Προβληματισμοί για τις Νέες Ταυτότητες

Σοφία Αλεξοπούλου, Δρ Πολιτικών Επιστημών

 

Η επικαιρότητα ανέκαθεν αποτελούσε αντικείμενο συζήτησης, προβληματισμού και «τροφή για σκέψη» τόσο για επιστήμονες διαφορετικών κλάδων, όπως εγκληματολόγοι, πολιτικοί επιστήμονες, νομικοί κ.τ.λ., όσο και για τον σκεπτόμενο πολίτη. Με αφορμή την έκδοση των νέων ταυτοτήτων στην Ελλάδα, το άρθρο αυτό θα επιχειρήσει να παρουσιάσει το ζήτημα των νέων ταυτοτήτων και να θέσει κάποιες γενικότερες σκέψεις σχετικά με τις «φοβίες» που κατά καιρούς κάνουν την εμφάνιση τους σε μερίδα της ελληνικής κοινωνίας, όπως συνέβη και αρκετά πρόσφατα με τα εμβόλια του Covid-19 που αρκετοί ισχυρίζονταν λανθασμένα ότι περιέχουν μαγνητικά μικροτσίπ, αγγίζοντας έτσι τη σφαίρα της συνωμοσίας (Newsbeast, 2021).

Εισαγωγή

Η επανεκλεγμένη κυβέρνηση της Νέας Δημοκρατίας προέβη στην αλλαγή των παλιών ταυτοτήτων, μετά από αρκετές καθυστερήσεις και ματαιώσεις του σχετικού διαγωνισμού (Σουλιώτης, 2015). Επιδίωξη της κυβέρνησης ήταν η διευκόλυνση των διαδικασιών ταυτοποίησης του πολίτη και ο περιορισμός τυχόν φαινομένων παραχάραξης/πλαστογράφησης (efsyn.gr, 2023). Μέσα στα επόμενα χρόνια αναμένεται να ενοποιηθεί η διαδικασία έκδοσης ταυτότητας και διαβατηρίου, ώστε ο πολίτης να επισκέπτεται μία φορά κάθε δέκα (10) χρόνια το αστυνομικό τμήμα για να εκδώσει και τα δύο αυτά σημαντικά έγγραφα (enikos.gr, 2023)

Η εξαγγελία του τέως υπουργού Προστασίας του Πολίτη, Νότη Μηταράκη, για την έκδοση νέων ταυτοτήτων από τον τρέχοντα Σεπτέμβριο και η παρουσίαση τους στη Διεθνή Έκθεση Θεσσαλονίκης (ΔΕΘ) οδήγησε διάφορους «συνωμοσιολόγους» και όχι μόνο (όπως για παράδειγμα υφιστάμενα πολιτικά κόμματα) σε ποικίλες θεωρίες που όλες καταλήγουν στον ίδιο παρονομαστή, ήτοι, στην προσπάθεια της καθεστηκυίας τάξης να ελέγξει με αυτόν τον τρόπο τους πολίτες. Μέσα σε αυτήν την περιρρέουσα ατμόσφαιρα, οι πολέμιοι των νέων ταυτοτήτων προέτρεπαν τους πολίτες να συμμετάσχουν μαζικά στα συλλαλητήρια που έλαβαν χώρα σε αρκετές περιοχές της χώρας με κυριότερα εκείνα στις 3 και 10 Σεπτεμβρίου, σε Θεσσαλονίκη και Αθήνα, αντίστοιχα.

Βασικά Χαρακτηριστικά των Νέων Ταυτοτήτων

Οι νέες ταυτότητες θα έχουν το μέγεθος περίπου μιας πιστωτικής κάρτας και θα διαθέτουν chip που θα χρησιμοποιείται σε ειδικά μηχανήματα για την ταυτοποίηση (π.χ. αεροδρόμια, αστυνομικά τμήματα κτλ). Σύμφωνα με την υφιστάμενη νομοθεσία [Κ.Υ.Α. με αριθμό 8200/0-297647/2018 (B’ 1476/27.04.2018) μαζί με την τροποποίηση αυτής (B’ 824/17.02.2023)], οι νέες ταυτότητες εμφανίζουν στην εμπρόσθια όψη φωτογραφία του κατόχου. Στην ίδια όψη θα αναγράφονται τα στοιχεία του, η ημερομηνία έκδοσης και λήξης, η αρχή έκδοσης και ο Αριθμός πρόσβασης Κάρτας—CAN. Στην οπίσθια όψη θα υπάρχουν το όνομα πατέρα και μητέρας, ο τόπος γέννησης του κατόχου, η ομάδα αίματος (προαιρετικά) καθώς και το ύψος (μετά τη συμπλήρωση του 24ου έτους της ηλικίας).

