Αφρική με 2,1%. Αντίστοιχα για την καταγωγή των Καθολικών Χριστιανών καταγράφονται χώρες από τα Βαλκάνια με 40,5%, την Κεντρική Αφρική με 37,8%, και την Δυτική Ευρώπη, Βόρεια Αμερική ή την Αυστραλία με 10,8%.

Επαγγελματικό προφίλ

Από τον συνολικό αριθμό των κρατουμένων, οι 1632 δήλωσαν επάγγελμά, κατά την εισαγωγή τους στο Σ.Κ.Κ. Ι, ενώ το 27,4% (472 άτομα) δήλωσε πως άνηκε στην κατηγορία των ανέργων, παρουσιάζοντας αύξηση από το 2015, που το ποσοστό ήταν 20,0%. Το θέμα της σταθερής εργασίας αποτελεί ένα ακόμα φλέγον ζήτημα που πρέπει να μας απασχολήσει και σε ό,τι αφορά την επανένταξη των αποφυλακισθέντων. Τα δηλωθέντα επαγγέλματα ομαδοποιούνται σε κοινωνικές-επαγγελματικές κατηγορίες, που είναι οι εξής: Άνεργος/άεργος 27,4% (472 άτομα), Εργάτης, ειδικευόμενος/ανειδίκευτος 43,0% (739 άτομα), Υπάλληλος, ιδιωτικός ή δημόσιος 13,1% (225 άτομα), Μικροπωλητής, ή αγρότης/κτηνοτρόφος 4,9% (84 άτομα), Διευθυντικά στελέχη, επιστημονικά και ελευθέρια επαγγέλματα 3,9% (67 άτομα), Επιχειρηματίες 1,3% (22 άτομα), Οικονομικά μη-ενεργοί (συνταξιούχοι ή φοιτητές) 1,3% (23 άτομα), Δεν δήλωσε επάγγελμα 5,1% (88 άτομα). Άρα, συμπεραίνουμε από τα παραπάνω στοιχεία ότι ένας σημαντικός αριθμός στην ελεύθερη κοινωνία δεν εργάζεται, δηλώνοντας άνεργοι/άεργοι, ενώ οι περισσότεροι που βρίσκονται έγκλειστοι στη φυλακή είναι εργάτες. 

Ειδικότερα, για τους Έλληνες κρατούμενους και την επαγγελματική τους κατάρτιση, τα ποσοστά επί του συνόλου τους καταδεικνύουν πως, 44,0% είναι εργάτες, ειδικευμένοι ή ανειδίκευτοι, 19,0% άνεργοι, 16,6% υπάλληλοι, δημόσιοι ή ιδιωτικοί, 6,1% μικροπωλητές, ή αγρότες/κτηνοτρόφοι, 1,9% επιχειρηματίες, 5,0% διευθυντικά στελέχη, επιστημονικά ή ελευθέρια επαγγέλματα, και 2,7% οικονομικά μη-ενεργοί. 

