"This is Zodiac speaking": η περίπτωση του κατά συρροή δολοφόνου Zodiac

Αγγελική Πεπόνη, υπ. Διδάκτωρ

Στην κοινωνική συνείδηση ορισμένα εγκλήματα θεωρούνται εξαιρετικά ειδεχθή και αποτρόπαια, όχι μόνο με κριτήριο την βαρύτητά τους, αλλά και τον αντίκτυπο που έχουν στην κοινωνία. Μια τέτοια κατηγορία εγκλημάτων είναι τα εγκλήματα κατά της ανθρώπινης ζωής,, τα οποία προσβάλλουν το ύψιστο έννομο αγαθό της ανθρώπινης ζωής.

Η ανθρωποκτονία, είτε πρόκειται για μία πράξη που συμβαίνει άπαξ είτε σημειώνεται η επαναλαμβανόμενη διάπραξή της, αποτελεί μία κατηγορία εγκλήματος που δέχεται δριμεία κοινωνική κατακραυγή, ενώ παράλληλα διαπιστώνεται η επιβολή βαρύτατων ποινών[2].

Κατά συρροή ανθρωποκτονία

Κατά την προσέγγιση του Garofalo, στην προσπάθειά του να σχηματίσει μία ταξινόμηση των εγκληματιών βάσει της δράσης και των παρατηρούμενων διαφοροποιήσεων, αναγνώρισε τέσσερις βασικούς τύπους εγκληματιών: Α) τον ανθρωποκτόνο, Β) το βίαιο, Γ) τον κλέφτη και τον Δ) κυνικό.[1]. Στην περίπτωση της παρούσας αναφοράς στον Zodiac, η δράση του οποίου θα αναφερθεί παρακάτω, η κατηγορία του ανθρωποκτόνου περιγράφει ένα άτομο που στερείται οίκτου και εντιμότητας[2] και το οποίο, σε δεδομένες συνθήκες, θα διέπραττε ανθρωποκτονία ή κλοπή.[3] Ωστόσο, ο ανθρωποκτόνος εμφάνισε αργότερα επιμέρους διακρίσεις.

Η ανθρωποκτονία κατά συρροή αποτελεί έναν όρο που ακολούθησε τον αρχικό γενικό όρο της ανθρωποκτονίας. Το FBI αποπειράθηκε πρώτο να ορίσει το εγκληματικό αυτό φαινόμενο υποστηρίζοντας ότι: "Κατ' εξακολούθηση ανθρωποκτόνος θεωρείται όποιος τελεί τρεις ή περισσότερες ανθρωποκτονίες σε ξεχωριστούς τόπους τέλεσης με μια περίοδο συναισθηματικής αποφόρτισης (cooling - off period) του δράστη μεταξύ των ανθρωποκτονιών. Ο πρώτος ορισμός κρίθηκε ελλιπής και αρκετά αυστηρός, λόγω του περιορισμού των τριών και άνω ανθρωποκτονιών που έλαβαν χώρα στο πλαίσιο ενός πολύ συγκεκριμένου κλίματος.

Ύστερα από αρκετές ζυμώσεις και αναδιαμορφώσεις, δημιουργήθηκαν πολλοί ορισμοί που αποπειράθηκαν να περιγράψουν την κατά συρροή τέλεση ανθρωποκτονιών. Σύμφωνα με Sage Dictionary, ‘‘οι δράστες των ανθρωποκτονιών είναι άγνωστοι, συνήθως άνδρες, οι οποίοι συχνά εμφανίζονται ως μη έχοντες κίνητρο διάπραξης και χαρακτηρίζονται από επιβολή άσκοπης βίας’’. [5]

Σύμφωνα με την προσέγγιση των Holmes R.M. και Holmes S.T., τα χαρακτηριστικά του κατά συρροή ανθρωποκτόνου ενδεικτικά συνοψίζονται ως εξής[8]:

1) επαναλαμβανόμενη τέλεση της ανθρωποκτονίας: ο δράστης συνεχίζει να διαπράττει εγκληματικές πράξεις έως ότου πραγματοποιηθεί η σύλληψη του,

2) οι ανθρωποκτονίες τελούνται σε συσχετισμό με ένα πρόσωπο (δράστης) προς ένα πρόσωπο (θύμα): συνήθως ο δράστης επιτίθεται και τελεί ανθρωποκτονία,

3) συνήθως ο δράστης και το θύμα είναι άγνωστα άτομα μεταξύ τους, ενώ κίνητρο για την διάπραξη του εν λόγω εγκλήματος αποτελεί η επιθυμία του δράστη να αφαιρέσει την ζωή του θύματος, χωρίς απαραίτητη την παρουσία μίσους, πάθους ή παρόμοιων  κινήτρων,

4) η ιδιοτυπία των κινήτρων που φαίνεται να είναι εγγενή στην προσωπικότητα του δράστη με τη σεξουαλική ικανοποίηση να υπερέχει σε αυτά.