Στο ενσωματωμένο ηλεκτρονικό μέσο αποθήκευσης, αποθηκεύονται η φωτογραφία του κατόχου σε ψηφιακή μορφή, τα στοιχεία της Μηχανικώς Αναγνώσιμης Ζώνης του δελτίου (MRZ), τα στοιχεία που απαιτούνται για τις Υπηρεσίες Ηλεκτρονικής Διακυβέρνησης, καθώς και το επώνυμο πατέρα, το επώνυμο μητέρας, το ύψος του κατόχου (μετά τη συμπλήρωση του 24ου έτους της ηλικίας), ο Δήμος εγγραφής,ο αριθμός δημοτολογίου και ο τόπος έκδοσης του δελτίου ενώ υπάρχει και η δυνατότητα αποθήκευσης πρόσθετων στοιχείων που απαιτούνται για τις Υπηρεσίες Ηλεκτρονικής Διακυβέρνησης, εάν και εφόσον αποφασιστεί με σχετική απόφαση της Διοίκησης  να συμπεριληφθούν στο εν λόγω μέσο.

Εντούτοις, μια σημαντική διαφοροποίηση σε ότι αφορά στα τεχνικά χαρακτηριστικά των νέων ταυτοτήτων σε σχέση με τις παλαιότερες είναι η ύπαρξη συστήματος RFID (Weis, 2007). Ο όρος RFID (Radio Frequency Identification) χρησιμοποιείται για την ταυτοποίηση/αναγνώριση αντικειμένων, τα οποία εκπέμπουν και λαμβάνουν ραδιοσυχνότητες. Η συγκεκριμένη τεχνολογία είναι ιδιαίτερα διαδεδομένη και χρησιμοποιείται στις ανέπαφες πληρωμές μέσω κάρτας, στη χρήση συσκευών για την πληρωμή και τη γρήγορη διέλευση από τους σταθμούς των διοδίων, στην ταυτοποίηση του ιδιοκτήτη των κατοικίδιων ζώων με τη χρήση chip κτλ. Η τεχνολογία μετάδοσης πληροφοριών μέσω ραδιοσυχνοτήτων (RFID) δε θα πρέπει σε καμία περίπτωση να συγχέεται με την τεχνολογία γεωεντοπισμού (GPS) που εντοπίζει την τοποθεσία κάποιου, χάρη στην ανταλλαγή πληροφοριών από τους δορυφόρους, οι οποίοι περιστρέφονται γύρω από τη Γη. Οι νέες ταυτότητες δε διαθέτουν ενσωματωμένη τη δυνατότητα γεωεντοπισμού.

Τέλος, είναι σκόπιμο να αναφερθεί ότι η αστυνομική ταυτότητα υπάρχει ήδη σε ψηφιακή μορφή μέσω της εφαρμογής Gov.gr Wallet (https://wallet.gov.gr/), όπου ο χρήστης μπορεί επίσης να διαθέτει σε ψηφιακή μορφή την άδεια οδήγησης και την κάρτα αναπηρίας. Τα παραπάνω ψηφιακά έγγραφα στην εφαρμογή είναι ισάξια με τα αντίστοιχα έγχαρτα έγγραφα και γίνονται δεκτά για κάθε νόμιμη χρήση αποκλειστικά εντός της Ελληνικής επικράτειας, ενώ δε μπορούν να χρησιμοποιηθούν στο εξωτερικό (άρθρο 80 του Ν.4954/2022, Α’ 136/9.07.2022).