Ωστόσο, μεγάλο ενδιαφέρον έχει να εστιάσουμε στην εθνοπολιτισμική σύνθεση των επαγγελματικών κατηγοριών, ώστε να σχηματιστεί μια πιο ξεκάθαρη εικόνα, με συνιστώσες την υπηκοότητα και το επάγγελμα. Αναλυτικά, στην κατηγορία των Ανέργων, και σύμφωνα με το σύνολο των ανέργων εγκλείστων, βρίσκουμε την Ελλάδα ή Κύπρο με 29,7% (από 18,5% το 2015), τη Μέση Ανατολή και Βόρεια Αφρική με 28,0%, την Ασία (εκτός πρώην ΕΣΣΔ) με 22,0%, και την Ανατολική Ευρώπη, Βαλκανικές χώρες και πρώην ΕΣΣΔ με 15,9%. Στην κατηγορία των Εργατών καταγράφονται η Ελλάδα και Κύπρος με 43,9%, η Ανατολική Ευρώπη, Βαλκανικές χώρες και πρώην ΕΣΣΔ με 25,2%, η Μέση Ανατολή και Βόρεια Αφρική με 14,4%, και η Ασία (εκτός πρώην ΕΣΣΔ) με 14,2%. Διευθυντικά στελέχη, επιστημονικά ή ελευθέρια επαγγέλματα δήλωσαν οι υπήκοοι Ελλάδας και Κύπρου με 55,2%, χωρών της Μέσης Ανατολής και Βόρειας Αφρικής με 19,4%, και της Ανατολικής Ευρώπης, Βαλκανικών χωρών και πρώην ΕΣΣΔ με 17,9%. Τέλος, επιχειρηματίες δήλωσαν οι υπήκοοι Ελλάδας και Κύπρου με 63,6%, και Ανατολικής Ευρώπης, Βαλκανικών χωρών και πρώην ΕΣΣΔ με 27,3%. 

Προφίλ Επιπέδου Εκπαίδευσης

Άρρηκτα συνδεδεμένο με την επαγγελματική κατάρτιση είναι και το επίπεδο εκπαίδευσης των εγκλείστων. Από τους 1720, οι 1650 είχαν δηλώσει κατά την εισαγωγή τους στο Σ.Κ.Κ. Ι το εκπαιδευτικό τους υπόβαθρο, και είναι σημαντικό να σημειωθεί πως το 47,7% δεν είχε ολοκληρώσει ούτε τη βασική εκπαίδευση (Δημοτικό και Γυμνάσιο), ενώ το 69,8% δεν είχε απολυτήριο Λυκείου. 

Διερευνώντας τα διαφορετικά επίπεδα εκπαίδευσης, παρατηρούμε πως στατιστικά σημειώνονται σημαντικά ευρήματα. Συγκεκριμένα, στην κατηγορία «Δεν πήγε καθόλου σχολείο» ανήκει το 18,5% (319 άτομα), «Μαθητής Δημοτικού/Δεν τελείωσε το Δημοτικό» το 3,9% (67 άτομα), «Απολυτήριο Δημοτικού» το 22,6% (389 άτομα), «Μαθητής Γυμνασίου/Δεν τελείωσε Γυμνάσιο» το 2,7% (46 άτομα), «Απολυτήριο Γυμνασίου» το 20,9% (360 άτομα), «Μαθητής Λυκείου/Δεν τελείωσε το Λύκειο» το 1,2% (20 άτομα), «Απολυτήριο Λυκείου» το 21,3% (366 άτομα), «Μεταδευτεροβάθμια ή Φοιτητής ΑΕΙ» το 0,2% (4 άτομα), «Πτυχίο ΑΕΙ ή Μεταπτυχιακό» το 4,6% (79 άτομα), «Δεν δήλωσαν/Άγνωστο» το 4,1% (70 άτομα). 

Ωστόσο, άξιο αναφοράς είναι πως 250 κρατούμενοι, ύστερα από την εισαγωγή τους στο Σ.Κ.Κ. Ι, συνέχισαν την εκπαίδευσή τους στις εκπαιδευτικές δομές του σωφρονιστικού καταστήματος. Ο ρόλος του σχολείου στις φυλακές είναι, αναμφίβολα, καίριας σημασίας. 

Προφίλ Ποινικής Κατάστασης

Από τους 1720 κρατούμενους, το 58,1% ήταν υπόδικοι και 41,9% κατάδικοι, με τους πρώτους να σημειώνουν σημαντική αύξηση από 40,4% το 2015. Ωστόσο, το ποσοστό των Ελλήνων καταδίκων μειώθηκε σε 40,7%, από 50,5% το 2015.

