ΤΕΥΧΟΣ #14 ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ 2020

Οργανωμένο Έγκλημα & Νέες Τεχνολογίες

Δρ. Ευάγγελος Στεργιούλης

Ανέκαθεν το οργανωμένο έγκλημα αποτελούσε τροχοπέδη στην πολιτική, κοινωνική και οικονομική ανάπτυξη κάθε χώρας. Μετά το τέλος του ψυχρού πολέμου, η διεθνής διάσταση του εντατικοποιείται ολοένα και περισσότερο και παρά τις προσπάθειες της διεθνούς κοινότητας για τον περιορισμό του, η εξέλιξη του είναι ραγδαία προκαλώντας τεράστια προβλήματα στον νομικό πολιτισμό κάθε σύγχρονης κοινωνίας (Στεργιούλης, 2019).

Ένας από τους βασικότερους παράγοντες που συνέβαλαν και επηρέασαν καταλυτικά την ανάπτυξη όλων των εκφάνσεων του οργανωμένου εγκλήματος, είναι η εκρηκτική εξέλιξη των νέων τεχνολογιών. Οι νέες τεχνολογίες σε συνδυασμό με την αλματώδη ανάπτυξη του διαδικτύου και της κινητής τηλεφωνίας, εδραίωσαν τη διεθνοποίηση των δραστηριοτήτων των οργανωμένων εγκληματικών ομάδων, προκαλώντας ταυτόχρονα τεράστιες δυσκολίες στο έργο των διωκτικών αρχών.

Με τη χρήση και αξιοποίηση των νέων τεχνολογιών, τα οργανωμένα εγκληματικά δίκτυα είναι σε θέση να σχεδιάζουν και να υλοποιούν τις παράνομες δραστηριότητες τους, διασφαλίζοντας έτσι υψηλά κέρδη με χαμηλό ρίσκο. Ολόκληρο το φάσμα της οργανωμένης εγκληματικότητας σήμερα υποβοηθείται μέσω του αποκαλούμενου dark web (σκοτεινού διαδικτύου), συμπεριλαμβανομένης και της τρομοκρατίας, παρέχοντας στα οργανωμένα δίκτυα απεριόριστες δυνατότητες ασφαλούς και άμεσης επικοινωνίας που δυσχεραίνουν στο έπακρο  τις έρευνες των αρχών ασφάλειας

Τα τελευταία χρόνια, το dark web υφίσταται ένα υψηλό επίπεδο μεταβλητότητας. Σύμφωνα με εκτιμήσεις της Europol το λογισμικό Tor παραμένει η προτιμώμενη υποδομή για χρήση του dark web, ωστόσο τα οργανωμένα δίκτυα έχουν αρχίσει να χρησιμοποιούν και άλλες αποκεντρωμένες πλατφόρμες λογισμικών, προκειμένου να προωθήσουν στην αγορά τα παράνομα εμπορεύματα τους, γεγονός που αποδεικνύει τις τεράστιες μελλοντικές δυνατότητες εξέλιξης και χρήσης του διαδικτύου από τα οργανωμένα κυκλώματα (Europol, 2020:9).

Η Interpol έχει ήδη ξεκινήσει μία διεθνή καμπάνια ενημέρωσης με τον τίτλο “Online Crime Is Real Crime” προκειμένου να ευαισθητοποιήσει την παγκόσμια κοινωνία για το μέγεθος της επικινδυνότητας των εγκληματικών ενεργειών που τελούνται μέσω του κυβερνοχώρου. Απώτερος σκοπός αυτή της διεθνούς ενημέρωσης είναι να αντιληφθούν οι πολίτες ότι όπως φροντίζουν να προστατευθούν από την εγκληματικότητα στον «πραγματικό» κόσμο, τις ίδιες προφυλάξεις πρέπει να λαμβάνουν και κατά των εγκλημάτων στον διαδικτυακό κόσμο. Και τούτο διότι ενώ εγκλήματα όπως διαρρήξεις, κλοπές είναι ορατά, το έγκλημα στον κυβερνοχώρο είναι σε μεγάλο βαθμό αόρατο, οδηγώντας πολλούς ανθρώπους να υποτιμήσουν τις επιπτώσεις, οι οποίες μπορεί να είναι εξίσου καταστροφικές για την προσωπική τους ζωή και περιουσία (Interpol, 2020).