Τυπολογία Επιχειρημάτων κατά των Νέων Ταυτοτήτων & Μεθοδολογία

Για το θέμα των ταυτοτήτων έχουν ήδη εκφραστεί αρκετές ανορθολογικές απόψεις, οι οποίες έχουν αποτυπωθεί και στον ηλεκτρονικό τύπο. Στο παρόν άρθρο επιχειρείται μια σταχυολόγηση των διαφορετικών αυτών τοποθετήσεων βάσει μιας ιδιαίτερα σύντομης μελέτης, ποιοτικής ανάλυσης περιεχομένου άρθρων (qualitative content analysis of articles, Baxter, 2020) από τον ελληνικό/διεθνή ηλεκτρονικό τύπο. Στη συνέχεια παρουσιάζονται οι κυριότερες τοποθετήσεις, ανά θεματική (themes):

Φακέλωμα του Πολίτη και Γεωεντοπισμός

Ο Πρόεδρος του πολιτικού κόμματος με την ονομασία ΝΙΚΗ,  Δ. Νατσιός, δήλωσε ότι «οι ταυτότητες αυτές εξελίσσονται σε στυγνό φακέλωμα του πολίτη, μάλιστα από μία κυβέρνηση η οποία έχει πάρει πρωτάθλημα στις υποκλοπές, τη χειραγώγηση και την υποχρεωτικότητα. Θυμίζουμε ότι τα κόμματα της εξουσίας έκαναν τόση φασαρία στο παρελθόν να αφαιρέσουν το θρήσκευμα από τις ταυτότητες αλλά τώρα τις φορτώνουν με την δυνατότητα να αποθηκεύονται όλες μας οι ευαίσθητες προσωπικές πληροφορίες. Αυτό είναι υποκρισία και φακέλωμα και η ΝΙΚΗ το καταδικάζει». (Ναυτεμπορική, 2023).

&

«Πρόκειται για μια ταυτότητα με δυνατότητα γεωεντοπισμού και συλλογής πληροφοριών και φακελώματος του πολίτη. Πέρασαν σχεδόν 50 χρόνια από τότε που το φακέλωμα του πολίτη καταργήθηκε χάριν της δημοκρατίας. Άραγε, στην Ελλάδα του 2023 πόσο δημοκρατικό θεωρείται το φακέλωμα του πολίτη που θα γίνει μέσω αυτών των ταυτοτήτων; […]». (Πουρνής &  Βατάλα 2023).

Σύμβολο του Σατανά

Ο Γκερντ Χέλερ, ο οποίος διατελεί ανταποκριτής του Γερμανικού Δημοσιογραφικού Δικτύου (RND) στην Αθήνα γράφει: «Πολλοί θεωρούν πως αυτά είναι πράγματα του διαβόλου. Μία ηλικιωμένη κυρία που περιμένει στην ουρά εξηγεί πως οι νέες ταυτότητες θα έχουν ένα τσιπ "και με αυτό θα μπορούν να παρακολουθούν την κάθε μας κίνηση". Οι καμπάνες χτυπούν από μια κοντινή εκκλησία και η γυναίκα σταυροκοπιέται. Μεταξύ αυτών που περιμένουν στην ουρά είναι και ένας ορθόδοξος παπάς, ο οποίος με τη σειρά του εξηγεί πως σε αυτά τα τσιπ αποθηκεύεται ένας αριθμός για κάθε πολίτη. Σε αυτόν τον αριθμό θα είναι κρυμμένη η αριθμητική ακολουθία 666 - το σύμβολο του Σατανά.». (Πασσάς, 2023).

Καταστρατήγηση της Ελευθερίας & Προστάδιο Ενσωμάτωσης του Τσιπ στο Ανθρώπινο Σώμα

Ο φοιτητής, Παναγιώτης Ασημάκης, ανέφερε στην τηλεόραση ότι είναι αρνητικός στις νέες ταυτότητες γιατί πιστεύει ακράδαντα στην ελευθερία της επιλογής, προσκαλώντας και άλλους μέσω των μέσων κοινωνικής δικτύωσης σε περαιτέρω κινητοποιήσεις ενάντια στις νέες ταυτότητες. Πιο συγκεκριμένα:

«Μπορούμε να είμαστε ελεύθεροι άνθρωποι, με ελεύθερη βούληση και να μην το δεχτούμε το εμβόλιο; Η διαφορά με την κανονική ταυτότητα είναι πως θα υπάρχουν βιομετρικά στοιχεία όπως ΑΦΜ. Ο κ. Γεωργιάδης ήταν αρνητής αυτής της ταυτότητας και τώρα συμφωνεί με την κυβέρνηση. Αρνούμαστε γιατί είναι προστάδιο για το ενσωματωμένο τσιπ στο σώμα. Ήδη έχει γίνει εθελοντικά στην Αμερική. Ζητάμε να μην γίνει υποχρεωτικό. Στις 10 Σεπτέμβρη στο Σύνταγμα θα συνομιλούμε και με άλλους». (Newsbeast, 2023).