                            

 

Προφίλ Αξιόποινης Πράξης

Οι αξιόποινες πράξεις, για τις οποίες έχουν κατηγορηθεί ή καταδικαστεί οι κρατούμενοι, χωρίζονται στις παρακάτω κατηγορίες:

Από τα ποσοστά αυτά γίνεται αντιληπτό πως οι συνηθέστεροι λόγοι που οδηγούν κάποιον στη φυλάκιση είναι οι παραβάσεις του Ν. περί ναρκωτικών, τα εγκλήματα κατά της ζωής, σωματικές βλάβες, ληστείες και εκβίαση, οι παραβάσεις του Ν. περί μετανάστευσης και οι κλοπές. Οι παραπάνω εγκληματικές πράξεις κρίνονται οι πιο κρίσιμες, ώστε να αναγνωρίσουμε και κατανοήσουμε τα αίτια της φυλάκισης για τους εγκλείστους, ειδικότερα ανά εθνοπολιτισμικό διαχωρισμό. 

Ξεκινώντας με τους Έλληνες κρατούμενους, παρατηρήθηκε πως κατηγορούνται ή έχουν καταδικαστεί, κατά φθίνουσα σειρά στα ακόλουθα αδικήματα: 36,2% (από 23,0% το 2015) για παραβάσεις του Ν. περί ναρκωτικών, 27,7% για εγκλήματα κατά της ζωής, σωματικές βλάβες, ληστείες και εκβίαση, 19,7% για κλοπές, 6,9%  (από 9,9% το 2015) για οικονομικά εγκλήματα, 3,4% για παραβάσεις του Ν. περί μετανάστευσης, και 2,7% για εγκλήματα κατά της γενετήσιας ελευθερίας. Στη συνέχεια, οι κρατούμενοι από Ανατολική Ευρώπη, Βαλκανικές χώρες (εκτός Τουρκίας) και πρώην ΕΣΣΔ, κατηγορούνται ή έχουν καταδικαστεί κατά 44,6% για παραβάσεις του Ν. περί ναρκωτικών, 18,0% για κλοπές, 17,1% για εγκλήματα κατά της ζωής, σωματικές βλάβες, ληστείες και εκβίαση, 12,6% για παραβάσεις του Ν. περί μετανάστευσης, και 2,9% για οικονομικά εγκλήματα. 

Αντίστοιχα, οι κρατούμενοι με καταγωγή από Ασία (εκτός πρώην ΕΣΣΔ) κατηγορούνται ή καταδικάστηκαν κατά 53,0% για παραβάσεις του Ν. περί ναρκωτικών, 19,3% για παραβάσεις του Ν. περί μετανάστευσης, 17,8% για εγκλήματα κατά της ζωής, σωματικές βλάβες, ληστείες και εκβίαση, 4,8% για κλοπές, 1,9% για οικονομικά εγκλήματα, και 1,9% για εγκλήματα κατά της γενετήσιας ελευθερίας. Τέλος, όσοι κρατούμενοι προέρχονται από Μέση Ανατολή και Βόρεια Αφρική έχουν κατηγορηθεί ή καταδικαστεί κατά 60,8% για παραβάσεις του Ν. περί μετανάστευσης, 13,6% για παραβάσεις του Ν. περί ναρκωτικών, 13,6% για εγκλήματα κατά της ζωής, σωματικές βλάβες, ληστείες και εκβίαση, και 7,4% για κλοπές. 

Από την άλλη μεριά, διερευνώντας την εκάστοτε αξιόποινη πράξη ως προς την εθνοπολιτισμική σύνθεση των κρατουμένων, διαπιστώνονται τα εξής: για παράβαση του Ν. περί ναρκωτικών, από τα 638 άτομα που κατηγορούνται, το 41,8% (από 25,1% το 2015) ήταν από Ελλάδα και Κύπρο, το 24,5% από χώρες Ανατολικής Ευρώπης, Βαλκανίων (εκτός Τουρκίας) και πρώην ΕΣΣΔ, 22,4% από χώρες της Ασίας (εκτός πρώην ΕΣΣΔ), 6,6% από χώρες της Μέσης Ανατολής και Βόρειας Αφρικής, και 3,9% από χώρες της Κεντρικής Αφρικής. 

