Εθισμός στον Τζόγο

Μαρία Σαμαρά

Πίσω από τις πιο σκληρές προσωπικότητες δύναται να ελλοχεύει ένα δύσκολο παρελθόν. Πίσω από κάθε εθισμό εντοπίζεται ένα ή και περισσότερα προβλήματα, μία ή περισσότερες ενδόμυχες ανάγκες

Οι απαντήσεις στην αντιμετώπιση των εθισμών πρέπει να είναι ολοκληρωμένες

Ο εθισμός στα τυχερά παίγνια αποτέλεσε ένα από τα ζητήματα διερεύνησης στο πλαίσιο των επιστημονικών δράσεων του «Crime & Μedia Lab», της Ομάδας Εργασίας για το έγκλημα και την απεικόνισή του στα ΜΜΕ Crime & Μedia Lab - KE.M.E. (e-keme.gr), στο Κέντρο Μελέτης του Εγκλήματος. Το μέλος της ομάδας του Lab, Μαρία Σαμαρά, κοινωνική λειτουργός (ΔΠΘ), εξασφάλισε συνέντευξη από τον υπεύθυνο του ΚΕΘΕΑ Ηπείρου κ. Γιάννη Παπαχρήστου. Στόχος μας είναι η ενημέρωση του κοινού για το φαινόμενο του «παθολογικού τζόγου», ή αλλιώς «διαταραχή στοιχηματισμού» (gambling disorder), η σκιαγράφηση του προφίλ ενός εξαρτημένου στα τυχερά παίγνια ατόμου, η διερεύνηση των στοιχείων που υποδηλώνουν τον εθισμό του, καθώς επίσης η ανάδειξη του ρόλου του σχολείου και της οικογένειας ως προς τη στήριξη των νέων ατόμων που εθίζονται στον τζόγο και φυσικά η εστίαση στον τρόπο προσέγγισης του θέματος από τα ΜΜΕ σε συνδυασμό με τα μέτρα πρόληψης και έγκαιρης παρέμβασης που οφείλει να θεσπίσει η Οργανωμένη Πολιτεία.

Τζόγος: μια ασχολία που έχει τις ρίζες της βαθιά πίσω στο παρελθόν. Μια ασχολία που χαρακτηριζόταν από την ανάδειξη δύναμης για τους προγόνους μας. Σύμφωνα με τον Scott (2013) ως τζόγος ορίζεται «οποιοδήποτε στοίχημα που συμμετέχει αυτός που ποντάρει ή κάποιος άλλος, χρηματικό ή μη, του οποίου το αποτέλεσμα είναι αβέβαιο και εξαρτάται από την τύχη ή κάποια “δεξιότητα”» ^[1]

«Γιατί τζογάρουμε»; Αυτό αποτελεί αναμφίβολα ένα φλέγον ερώτημα, που απασχολεί και προβληματίζει την επιστημονική κοινότητα αλλά και ευρύτερα τις κοινωνίες, και  για το  οποίο δυστυχώς δεν μπορεί να δοθεί μια και μόνον απάντηση. Ως γνωστόν ο άνθρωπος είναι φύσει ανταγωνιστικό όν και ικανοποιείται με την νίκη του. Η ενασχόληση με τα τυχερά παίγνια φαίνεται να δίνει σε ορισμένα άτομα μία,      όπως θα μπορούσαμε να την ορίσουμε, απατηλή «δόση ευτυχίας», καθώς νιώθουν ότι κινούνται σε έναν παράλληλο κόσμο μακριά από την ρουτίνα και τις υποχρεώσεις της καθημερινότητας, η οποία όμως αποδεικνύεται καταστροφική με τον εθισμό τους.

Το μεγαλύτερο ποσοστό εξαρτημένων στον τζόγο ατόμων αφορά τον ανδρικό πληθυσμό. Η εφηβεία αποτελεί σημείο αναφοράς για την έναρξη ενασχόλησης με τα τυχερά παιχνίδια και την ενδεχόμενη εξάρτηση από αυτά. Πριν από τη δεκαετία του ’80 η εξάρτηση από τον τζόγο αφορούσε όλα τα ηλικιακά φάσματα, ωστόσο με το πέρας αυτής της δεκαετίας εμφανίζεται σταδιακή αύξηση στα ποσοστά ενασχόλησης ή και εξάρτησης από τον τζόγο στην περίοδο της ήβης. ^[2] Ενώ παλαιότερα η παθολογική χαρτοπαιξία θεωρούνταν ψυχική ασθένεια, πλέον κατατάσσεται στην κατηγορία «διαταραχές εθισμού» στην σύγχρονη έκδοση του DSM,  χωρίς να είναι απαραίτητη η χρήση ουσιών για να επέλθει ο εθισμός. (DSM-5). ^[3] Σύμφωνα με τον Jacobs (1986) και τον Peele (1979) ως εθισμός ορίζεται κάθε δραστηριότητα που οδηγεί το υποκείμενο στην έντονη ενασχόλησή του με αυτή.^[4]

