...το stealthing αποτελεί ένα νέο σεξουαλικό έγκλημα;

Αγγελική Πεπόνη, υπ. Δρ.

 

Η ομαλή συμβίωση των ατόμων επιτυγχάνεται, πέραν από την ύπαρξη των νομικών κανόνων, με τον σεβασμό της ασυμφωνίας και των προσωπικών ορίων του καθενός. Όπως συμβαίνει σε οποιοδήποτε άλλο πεδίο της ανθρώπινης ζωής, και στην περίπτωση των παραβατικών συμπεριφορών, η συναίνεση αποτελεί μία από τις βασικές έννοιες και αρχές. Η έννοια της συναίνεσης[1] αποτελεί τεράστιο ζήτημα για τον χαρακτηρισμό μίας πράξης ως αδίκημα, περνώντας δηλαδή από ένα κοινωνικό σε ένα νομικό γεγονός. Όταν το δίκαιο περιπλέκεται με τη σεξουαλική πράξη, η συναίνεση αποτελεί βασικό στοιχείο εξέτασης και διερεύνησης. Όπως στις περιπτώσεις των σεξουαλικών εγκλημάτων και της εκδικητικής δημοσίευσης ευαίσθητων ιδιωτικών δεδομένων, η απουσία της συναίνεσης είναι αυτή που χαρακτηρίζει τις πράξεις ως αξιόποινες[2].

Ορισμός του stealthing

Η συζήτηση για το stealthing έγινε πιο έντονη και παρούσα από την Alexandra Brodsky^[3] και τη μελέτη της ‘‘'Rape-Adjacent': Imagining Legal Responses to Nonconsensual Condom Removal’’^[4] που δημοσιεύθηκε στο Columbia Journal of Gender and Law, ώστε να φωτίσει το διαδεδομένο, αλλά άγνωστο, φαινόμενο του stealthing.

Το stealthing^[5] αποτελεί μία πρόσφατη και ταχύτατα διαδεδομένη τεχνική^[6] που πραγματοποιείται από τον ένα σύντροφο, ο οποίος, κατά τη διάρκεια της σεξουαλικής πράξης, αφαιρεί το προφυλακτικό του ή το αλλοιώνει (το τρυπά, το σκίζει), χωρίς τη συναίνεση του συντρόφου του^[7]. Συνήθως, γίνεται λόγος για άνδρες ερωτικούς συντρόφους, οι οποίοι προβαίνουν στην παραπάνω ενέργεια που είναι διαδεδομένη ως πρακτική αφαίρεσης του προφυλακτικού κατά τη σεξουαλική πράξη.

Φωτογραφία από https://www.theguardian.com/society/2021/may/01/stealthing-is-the-australian-push-to-criminalise-the-removal-of-a-condom-during-sex-without-consent

Θα πρέπει να σημειωθεί σε αυτό το σημείο πως, το stealthing σχετίζεται με αφαίρεση προφυλακτικού χωρίς τη συναίνεση και γνώση του ερωτικού συντρόφου για την ενέργεια αυτή^[8]. Αυτό σημαίνει πως, υπάρχει συναίνεση και διάθεση για ερωτική συνεύρεση, δηλαδή τα άτομα επιθυμούν να συνευρεθούν ερωτικά με τους συντρόφους τους, αλλά με χρήση προφυλακτικού ή με τη γνωστοποίηση και συμφωνία για την αφαίρεση αυτού^[9].

Λόγω του σκοτεινού αριθμού, στον οποίο βρίσκονται τα πραγματικά περιστατικά, αλλά και της αρκετά δύσκολης μεταχείρισης του φαινομένου, μιας και αποτελεί μία ενέργεια που δύσκολα μπορεί να αποδειχθεί, ενώ δεν καλύπτεται επαρκώς και σε κάθε περίπτωση από το νόμο, δεν είναι δυνατή η σκιαγράφηση της φαινομενολογίας του stealthing, ώστε να γίνει κατανοητό ως φαινόμενο και να σχεδιασθεί μία στρατηγική αντιμετώπισής του, τουλάχιστον σε αυτό το σημείο.