Όλοι οι παραπάνω πολίτες εντάσσονται στην κατηγορία των «αρνητών» των νέων ταυτοτήτων. Παρόμοια και ίσως σφοδρότερη αντίδραση κατά των ταυτοτήτων είχε υπάρξει και το 2000 («Μάχη των Ταυτοτήτων») με αφορμή την απαλοιφή της αναγραφής του θρησκεύματος από αυτές, καταλήγοντας σε μια «κρίση ταυτότητας» των ορθοδόξων (Molokotos-Liederman, 2003) και σε μεγάλες διαδηλώσεις υπό την καθοδήγηση του Αρχιεπισκόπου Χριστόδουλου που πρότεινε μέχρι και τη διεξαγωγή ενός δημοψηφίσματος. Η επίσημη θέση της τότε κυβέρνησης ήταν ότι η αναγραφή του θρησκεύματος στις αστυνομικές ταυτότητες αντίκειται στο νόμο 2472/1997 για την προστασία των προσώπων από την επεξεργασία προσωπικών δεδομένων (Σαββίδης, 2018).

Το Αποτέλεσμα

Παρά τις δημόσιες διαβεβαιώσεις του νέου Υπουργού Προστασίας του Πολίτη, Γιάννη Οικονόμου, ότι «[ο]ι καινούργιες ταυτότητες δεν έχουν τίποτα το εξωγήινο ή το αντιχριστιανικό και δαιμονισμένο για κανέναν» (Lifo, 2023), μεγάλες ουρές παρατηρήθηκαν στα αστυνομικά τμήματα όλης της χώρας (Πρώτο Θέμα, 2023), καθώς οι πολίτες έσπευδαν να εκδώσουν ταυτότητες, πριν τον Σεπτέμβριο (οπότε και θα άρχιζαν να εκδίδονται οι νέες ταυτότητες). Στον αντίποδα, υπάρχουν και πολίτες που είναι υπέρ του μέτρου της έκδοσης νέων ταυτοτήτων, με αποτέλεσμα η πληρότητα στα ραντεβού να κυμαίνεται της τάξεως του 60%-61%, δηλαδή σε περίπου 99.000 διαθέσιμα ραντεβού, να έχουν επιλεγεί γύρω στα 62.000-63.000 (Το Βήμα, 2023).

Μια Κριτική Ματιά Αντί Επιλόγου

Η αντίδραση ορισμένων πολιτών για τις νέες ταυτότητες αντιβαίνει σαφώς τον ορθό λόγο. Η δημόσια συζήτηση (discourse) επί του θέματος και η τεράστια δύναμη της γλώσσας (language, βλέπε Alexopoulou, 2021, για την παρουσίαση των νέων ως «αποδιοπομπαίων τράγων» κατά την περίοδο του Covid) διαφοροποιείται ανάλογα με το background του εκάστοτε ατόμου και, όπως είδαμε, μπορεί να κυμαίνεται από το τσιπάκι παρακολούθησης ή αλλιώς το «φακέλωμα» (συμπολίτες μας με το σύνδρομο του «Big Brother»), το «χάραγμα του Αντίχριστου» (συμπολίτες μας με έντονο το θρησκευτικό αίσθημα, Μπουγάς, 2023) ή το σύμβολο του Σατανά (Ανδρονίδης, 2023), ως ένδειξη καταπάτησης της ελευθερίας, μέχρι και προστάδιο για το ενσωματωμένο τσιπ στο σώμα (εναντίωση στο «κίνημα του μετανθρωπισμού» που υποστηρίζει ότι ο Homo Sapiens ενισχύεται σωματικά και διανοητικά με τεχνολογικά εμφυτεύματα και μέσω της γενετικής).

