Η βία εναντίον των διεμφυλικών γυναικών ως υποκρύπτουσα μορφή βίας κατά του γυναικείου φύλου
Τα διεμφυλικά άτομα (transgender) γίνονται παγκοσμίως στόχος λεκτικής και σωματικής βίας, η οποία σε πολλές περιπτώσεις είναι τέτοιας ισχύος και βαρύτητας που φτάνει μέχρι και τη θανάτωσή τους.[1] Από εγκληματολογική σκοπιά, τα εγκλήματα κατά των διεμφυλικών συγκαταλέγονται στην ευρύτερη κατηγορία των εγκλημάτων μίσους και αποδίδονται κυρίως στην αδυναμία κατανόησης της σχετιζόμενης με το φύλο διαφορετικότητας.[2]
Δηλωτικά της αυξημένης βίας κατά των διεμφυλικών , είναι τα ευρήματα ερευνών σύμφωνα με τα οποία τα διεμφυλικά άτομα έχουν δεχτεί περισσότερες παρενοχλήσεις και επιθέσεις συγκριτικά με τις επιθέσεις που εκδηλώθηκαν εναντίον γκέι γυναικών και γκέι ανδρών, δηλαδή συγκριτικά με άλλες ομάδες ατόμων που δέχονται επιθέσεις λόγω φύλου.[3]
Εκκινώντας από την παραδοχή ότι οι διαπράττοντες βία εναντίον των διεμφυλικών πληθυσμών λοιδορούν και στοχοποιούν τη μη συμμόρφωση στο φύλο, αυτές οι μορφές βίας θα μπορούσαν να εξεταστούν και υπό το πρίσμα της γενικότερης συζήτησης για την έμφυλη βία αλλά και της ειδικότερης συζήτησης για τη βία κατά των γυναικών. Βέβαια, θα μπορούσε εύλογα να αναρωτηθεί κανείς πώς σχετίζεται η βία κατά των διεμφυλικών με τη βία κατά των γυναικών.
Η απάντηση έρχεται από τα αποτελέσματα μελετών που καταδεικνύουν ότι τα φαινόμενα βίας εναντίον των διεμφυλικών γυναικών εκδηλώνονται σε πολύ μεγαλύτερο ποσοστό συγκριτικά με εκείνα εναντίον διεμφυλικών ανδρών.[4]Μια πρόσφατη έκθεση για τα ανθρώπινα δικαιώματα του ΟΗΕ αφού διαπίστωσε ότι οι ΛΟΑΤ (Λεσβίες, Ομοφιλόφυλοι, Αμφιφιλόφυλοι, Τρανσέξουαλ) διατρέχουν έναν ανησυχητικά αυξημένο κίνδυνο ανθρωποκτονίας, επεσήμανε τον αυξημένο κίνδυνο που αντιμετωπίζουν οι γυναίκες λεσβίες, αμφιφυλόφιλες και ιδίως οι γυναίκες τρανσέξουαλ. Μια άλλη μελέτη κατέληξε στο ότι οι διεμφυλικές γυναίκες στις Ηνωμένες Πολιτείες αντιμετωπίζουν 4,3 φορές περισσότερο τον κίνδυνο να γίνουν θύματα ανθρωποκτονιών συγκριτικά με το γενικό πληθυσμό των γυναικών.[5]
Τις επίσημες μελέτες έρχονται να επιβεβαιώσουν τα στοιχεία από καταγγελίες καθώς και από ειδησεογραφικές πηγές που φανερώνουν ότι τα εγκλήματα μίσους κατά των διεμφυλικών γυναικών είναι αυξημένα. Για να καταδειχθεί το μέγεθος της απαξίας και της βιαιότητας που εισπράττουν οι διεμφυλικές γυναίκες, αξίζει να αναφερθεί το πολύ πρόσφατο περιστατικό που καταγγέλθηκε στο σωματείο υποστήριξης των διεμφυλικών, σύμφωνα με το οποίο διεμφυλικές γυναίκες εργαζόμενες στο σεξ, δέχτηκαν επίθεση την ώρα της εργασίας τους από παρέα δέκα νεαρών ανδρών, οι οποίοι τις χλεύαζαν πετώντας προς το μέρος τους δυναμιτάκια, νεράντζια και πέτρες. [6] Θετική εξέλιξη είναι ότι για παρόμοια επίθεση που είχε καταγραφεί στην Εύβοια το 2015, ο δράστης καταδικάστηκε το 2020 σε ποινή 16 μηνών από το Τριμελές Πλημμελειοδικείο Χαλκίδας βάσει του άρθρου 82Α του νέου Ποινικού Κώδικα, δηλαδή για έγκλημα με ρατσιστικά χαρακτηριστικά, αφού η επίθεση κρίθηκε ρατσιστική λόγω της ταυτότητας φύλου της.[7]