Για εγκλήματα κατά της ζωής, σωματικές βλάβες, ληστείες και εκβίαση, από τους 365 κρατούμενους, οι υπήκοοι ήταν κατά 55,9% από Ελλάδα και Κύπρο, 16,4% από χώρες της Ανατολικής Ευρώπης, των Βαλκανίων (εκτός Τουρκίας) και χωρών πρώην ΕΣΣΔ, 13,2% από χώρες της Ασίας (εκτός πρώην ΕΣΣΔ), 11,5% από χώρες της Μέσης Ανατολής και Βόρειας Αφρικής, και 2,2% από χώρες της Κεντρικής Αφρικής. Για κλοπές, κατηγορήθηκαν ή καταδικάστηκαν 246 κρατούμενοι, εκ των οποίων το 58,9% (από 35,0% το 2015) κατάγονται από Ελλάδα και Κύπρο, 25,6% από χώρες της Ανατολικής Ευρώπης, Βαλκανίων (εκτός Τουρκίας) ή χωρών πρώην ΕΣΣΔ, 9,3% από Μέση Ανατολή και Βόρεια Αφρική, και 5,3% από Ασία (εκτός πρώην ΕΣΣΔ). 

Αισθητά μικρότερος ήταν ο αριθμός όσων κατηγορούνταν ή καταδικάστηκαν για οικονομικά εγκλήματα, με συνολικά 71 άτομα. Τα ποσοστά να καταδεικνύουν 71,8% για Ελλάδα και Κύπρο, 14,1% για χώρες της Ανατολικής Ευρώπης, Βαλκανίων (εκτός Τουρκίας) ή χωρών πρώην ΕΣΣΔ, 7,0% για χώρες της Μέσης Ανατολής και Βόρειας Αφρικής, και 7,0% για χώρες της Ασίας (εκτός πρώην ΕΣΣΔ).  Αντίστοιχα για τα εγκλήματα κατά της γενετήσιας ελευθερίας, με συνολικά 28 κρατούμενους, το 71,4% (από 38,5% το 2015) από Ελλάδα και Κύπρο, 17,9% από χώρες της Ασίας (εκτός πρώην ΕΣΣΔ), και 7,1% από χώρες της Ανατολικής Ευρώπης, Βαλκανίων (εκτός Τουρκίας) ή χωρών πρώην ΕΣΣΔ. 

Εξίσου σημαντικός παράγοντας, ως προς την αξιόποινη πράξη, είναι και η ηλικιακή κατηγορία των παραβατών. Συγκεκριμένα, από τους 638 που κατηγορήθηκαν για παράβαση του Ν. περί ναρκωτικών, το 42,2% ήταν 36-50 ετών, το 40,0% ήταν 21-35 ετών, το 16,1% ήταν 51-65 ετών, και το 1,7% ήταν 66 ετών και άνω.  Για τα εγκλήματα κατά της ζωής, σωματικές βλάβες, ληστείες και εκβίαση, από τους 365 κρατούμενους, το 48,4% ήταν 21-35 ετών, το 36,1% ήταν 36-50 ετών, το 13,9% ήταν 51-65 ετών, και το 1,6% από 66 ετών και άνω. Άλλοι 315 κρατούμενοι για παραβάσεις του Ν. περί μετανάστευσης, σημείωσαν 57,5% για ηλικίες 21-35 ετών, 32,1% για 36-50 ετών, 10,2% για 51-65 ετών, και 0,3% για 66 ετών και άνω. Για την αξιόποινη πράξη των κλοπών, από τους 246 εγκλείστους, το 49,2% ήταν 21-35 ετών, 41,5% ήταν 36-50 ετών, και 9,3% ήταν 51-65 ετών. Τέλος, από τους 28 που κατηγορήθηκαν για αδικήματα σχετικά με τη γενετήσια ελευθερία, το 32,1% ήταν 36-50 ετών, 28,6% ήταν 51-65 ετών, 28,6% ήταν 21-35 ετών, και 10,7% ήταν 66 ετών και άνω. 