Παραδόξως, το νέο «κίνημα των τσιπαρισμένων» κατά των νέων ταυτοτήτων μοιάζει αρκετά με το «κίνημα των αντιεμβολιαστών» για την Covid-19, επιχειρώντας την ανάδειξη μιας ξεχωριστής κοινότητας (και ταυτότητας θα συμπλήρωνα) που «αγωνίζεται» έναντι ενός εξωτερικού εχθρού (Χαραλαμπόπουλος, 2023). Ο διάχυτος φόβος αυτών των ανθρώπων εδράζεται -αρκετές φορές- σε «fake news», λαμβάνοντας υπόψη ότι οι νέες ταυτότητες δεν έχουν δυνατότητα γεωεντοπισμού των κατόχων τους, σε αντίθεση με τα κινητά τηλέφωνα που σχεδόν όλοι κουβαλάμε σήμερα στην τσέπη μας. Στη διάδοση αυτών των fake news έχουν συμβάλει και πολιτικοί, όπως ο πρόεδρος της «Νίκης», Δημήτρης Νατσιός (Έθνος, 2023). Τέλος, αξίζει να αναλογιστεί κανείς ότι οι παλιές ταυτότητες έχουν «ημερομηνία λήξεως» αφού από τον Αύγουστο του 2026 θα ισχύουν μόνο οι νέες ταυτότητες, καθώς καταργούνται οριστικά οι παλιές (Ναυτεμπορική, 2023). Επομένως, σύντομα θα είναι μονόδρομος για τους πολίτες η έκδοση του νέου τύπου αστυνομικής ταυτότητας. Άρα ποιος ο λόγος αυτής της υπερβολικής αντίδρασης και με δεδομένο ότι ήδη 17 χώρες της ΕΕ έχουν αναπτύξει κάποιου είδους ηλεκτρονική ταυτότητα (THETOC, 2023);

Σε κάθε περίπτωση και πάντα σύμφωνα με την προσωπική μου άποψη, η ανησυχία κάποιων πολιτών για την προστασία των προσωπικών τους δεδομένων, το ενδεχόμενο «χακαρίσματος» των νέων ταυτοτήτων και η τάση του κράτους να έχει ολοένα και μεγαλύτερη ψηφιακή πρόσβαση στα δεδομένα των πολιτών είναι λογικοί προβληματισμοί που χρήζουν περαιτέρω διερεύνησης, ειδικά μετά το πρόσφατο σκάνδαλο με τις υποκλοπές. Ωστόσο, η συζήτηση (discourse) αναφορικά με τους πραγματικούς κινδύνους που μπορούν να προκύψουν με τις νέες ταυτότητες μοιάζει να απουσιάζει, ενώ κυριαρχούν οι θέσεις που αναλύθηκαν προηγουμένως. Η εφαρμογή των νόμων είναι για το σύνολο των πολιτών και δε μπορούν να υπάρχουν εξαιρέσεις κατά το δοκούν και χωρίς την ύπαρξη λογικών επιχειρημάτων. Αυτή η παραδοχή δεν ικανοποιεί σαφώς τα πιστεύω όσων ανήκουν στο «κίνημα των τσιπαρισμένων», αλλά καλώς ή κακώς έτσι λειτουργεί η δημοκρατία. Εξάλλου, η δημοκρατία δεν είναι ένα «τέλειο» πολίτευμα γιατί κάποιες φορές όπως είχε δηλώσει και ο Alexis de Tocqueville μπορεί να φτάνει είτε στο σημείο της «τυραννίας της πλειοψηφίας» εκ των κάτω, είτε στον κίνδυνο του «δημοκρατικού δεσποτισμού» εκ των άνω (Smith, 2017), αλλά είναι ό,τι καλύτερο έχουμε προς το παρόν στη διάθεση μας. Καθήκον των πολιτών είναι να ελέγχουν τις πράξεις των κυβερνήσεων τους και να αποφεύγουν ακραίες «φωνές», όπως κατέδειξε και το case-study των νέων ταυτοτήτων.

 

Φωτογραφία: Παρουσίαση του Υπουργού Προστασίας του Πολίτη, κ. Γιάννη Οικονόμου στο Υπουργικό Συμβούλιο