Τέτοια φαινόμενα βίας, είναι μάστιγα παγκοσμίως αφού εντοπίζονται σε διάφορες χώρες με εντελώς διαφορετικά γεωγραφικά και κοινωνικά χαρακτηριστικά. Σε όποια χώρα και αν αναζητήσει κανείς στοιχεία, θα βρει καταγεγραμμένα περιστατικά και μελέτες για τη βία συγκεκριμένα εναντίον των διεμφυλικών γυναικών. Εντελώς ενδεικτικά, ακραία φαινόμενα βίας καταγράφονται στη Λατινική Αμερική[8] και ιδίως τη βραζιλία, όπου οι τρανσέξουαλ γυναίκες αποτελούν ένα δυσανάλογα μεγάλο ποσοστό των θυμάτων βίας που προκαλείται από μίσος.[9] Στην άλλη μεριά του πλανήτη, στο Πακιστάν, οι τρανσέξουαλ εξοστρακίζονται από την κοινωνία και πολύ συχνά και από τις οικογένειές τους. Οι τρανσέξουαλ γυναίκες, ζουν σε ομάδες για προστασία και επιβίωση λόγω των πολλαπλών επιθέσεων που δέχονται.[10] Μια άλλη έρευνα, που αφορά τις επιθέσεις εναντίον των διεμφυλικών στην Ευρώπη, βρήκε ότι οι διεμφυλικές γυναίκες είναι πιο πιθανό να δεχτούν επιθέσεις συγκριτικά με τους διεμφυλικούς άνδρες.[11]
Είναι χαρακτηριστικό, όπως αναφέρεται στο πιο πρόσφατο δελτίο τύπου του το σωματείο υποστήριξης διεμφυλικών, ότι στις 350 δολοφονίες τρανς ατόμων το 2019, το 98% αφορούσε τρανς γυναίκες ή διεμφυλικά πρόσωπα με θηλυκή έκφραση φύλου.[12] Αξίζει να σημειωθεί η άποψη του θεωρητικού Butler, ο οποίος αποδίδει τους θανάτους των τρανς γυναικών στην ταυτότητα φύλου των δολοφόνων. Συγκεκριμένα, ο Butler θεωρεί ότι οι τρανς θάνατοι προκλήθηκαν από άνδρες λόγω της ανάγκης των ανδρών να πληρούν τα πολιτιστικά πρότυπα της ανδρικής δύναμης και του ανδρικού χαρακτήρα.[13] Παρόμοιες εξηγήσεις έχουν δοθεί και από άλλους συγγραφείς που έχουν μελετήσει το ζήτημα, οι οποίοι εντοπίζουν στην ανάγκη έκφραση και κατίσχυσης της αρρενωπότητας στην κοινωνία την αιτία των επιθέσεων εναντίον των τρανς γυναικών.[14]
Με βάση τα παραπάνω, καταλήγω στο ότι η βία κατά των γυναικών, τρανσέξουαλ και μη, είναι μια και ενιαία. Το ιδιάζον κατά την άποψή μου στοιχείο στην περίπτωση των διεμφυλικών γυναικών, είναι ότι ως γυναίκες από επιλογή έρχονται αντιμέτωπες με ένα αυξημένο μίσος εκπορευόμενο από τη μη συμμόρφωσή τους με τους κοινωνικούς κανόνες και τις προσδοκίες ενός συστήματος που στηρίζει και ενισχύει την ανωτερότητα των «πραγματικών ανδρών» στηλιτεύοντας παράλληλα όσους δεν επιβεβαιώνουν τους αναμενόμενους κανόνες φύλου.
Αθανασία Λιονάτου, Δικηγόρος ΔΣΑ, LLM International Law & Globalization
* Εικόνα άρθρου: Photo by Jorge Saavedra on Unsplash
[1] Μόνο στην Αμερική, αρχές του 2020 είχαν ήδη δολοφονηθεί 34 άτομα. Δείτε:
https://www.hrc.org/resources/violence-against-the-trans-and-gender-non-conforming-community-in-2020. Δείτε επίσης: https://transequality.org/blog/murders-of-transgender-people-in-2020-surpasses-total-for-last-year-in-just-seven-months.
[2] Δείτε αναλυτικά το άρθρο της Θ. Σπαθή «Εγκλήματα μίσους με βάση την ταυτότητα φύλου και το σεξουαλικό προσανατολισμό» στον ιστότοπο του περιοδικού crime times ΤΟΥ ΚΕΜΕ https://www.crimetimes.gr/%CE%B5%CE%B3%CE%BA%CE%BB%CE%AE%CE%BC%CE%B1%CF%84%CE%B1-%CE%BC%CE%AF%CF%83%CE%BF%CF%85%CF%82-%CE%BC%CE%B5-%CE%B2%CE%AC%CF%83%CE%B7-%CF%84%CE%B7%CE%BD-%CF%84%CE%B1%CF%85%CF%84%CF%8C%CF%84%CE%B7%CF%84/
[3] Δείτε: S.J.Thapa, Gender-based violence: lesbian and transgender women face the highest risk but get the least attention διαθέσιμο στονιστότοπο: https://blogs.worldbank.org/voices/gender-based-violence-lesbian-and-transgender-women-face-highest-risk-get-least-attention .