«Ποιοι είναι ωστόσο εκείνοι οι παράγοντες που οδήγησαν στην αύξηση του τζόγου τα τελευταία δεκαπέντε χρόνια;». Σύμφωνα με έκθεση που διεξήχθη στο Ευρωπαϊκό Κέντρο Παρακολούθησης Ναρκωτικών και Τοξικομανίας (ΕΚΠΤΝ, 2010), το διαδίκτυο επηρεάζει κατά πολύ στην αύξηση των εξαρτητικών συμπεριφορών εξαιτίας της ποικιλίας επιλογών που προσφέρει το ίδιο. Κατά τη διάρκεια της πανδημίας Covid-19, ο εγκλεισμός ενίσχυσε την ενασχόληση με το διαδίκτυο με τα περισσότερα άτομα να είναι μικρά σε ηλικία δεδομένης της μεγαλύτερης προσβασιμότητας στην τεχνολογία. ^[5,6]

Στην απεξάρτηση από τζόγο σημαντικό ρόλο διαδραματίζει το ΚΕΘΕΑ (Κέντρο Θεραπείας Εξαρτημένων Ατόμων). Ως δίκτυο προσφέρει ψυχοκοινωνικές υπηρεσίες χωρίς χρηματικό κόστος ενισχύοντας με κάθε τρόπο την αυτοπεποίθηση του ατόμου δημιουργώντας του σταδιακά το αίσθημα της αυτοδυναμίας.  Να σημειωθεί ότι στη συγκεκριμένη διαδικασία, η οποία ασφαλώς δεν είναι βραχύβια αλλά απαιτεί αρκετό χρόνο και επένδυση σε όλα τα πεδία της ζωής του ατόμου, διαπιστώνεται ότι σημαίνοντα ρόλο για την κατάσταση και την πορεία του ατόμου διαδραματίζουν το οικογενειακό του περιβάλλον και οι ευρύτερες κοινωνικές του συναναστροφές. Έτσι, οι επαγγελματίες που είναι υπεύθυνοι για την απεξάρτηση των ωφελουμένων, δίνουν βαρύτητα στο ίδιο το άτομο και στο πώς αυτό επηρεάζεται από τα μέλη της οικογένειάς του και φυσικά από τα άτομα με τα οποία έρχεται σε επαφή, εκτός του οικογενειακού του κύκλου.

Από τις απαντήσεις που δόθηκαν εκ μέρους του υπευθύνου του ΚΕΘΕΑ Ηπείρου κ. Παπαχρήστου, σκιαγραφήθηκε το προφίλ των παθολογικών τζογαδόρων και υπογραμμίστηκε η αύξηση του διαδικτυακού τζόγου ως απόρροια της υγειονομικής κρίσης που βιώνουμε. Περισσότερες πληροφορίες μπορείτε να βρείτε παρακάτω, στις ερωτήσεις-απαντήσεις της δοθείσας συνέντευξης, μέσα από την οποία αναδείχθηκε η πολυπλοκότητα της αντιμετώπισης της απεξάρτησης και ο καθοριστικός ρόλος της σφοδρής υγειονομικής κρίσης που οδήγησε στην ραγδαία άνοδο των εξαρτήσεων, με επίκεντρο τον διαδικτυακό τζόγο.

 

Συνέντευξη

Ποια είναι τα ισχυρότερα σημάδια εθισμού όσον αφορά τον τζόγο και εν γένει τα τυχερά παίγνια και πόσο χρονικό διάστημα επιμένουν προκειμένου να διαγνωστεί κάποιος ως εθισμένος σε αυτά;

Με βάση το διαγνωστικό εργαλείο της Αμερικάνικης Ψυχιατρικής Εταιρείας (DSM-5) η διάγνωση για τη λεγόμενη διαταραχή στοιχηματισμού (gambling disorder) όπως ονομάζεται η εξάρτηση από τα τυχερά παιχνίδια, γίνεται όταν ένα άτομο απαντά θετικά σε τέσσερα τουλάχιστον από τα παρακάτω κριτήρια μέσα σε μια περίοδο 12 μηνών.