Σε αδρές γραμμές, τα άτομα που προβαίνουν σε αυτή την ενέργεια, είναι συνήθως άνδρες, ανεξαρτήτως σεξουαλικού προσανατολισμού^[10]. Τα άτομα αυτά αποζητούν, μέσα από αυτή την πράξη, την ικανοποίηση από την επιβολή εξουσίας^[11] στους σεξουαλικούς τους συντρόφους^[12] και από την υποταγή των συντρόφων τους.

                     Φωτογραφία από https://junkee.com/stealthing-law-act-important/311920 

Οι συνέπειες του stealthing

Όπως συμβαίνει σε κάθε περίπτωση κακοποίησης, οι συνέπειες της πρακτικής του stealthing είναι πολυεπίπεδα σφοδρές για τους αποδέκτες της ενέργειας. Η πρώτη συνέπεια σχετίζεται με τη ψυχο-συναισθηματική διάσταση. Το θύμα της ενέργειας συναινεί για την τέλεση της σεξουαλικής πράξης, με ορισμένες προϋποθέσεις, με πρωταρχική τη χρήση προφυλακτικού. Με την αφαίρεση αυτού, χωρίς τη γνώση και συναίνεσή του, το θύμα εξαπατάται, προδίδεται η εμπιστοσύνη που είχε στον ερωτικό του σύντροφο και θίγεται η προσωπικότητα, η αυτονομία και η αξιοπρέπεια του^[13], ενώ αποτελεί κακοποίηση^[14], με όλες τις σχετικές προεκτάσεις της, ανεξάρτητα από την αρχική συναίνεση για την ερωτική συνεύρεση.

Η εσωτερίκευση της ταμπέλας αποτελεί μία συνέπεια που συναντάται στην πλειοψηφία των περιστατικών που συνδέονται με τη σεξουαλική εγκληματικότητα. Το άτομο που δέχεται την ενέργεια θεωρεί πως ευθύνεται το ίδιο, κατηγορεί τον εαυτό του και τείνει να εσωτερικεύει την ταμπέλα του θύματος, προσδιορίζοντας συχνά τον ίδιο του τον εαυτό ως θύμα. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα να οδηγείται συχνά το άτομο σε τοξικές και κακοποιητικές συνθήκες, οι οποίες λειτουργούν σαν ένας φαύλος κύκλος κακοποίησης.[15]

Σε επίπεδο σωματικής υγείας, το stealthing αποτελεί μία άκρως επικίνδυνη πρακτική, εξαιτίας της αφαίρεσης του προφυλακτικού, το οποίο αποτελεί εργαλείο προστασίας των ατόμων που συνδέονται σεξουαλικά. Ειδικότερα, με την απομάκρυνση του προφυλακτικού, ο ερωτικός σύντροφος είναι εκτεθειμένος σε σεξουαλικώς μεταδιδόμενα νοσήματα, όπως είναι ο HIV ^[16]. Χωρίς τη γνώση για την αφαίρεση του προφυλακτικού και τη σχετική συναίνεση από τον ερωτικό σύντροφο, ιδιαίτερα σε περίπτωση φορέα του ιού, παρότι πλέον ο ιός δεν είναι θανατηφόρος, το άτομο νοσεί, χωρίς την παραμικρή συναίνεση από πλευράς του^[17] και υποβάλλεται σε μία εξαιρετικά ψυχοφθόρα και κουραστική διαδικασία, καθιστώντας ευάλωτη την υγεία του.

Το ενδεχόμενο ανεπιθύμητης εγκυμοσύνης είναι παρόν κατά το stealthing, όταν αποδέκτες της ενέργειας είναι γυναίκες. Το άτομο που δε γνωρίζει τη μη ύπαρξη προφυλακτικού κατά τη διάρκεια της σεξουαλικής πράξης,  ενδέχεται να έλθει αντιμέτωπο με μία ανεπιθύμητη εγκυμοσύνη, που δεν είχε λάβει γνώση το ενδεχόμενο ύπαρξης αυτής. Σε αυτή την περίπτωση, εγείρεται ένα άλλο ζήτημα, αυτό της άμβλωσης για τις περιπτώσεις που η εγκυμοσύνη προέρχεται από stealthing.