Τελευταίος αξιοσημείωτος παράγοντας, σε συνάρτηση με την διαπραχθείσα αξιόποινη πράξη, είναι το δηλωθέν επάγγελμα των κρατουμένων. Από τους 638 που κατηγορούνται ή καταδικάστηκαν για παραβίαση του Ν. περί ναρκωτικών, το 44,8% ανήκει στην κατηγορία «Εργάτες», το 24,3% στους «Ανέργους», και άλλα 12,4% δήλωσαν «Υπάλληλοι». Οι 366 κρατούμενοι για εγκλήματα κατά της ζωής, σωματικές βλάβες, ληστείες και εκβίαση είναι κατά 39,3% «Εργάτες», 33,1% «Άνεργοι», και 12,8% «Υπάλληλοι». Οι 315 κρατούμενοι για παράβαση του Ν. περί μετανάστευσης, το 38,1% δήλωσε πως ανήκει στην κατηγορία «Εργάτες», το 38,1% «Άνεργοι», και 12,1% «Υπάλληλοι». Οι 246 που κατηγορούνται για κλοπές, δήλωσαν κατά 45,9% «Εργάτες», 23,6% «Άνεργοι», και 11,0% «Υπάλληλοι». Οι κρατούμενοι που έχουν καταδικαστεί ή κατηγορηθεί για οικονομικά εγκλήματα, δήλωσαν κατά 45,1% «Εργάτες», 12,7% «Άνεργοι», 12,5% «Υπάλληλοι», 9,9% «Διευθυντικά στελέχη, επιστημονικά και ελευθέρια επαγγέλματα», και 4,2% «Επιχειρηματίες». 

Ευεργετικός υπολογισμός ποινής λόγω εργασίας ή εκπαίδευσης 

Σύμφωνα με το ηλεκτρονικό μητρώο του Τμήματος Διοίκησης, οι κρατούμενοι, κατά την 15η Ιανουαρίου 2024 είχαν πραγματοποιήσει ορισμένα ποσοστά ημερομισθίων με ευεργετικό υπολογισμό της ποινής. Το 18% είχε συγκεντρώσει 1-100 ημερομίσθια, το 8,4% είχε 101-200 ημερομίσθια, το 12,5% είχε 210 και άνω ημερομίσθια, ενώ το μεγαλύτερο ποσοστό των εγκλείστων με 61,1% δεν είχε συμπληρώσει κανένα ημερομίσθιο, επομένως δεν είχαν κατοχυρώσει τον ευεργετικό υπολογισμό της ποινής.  

Τελικά Συμπεράσματα

Μελετώντας τα αναλυτικά στατιστικά στοιχεία που μας παρέχουν στο -ερευνητικά πολύ χρήσιμο- δελτίο τους, οι Κοινωνιολόγοι Ουίλιαμ Αλοσκόφης και Αθανάσιος Ζαγοράκης, αναδεικνύεται η μεγάλη εθνοπολιτισμική ετερογένεια που κυριαρχεί, με 62 διαφορετικές εθνικότητες να αποτελούν τη μικροκοινωνία του ανδρικού έγκλειστου πληθυσμού στο Σ.Κ.Κ. Ι. Τα αποτελέσματα είναι ιδιαίτερα κρίσιμα για τους Έλληνες και Κύπριους υπηκόους, που σημείωσαν σημαντική αύξηση ποσοστού του εγκλεισμού, συγκριτικά με το 2015, με τους ίδιους να βρίσκονται στην πρώτη θέση στην ιεραρχία όλων των κατηγοριών αξιόποινων πράξεων. 