Προσφάτως, εκπρόσωποι των Γαλλικών και Ολλανδικών Αστυνομικών και Δικαστικών Αρχών, παρουσίασαν, σε μια κοινή συνέντευξη Τύπου, τα αποτελέσματα μιας εντυπωσιακής - και πρωτοφανούς για τα εγκληματολογικά δεδομένα - έρευνας εξάρθρωσης ενός κρυπτογραφημένου δικτύου κινητής τηλεφωνίας, που χρησιμοποιούνταν ευρέως από οργανωμένα εγκληματικά δίκτυα. Η έρευνα, η οποία κατέληξε σε εκατοντάδες συλλήψεις σε διάφορες ευρωπαϊκές χώρες, διεξήχθη τα τελευταία τρία χρόνια, με τη συνδρομή της Ευρωπαϊκής Αστυνομικής Υπηρεσίας-Europol και της Ευρωπαϊκής Υπηρεσίας Δικαστικής Συνεργασίας-Eurojust,  εστιάζοντας στην παρακολούθηση και ανάλυση εκατομμυρίων μηνυμάτων, που ανταλλάσσονταν μεταξύ μελών οργανωμένων εγκληματικών ομάδων για τον σχεδιασμό σοβαρών εγκλημάτων, όπως βίαιες επιθέσεις, διαφθορά, απόπειρες δολοφονιών και μεταφορές ναρκωτικών μεγάλης κλίμακας.

Η τεχνολογία λειτουργίας και διασύνδεσης του εν λόγω δικτύου κινητής τηλεφωνίας βασίζονταν σε ένα ιδιαιτέρως υψηλού επιπέδου λογισμικό κρυπτογράφησης. Μεταξύ άλλων, οι συσκευές διέθεταν λειτουργίες που αποσκοπούσαν στη διασφάλιση της ατιμωρησίας των χρηστών, όπως αυτόματη διαγραφή μηνυμάτων, συγκεκριμένος κωδικός PIN για την άμεση διαγραφή όλων των δεδομένων στη συσκευή, διαγραφή όλων των δεδομένων σε περίπτωση διαδοχικών καταχωρήσεων λανθασμένου κωδικού πρόσβασης, λειτουργίες δηλαδή σχεδιασμένες αποκλειστικά για την προστασία των κατόχων σε περίπτωση σύλληψης τους. Επιπλέον, τα δεδομένα των συσκευών μπορούσαν να διαγραφούν από απόσταση μέσω του helpdesk του παρόχου. Τα συγκεκριμένα κινητά τηλέφωνα παρέχονταν στους ενδιαφερόμενους στην τιμή των 1000 € έκαστο και με κόστος συνδρομής 1500 € για χρονική περίοδο 6 μηνών, με 24ωρη τεχνική υποστήριξη (Eurojust, 2020).

Αναμφίβολα, η αμεσότητα πρόσβασης και χρήσης των νέων τεχνολογιών από το οργανωμένο έγκλημα  συνδέεται με την κατακόρυφη αύξηση, που καταγράφεται την τελευταία  δεκαετία, στον αριθμό των εγκληματικών οργανώσεων που δρουν στον Ευρωπαϊκό χώρο, οι οποίες, σύμφωνα με τις εκτιμήσεις των διεθνών οργανισμών, ξεπερνούν τις 5.000 (Europol, 2017:7) με συνολικά κέρδη που ανέρχονται σε 110 δις. € ετησίως (Savona & Riccardi, 2015).

Στο παρελθόν, η καταπολέμηση των οργανωμένων εγκληματικών δικτύων μπορούσε να είναι αποτελεσματική με τη χρήση συμβατικών τεχνικών μέσων και μεθόδων. Η ανάπτυξη όμως των νέων τεχνολογιών επέφερε τρομακτικές δυνατότητες στην εξέλιξη του οργανωμένου εγκλήματος, έτσι ώστε σήμερα να είναι σχεδόν αδύνατη η εξιχνίαση οργανωμένων εγκληματικών δραστηριοτήτων, χωρίς την απολύτως αναγκαία και συνεχή εξειδίκευση του προσωπικού των διωκτικών αρχών στη χρήση και αξιοποίηση της σύγχρονης τεχνολογίας.-

Ευάγγελος Στεργιούλης, Διδάκτωρ Κοινωνιολογίας Παντείου Πανεπιστημίου, Υποστράτηγος της Ελληνικής Αστυνομίας ε.α.

* Εικόνα άρθρου: Photo by Caspar Camille Rubin on Unsplash

ΠΑΡΑΠΟΜΠΕΣ

Eurojust (2020), Press Release, ¨Dismantling of an encrypted network sends shockwaves through organised crime groups across Europe”, 2 July 2020.
Europol (2017), Serious Organised Crime Threat Assessment, p. 7
Europol (2020), Internet Organised Crime Threat Assessment, The Hague: EU Agency for Law Enforcement Cooperation.
Interpol, (2020), Media Release, “Interpol reminds public that #OnLineCrimeIsRealCrime”, 5 October 2020.
Savona E. & Riccardi M. (Eds.) (2015), “From illegal markets to legitimate businesses: the portfolio of organised crime in Europe”, Università degli Studi di Trento.
Στεργιούλης, Ε. (2019), Ο ρόλος και η συμβολή της Διεθνούς Αστυνομικής Συνεργασίας στην καταπολέμηση του Οργανωμένου Εγκλήματος και της Τρομοκρατίας,https://criminology.panteion.gr/attachments/article/578/ΔιεθνηςΑστυνομικηΣυνεργασιαΟργανωμενοΕγκλημαΤρομοκρατια.pdf