[4] Oι διεμφυλικές γυναίκες είναι πιο πιθανό να βιώσουν παρενόχληση συγκριτικά με τους διεμφυλικούς άντρες. Ενδεικτικά, 67% των διεμφυλικών γυναικών έχουν δεχτεί παρενόχληση, ενώ στους διεμφυλικούς άνδρες το ποσοστό όσων έχουν παρενοχληθεί είναι 10 μονάδες χαμηλότερο, δηλαδή είναι στο 57 %. Επιπλέον, το 24% των διεμφυλικών γυναικών είχε βιώσει λεκτική κακοποίηση σε σύγκριση με το 20% των ανδρών. European Union Agency for Fundamental Rights. H ζωή των Τρανς ατόμων στην ΕΕ, σελ. 7-9. Δείτε αναλυτικά τα στοιχεία της έρευνας στον ιστότοπο: https://fra.europa.eu/sites/default/files/fra-2015-being-trans-eu-comparative-summary_el.pdf.
[5] Human Rights Campaign, Addressing Anti-Transgender Violence: Exploring Realities, Challenges and Solutions, διαθέσιμο στον ιστότοπο : https://www.hrc.org/resources/addressing-anti-transgender-violence-exploring-realities-challenges-and-sol.
[6] Δείτε περισσότερες πληροφορίες σχετικά με τις προσφάτως καταγγελθείσες τρανσφοβικές επιθέσεις : https://t-zine.gr/covid-19-ayxisi-ton-epitheseon-kata-trans-gyn/
[7] Δείτε το δελτίο τύπου του σωματείου υποστήριξης διεμφυλικών: https://transgendersupportassociation.wordpress.com/2020/10/22/%ce%b4%ce%b5%ce%bb%cf%84%ce%b9%ce%bf-%cf%84%cf%85%cf%80%ce%bf%cf%85-%cf%83%ce%b7%ce%bc%ce%b1%ce%bd%cf%84%ce%b9%ce%ba%ce%ae-%ce%b4%ce%b9%ce%ba%ce%b1%cf%83%cf%84%ce%b9%ce%ba%ce%ae-%ce%ba%ce%b1/
[8] Δείτε ενδεικτικά σχετική μελέτη για παραβιάσεις δικαιωμάτων και φαινόμενα βίας κατά των διεμφυλικών γυναικών στη Γουατεμάλα σελ. 5-7. Διαθέσιμη στον ιστότοπο https://www.ecoi.net/en/file/local/1427863/1930_1522220808_int-ccpr-css-gtm-30350-e.pdf. Καθώς τη μελέτη που αφορά τις παραβιάσεις και επιθέσεις ενατίον τους στην Κοστα Ρικα, στον Παναμά και στο Ελ Σαλβαδόρ. Διαθέσιμη στον ιστότοπο : https://issuu.com/redlactrans/docs/human_rights_violations_of_trans_wo
[9] Η Βραζιλία έχει το υψηλότερο ποσοστό θανατηφόρας βίας κατά των τρανσέξουαλ. Δείτε: https://www.brasildefato.com.br/2020/01/30/at-least-124-trans-people-killed-in-brazil-in-2019-report και https://www.reuters.com/article/us-brazil-lgbt-murders-trfn-idUSKBN25Z31O.
[10] Δείτε σχετικό άρθρο διαθέσιμο στον ιστότοπο: https://www.civicus.org/index.php/media-resources/news/blog/4674-violence-against-transgender-people-in-pakistan
[11] L. Turner, S. Whittle, R. Combs, Transphobic Hate Crime in the European Union, σελ 1. Διαθέσιμη στον ιστότοπο https://www.ilga-europe.org/sites/default/files/transphobic_hate_crime_in_the_european_union_0.pdf
[12] Δείτε το σχετικό δελτίο τύπου https://transgendersupportassociation.wordpress.com/2020/11/19/%ce%b4%ce%b5%ce%bb%cf%84%ce%b9%ce%bf-%cf%84%cf%85%cf%80%ce%bf%cf%85-%ce%b4%ce%b9%ce%b5%ce%b8%ce%bd%ce%ae%cf%82-%ce%b7%ce%bc%ce%ad%cf%81%ce%b1-%cf%84%cf%81%ce%b1%ce%bd%cf%82-%ce%bc%ce%bd%ce%ae/
[13] Δείτε τη συνέντευξη διαθέσιμη : https://www.vice.com/en/article/z4jd7y/why-do-men-kill-trans-women-gender-theorist-judith-butler-explains
[14] M. Çınar “They make your Life like Shit “- Masculinity and Violence against Transgender People in Istanbul σελ 7. Διαθέσιμο : https://www.fu-berlin.de/sites/gpo/int_bez/frauenmenschenrechte/theymakeyourlifeshit/MelikeCinar.pdf