Η ποινική μεταχείριση του stealthing ανά τον κόσμο

Η Καλιφόρνια αποτελεί την πρώτη πολιτεία των Η.Π.Α. που έχει ορίσει ως παράνομη την αφαίρεση του προφυλακτικού κατά τη σεξουαλική πράξη, χωρίς τη συναίνεση του ερωτικού συντρόφου^[18] και θεσμικά το θύμα έχει τη δυνατότητα να κατηγορήσει το δράστη για το έγκλημα του stealthing.^[19]

                            Φωτογραφία από https://uksaysnomore.org/whatisstealthing/

Στην Ελβετία έλαβε χώρα το 2017 δίκη, από την οποία εκδόθηκε η πρώτη δικαστική απόφαση που θεώρησε το stealthing πράξη βιασμού και καταδίκασε το δράση σε φυλάκιση ενός έτους με αναστολή.^[20]

Στη Σουηδία, το stealthing έχει εξομοιωθεί με τον βιασμό, παρότι ο νόμος αναφέρει ότι, βασική προϋπόθεση για βιασμό, είναι η χρήση βίας ή απειλής κατά του θύματος, βασικά στοιχεία, τα οποία δεν υπάρχουν στην περίπτωση του stealthing^[21], αφού υπάρχει συναίνεση για την τέλεση της σεξουαλικής πράξης, αλλά όχι για την αφαίρεση του προφυλακτικού κατά τη διάρκεια αυτής.

Πέραν των προαναφερθέντων, η Περιφέρεια της Αυστραλιανής Πρωτεύουσας, η Νέα Ζηλανδία, το Ηνωμένο Βασίλειο, η Γερμανία και ο Καναδάς αποτελούν κάποιες από τις χώρες που το stealthing έχει απασχολήσει τα τελευταία χρόνια.

Όπως αναφέρει ο νομικός, κύριος Βασίλης Σωτηρόπουλο, στην περίπτωση της Ελλάδας, δεν υπάρχει ιδιαίτερη ποινική μεταχείριση για την περίπτωση του stealthing (δεν θεωρείται, δηλαδή, ιδιαίτερο έγκλημα), ούτε έχει εξομοιωθεί με το αδίκημα του βιασμού. Ωστόσο, η συναίνεση αποτελεί τη γέφυρα που μπορεί να καλύψει το κενό δικαίου στην προκειμένη περίπτωση, αφού, όπως αναφέρεται και στον Ποινικό Κώδικα του 2019, η συνουσία ή ίσης βαρύτητας με αυτή πράξη χωρίς τη συναίνεση του παθόντος αποτελεί βιασμό, με την ίδια λογική, η αφαίρεση του προφυλακτικού κατά τη διάρκεια της σεξουαλικής πράξης ερμηνεύεται ως η ίσης βαρύτητας πράξη και μπορεί να καλυφθεί νομικά.^[22]

Εν κατακλείδι

Η έννοια της συναίνεσης[23] αποτελεί βασική αρχή για την ομαλή συμβίωση των ατόμων, τον αμοιβαίο σεβασμό, την διατήρηση της αυτονομίας και της αξιοπρέπειας του ατόμου, την εύρυθμη λειτουργία της κοινωνίας και την συναπόλαυση αγαθών και πράξεων, με όρους εμπιστοσύνης και καλής πίστης.

Η ερωτική πράξη τείνει να αποτελέσει μία ενέργεια άκρως επικίνδυνη, εάν αναλογισθεί  κανείς πως κάμπτεται και υπονομεύεται η συναίνεση του άλλου ατόμου μέσα από πρακτικές όπως η κακοποίηση, η εκδικητική δημοσίευση ιδιωτικών δεδομένων, η αφαίρεση του προφυλακτικού κατά την τέλεση αυτής, πρακτικές που πληθαίνουν και εξαπλώνονται με ταχύτατους ρυθμούς

Αγγελική Πεπόνη, Κοινωνιολόγος - ΜΔΕ Εγκληματολογίας Παντείου Πανεπιστημίου – Υποψήφια διδάκτωρ τμήματος Επικοινωνίας, Μέσων και Πολιτισμού Παντείου Πανεπιστημίου