Η περίπτωση του Zodiak

Ο Zodiac[9] αποτελεί μία περίπτωση κατά συρροή ανθρωποκτόνου, ο οποίος δεν συνελήφθη ποτέ, αφού δεν αποδείχθηκε τελικά η πραγματική του ταυτότητα, ενώ δεν υπάρχουν βάσιμες ενδείξεις μέχρι σήμερα ότι ο δράστης συνελήφθη. Η περίπτωση του Zodiac είναι μία από τις πιο γνωστές και ενεργές στον χρόνο υποθέσεις εγκλημάτων, αφού μέχρι και σήμερα το ενδιαφέρον για την εν λόγω ιστορία είναι ζωντανό. Με μία σύντομη αναζήτηση στο διαδίκτυο, θα αντιληφθεί κάποιος πως, αποτελεί μία υπόθεση, η οποία απασχολεί μέχρι και στην σύγχρονη εποχή τον δημοσιογραφικό[10] και επιστημονικό χώρο.

To προφίλ του δράστη

Κατά την δεκαετία του 1960, άρχισαν να σημειώνονται ανθρωποκτονίες στις ΗΠΑ, και ειδικότερα σε περιοχές κοντά στο Σαν Φρανσίσκο[12]. Η πλειονότητα των θυμάτων ήταν ζευγάρια ανδρών και γυναικών, τα οποία βρίσκονταν σε σχετικά απομονωμένες περιοχές. Σύμφωνα με μαρτυρίες, ως δράστης αναφέρεται άνδρας, Καυκάσιος, γεροδεμένος, ψηλός, με κοντά μαλλιά και φορώντας μαύρα ρούχα. Συστήθηκε στις αρχές και στο ευρύ κοινό με το ψευδώνυμο Zodiac.

Η περίπτωση του Zodiac αποτελεί μία ιδιαίτερη περίπτωση δράστη πέραν της φύσης των εγκλημάτων του. Πέραν της δράσης του και των επαναλαμβανόμενων ανθρωποκτονιών που τέλεσε, ο Zodiac αρεσκόταν στην επικοινωνία με τις αρχές και τα μέσα μαζικής επικοινωνίας[13]. Με επιστολές του στα μέσα και στην αστυνομία, ξεκινώντας με την χαρακτηριστική του πλέον φράση ‘‘This is Zodiac speaking[14]’’ έθετε γρίφους[15] προς αποκρυπτογράφηση, έδινε στοιχεία, ενώ προετοίμαζε το έδαφος για τα επόμενα εγκλήματά του. Μέσα από την γενικότερη στάση του Zodiac και από τον τρόπο που αντιμετώπιζε τις επίσημες αρχές που ερευνούσαν το πρόσωπό του, φαίνεται η υποτίμηση από πλευράς του για την αστυνομία και την αποτελεσματικότητά της. Παρέχοντας γράμματα και πληροφορίες στις αρχές, αποδείκνυε υποθετικά την πνευματική ανωτερότητά του και την συστηματική και μεθοδευμένη μελέτη των κινήσεών του, με αποτέλεσμα η αστυνομία να μην οδηγηθεί ποτέ στην πραγματική του ταυτότητα και στην σύλληψή του.

Τα θύματα του Zodiac

Όπως αναφέρθηκε ήδη νωρίτερα, στόχοι του κατά συρροή ανθρωποκτόνου Zodiac αποτέλεσαν ζευγάρια, τα οποία απομονώνονταν σε απόμερες περιοχές. Τα επιβεβαιωμένα θύματα του δράστη ανέρχονται σε επτά (7), από τα οποία τα πέντε (5) κατέληξαν και τα δύο (2) επέζησαν, παρότι τραυματίστηκαν. Τα θύματα[16] του δράστη ακολουθούν:

• Betty Lou Jensen & David Faraday, βρέθηκαν δολοφονημένοι στις 20/12/1968 στην περιοχή Benicia της Καλιφόρνια.
• Darlene Ferrin & Michael Mageau, η πρώτη δολοφονήθηκε, ενώ ο δεύτερος επέζησε, αν και τραυματισμένος στις 04/07/1969 στην περιοχή Vallejo της Καλιφόρνια
• Bryan Hartnell & Cecelia Shepard, ο πρώτος τραυματίστηκε, αλλά επέζησε, ενώ η δεύτερη κατέληξε στο νοσοκομείο δύο ημέρες μετά την επίθεση στις 27/09/1969 στην περιοχή Napa της Καλιφόρνια
• Paul Stine, βρέθηκε νεκρός στο ταξί του στις 11/10/1969 στην περιοχή Presidio Heights του Σαν Φρανσίσκο

Μετά την δεύτερη επίθεση του Zodiac, η αστυνομία άρχισε να συγκεντρώνει πληροφορίες από την μαρτυρία του επιζήσαντος θύματος. Εν συνεχεία, έπειτα και από την τρίτη επίθεση που πραγματοποίησε ο δράστης, ο δεύτερος επιζήσας κατέθεσε στην αστυνομία και έδωσε μία περιγραφή του δράστη, η οποία έχει αναφερθεί ήδη παραπάνω. Πριν προχωρήσει στην τρίτη προαναφερθείσα επίθεση, ο δράστης είχε ήδη προειδοποιήσει τις αρχές και τον τύπο σχετικά, αναφέροντας σε επιστολή του πως θα προχωρήσει σε ανάλογες εγκληματικές ενέργειες. Μετά την τελευταία ανθρωποκτονία που επίσημα αναφέρεται, ο δράστης απέστειλε ένα κομμάτι του ματωμένου πουκαμίσου του θύματός του στον Τύπο, θέλοντας να αποδείξει την εμπλοκή του στην σχετική εγκληματική ενέργεια[17].