Τα συνηθέστερα αδικήματα για τα οποία βρίσκονται έγκλειστοι στις φυλακές αφορούν πολύ σοβαρά αδικήματα, όπως είναι οι παραβάσεις του Ν. περί Ναρκωτικών, τα εγκλήματα κατά της ζωής, που αποτελούν και τα εγκλήματα με την μεγαλύτερη ποινική και κοινωνική απαξία, οι σωματικές βλάβες, οι ληστείες και η εκβίαση, οι παραβάσεις του Ν. περί Μετανάστευσης και οι κλοπές, με την Ελλάδα και την Κύπρο να κυριαρχούν, πλην των αδικημάτων περί μετανάστευσης. Για τις υπόλοιπες υπηκοότητες η στέρηση της ελευθερίας παρατηρείται κυρίως για ζητήματα που αφορούν ναρκωτικά, κλοπές, εγκλήματα κατά της ζωής, σωματικές βλάβες, ληστείες και εκβίαση, και παραβάσεις περί μετανάστευσης. 

Ωστόσο, τα χαρακτηριστικά που παρατηρούνται να είναι κοινά ανεξαρτήτως εθνοπολιτισμού, είναι η ηλικία και η επαγγελματική κατάσταση. Εξετάζοντας τις αξιόποινες πράξεις κατά ηλικιακό διαχωρισμό, παρατηρείται πως δύο είναι τα επικρατέστερα ηλικιακά φάσματα, σχεδόν για όλα τα αδικήματα. Κρίσιμο εύρημα πως, οι ηλικίες 21-35 ετών και 36-50 ετών κυριαρχούσαν για όλες τις αξιόποινες πράξεις, εκτός των αδικημάτων κατά της γενετήσιας ελευθερίας, όπου επικράτησαν οι ηλικίες 36-50 ετών και 51-65 ετών. Αντίστοιχα, σε κάθε αξιόποινη πράξη παρατηρήθηκε πως πρώτοι έρχονται οι εργάτες, και ύστερα οι άνεργοι, καταδεικνύοντας ίσως με αυτόν τον τρόπο ένα βαθύτερο κοινωνικο-οικονομικό ζήτημα της κοινωνίας, που μπορεί να έχει συμβάλλει στην παραβατική τους συμπεριφορά. Από τα παραπάνω ευρήματα προκύπτει επίσης πως η “βία”, με τις ποικίλες μορφές της, απασχολεί ιδιαίτερα τη σύγχρονη Ελληνική κοινωνία, και έτσι, η ανάγκη για διεύρυνση των εκπαιδευτικών και επαγγελματικών προοπτικών καθίσταται επιτακτική. 

Επιπλέον πολύ σημαντικά είναι τα ευρήματα όσον αφορά τον ευεργετικό υπολογισμό της ποινής, όπου παραπάνω από τους μισούς κρατουμένους δεν τον αξιοποιούν, ανοίγοντας έτσι τον δρόμο και για μια βαθύτερη διερεύνηση ζητημάτων που αφορούν την ποινική υποτροπή, τον σωφρονισμό και την επανένταξή τους. 

Συνοψίζοντας, τα σοβαρά κοινωνικά ζητήματα που έχουν άμεση συνάρτηση με το έγκλημα και το εγκληματικό φαινόμενο αναδεικνύονται μέσα από την παρουσίαση και ανάλυση των πολύ ενδιαφερόντων στατιστικών στοιχείων της Έκθεσης και κρίνεται αναγκαίο να αναδειχθούν περαιτέρω, και να αντιμετωπιστούν στην ολότητά τους. 

• Η Κάλυ Αλευρά είναι Δικαστική Ψυχολόγος – Συνθετική Ψυχοθεραπεύτρια και Εκπαιδευόμενη Ψυχοθεραπεύτρια Γνωσιακής-Αναλυτικής (ΓΑΨ)