Σε αυτό το σημείο αξίζει να σημειωθεί το γεγονός πως, ο Ζodiac δεν προχώρησε σε επιθέσεις κατά των ατόμων που υπήρξαν θύματά του, αλλά επέζησαν και προσπάθησαν με τις καταθέσεις τους να βοηθήσουν τις διωκτικές αρχές στο έργο τους. Αυτό μπορεί να έχει δύο εξηγήσεις: 1) με το να επιτεθεί εκ νέου στα θύματα που επέζησαν, θα έθετε σε κίνδυνο την αποκάλυψη της ταυτότητάς του και 2) ο δράστης ενδεχομένως να επιθυμούσε την άπαξ απόπειρα ανθρωποκτονίας, μη αρεσκόμενος στην επαναλαμβανόμενη δράση με πρωταγωνιστές τα ίδια θύματα. Ωστόσο, οι παραπάνω προσεγγίσεις αποτελούν μόνο πιθανές εξηγήσεις βάσει της αναφερθείσας δράσης του Zodiac και σε καμία περίπτωση δεν αποτελούν αντικειμενικά παραδεδεγμένες θεωρήσεις.

Το κίνητρο της εγκληματικής δράσης του

Το ιδιαίτερο στοιχείο στην ιστορία του Zodiac, πέραν της μη σύλληψης του δράστη μέχρι σήμερα[18] είναι η σιγουριά του που διαφαίνεται από την στάση του απέναντι στην αστυνομία. Παρέχει στις αρχές αρκετές πληροφορίες και στοιχεία, τα οποία θα μπορούσαν να αποκαλύψουν την ταυτότητά του. Ωστόσο, αυτό δεν συνέβη, αφού μέχρι και σήμερα δεν έχει υπάρξει μία επίσημη ανακοίνωση που να πληροφορεί σχετικά με την σύλληψη του γνωστού κατά συρροή ανθρωποκτόνου Zodiac.

Μέχρι σήμερα δεν έχει προσδιοριστεί με ακρίβεια η φύση των κινήτρων[19] του. Δεν έχει καταστεί σαφές, δηλαδή, αν το πέρασμα στην πράξη, στη περίπτωση του Ζodiac, σχετιζόταν με στοιχεία της προσωπικότητάς του που προϋπήρχαν της εγκληματικής του δράσης ή αν αποτελούν ένα προϊόν πολυπαραγοντικό. Αν αναλογιστεί κανείς τα χαρακτηριστικά που συγκέντρωναν τα θύματά του, πιθανότατα να εστίαζε το εγκληματικό του ενδιαφέρον σε περιπτώσεις ατόμων-ζευγαριών, τα οποία βρίσκονταν σε απομονωμένες περιοχές Εξαιρουμένου φυσικά του τελευταίου θύματος, το οποίο δέχθηκε επίθεση, ενώ εργαζόταν και ήταν μόνος την δεδομένη στιγμή.

Σύνοψη

Τα εγκλήματα εν γένει, οι ανθρωποκτονίες ειδικότερα, αποτελούν απόλυτες εκδηλώσεις της απαξίωσης της ανθρώπινης ζωής. Η ανθρωποκτονία παλαιόθεν χαρακτηρίζεται ως ένα από τα ειδεχθέστερα αδικήματα, καθώς προσβάλλει το έννομο αγαθό της ανθρώπινης ζωής.

Με την παραπάνω σύντομη παρουσίαση της περίπτωσης του κατά συρροή ανθρωποκτόνου Zodiac επιβεβαιώνεται η αδιαφορία που εκφράζεται από τους δράστες για την ανθρώπινη ζωή, καθώς αποτελούν μία κατηγορία εγκληματιών που δεν τελούν το έγκλημα άπαξ, αλλά το επαναλαμβάνουν. Εκ παραλλήλου, επαληθεύεται η δημιουργία ενδιαφέροντος στο κοινό, καθώς και στην επιστημονική κοινότητα για περαιτέρω μελέτη και προσέγγιση της περίπτωσης των κατά συρροή ανθρωποκτόνων, αν αναλογιστεί κανείς την πληθώρα των επιστημονικών έργων και δημοσιογραφικών δημοσιευμάτων που αναφέρονται στο εν λόγω θέμα.

Αγγελική Πεπόνη, Κοινωνιολόγος - ΜΔΕ Εγκληματολογίας Παντείου Πανεπιστημίου – Υποψήφια διδάκτωρ τμήματος Επικοινωνίας, Μέσων και Πολιτισμού Παντείου Πανεπιστημίου