Α) Έχει την ανάγκη να στοιχηματίζει με αυξανόμενα ποσά ώστε να πετύχει την επιζητούμενη συγκίνηση.

Β) Είναι ανήσυχος/η ή του/της προκαλείται εκνευρισμός και ένταση όταν προσπαθεί να διακόψει τη στοιχηματική δραστηριότητα.

Γ) Βιώνει χάσιμο του ελέγχου σε σχέση με τον τζόγο.

Δ) Απασχολείται με τον τζόγο μεγάλο μέρος του χρόνου του.

Ε) Συχνά στοιχηματίζει για να αντιμετωπίσει το άγχος.

ΣΤ ) Επιζητεί να χάνει.

Ζ) Ψεύδεται για να καλύψει την έκταση της εμπλοκής του/της με το τζόγο

Η) Βάζει σε κίνδυνο ή καταστρέφει σχέσεις, εκπαιδευτικές ή επαγγελματικές ευκαιρίες εξαιτίας του τζόγου και

Θ) βασίζεται σε άλλους για οικονομική κάλυψη για οικονομικές κρίσεις που σχετίζονται άμεσα με τον τζόγο.

Τελικά, κάποια από τα χαρακτηριστικά ότι κάποιος έχει εθιστεί στον τζόγο: η έντονη ή συνεχής ενασχόληση με τον τζόγο και η ανησυχία όταν επιχειρεί να διακόψει ή να ελαττώσει. Εάν κάτι τον εμποδίσει να παίξει, θα αντιδράσει με θυμό και δυσφορία. Πολύωρα ή αδικαιολόγητα διαστήματα απουσίας από το σπίτι και τη δουλειά. Οικονομικές συνέπειες από δάνεια, υπερφορτωμένες πιστωτικές κάρτες, απουσία χρημάτων από τον οικογενειακό προϋπολογισμό και κοινωνική ή και πολλές φορές συναισθηματική απομόνωση.

Η υγειονομική κρίση έδρασε ως ανασταλτικός παράγοντας στην απεξάρτηση των εθισμένων στα τυχερά παίγνια; Από την άλλη πλευρά οδήγησε άτομα σε εξάρτηση από τυχερά παιχνίδια; Τι μας δείχνουν τα διαθέσιμα στοιχεία;

Λόγω της υγειονομικής κρίσης παρατηρήθηκε μείωση στον τζόγο που αφορά τα πρακτορεία το καζίνο και το ιπποδρομικό στοίχημα. Αντιθέτως, αύξηση σημειώθηκε στον διαδικτυακό τζόγο εξαιτίας της παρατεταμένης καραντίνας. Οι εξαρτημένοι από τον τζόγο δαπάνησαν ακόμα περισσότερα χρήματα και ολοένα και περισσότεροι άνθρωποι ξεκίνησαν την ενασχόληση με τον τζόγο ως ένα μέσο διαφυγής από την πίεση του εγκλεισμού. Η προσέλευση εξαρτημένων από τα τυχερά παίγνια στο ΚΕΘΕΑ ΗΠΕΙΡΟΣ  κατά τη διάρκεια της υγειονομικής κρίσης δεν έχει μεταβληθεί.

Θα μπορούσατε να μας σκιαγραφήσετε το προφίλ ενός εξαρτημένου από τα τυχερά παιχνίδια ατόμου;

Από όσους έχουν προσεγγίσει το ΚΕΘΕΑ ΗΠΕΙΡΟΣ η μεγάλη πλειοψηφία είναι άνδρες με μέσο όρο ηλικίας τα 42 έτη περίπου με σταθερή απασχόληση και στέγη, απόφοιτοι λυκείου με μέση ενασχόληση με τα τυχερά παίγνια τα 15 χρόνια.

Με ποιον τρόπο αντιμετωπίζεται θεραπευτικά στο ΚΕΘΕΑ ένα άτομο που είναι χρόνια εθισμένο στον τζόγο;

Η απεξάρτηση από τα τυχερά παίγνια απαιτεί μεγάλη αυτοπειθαρχία και κίνητρο από την πλευρά του εξαρτημένου. Ατομικές και ομαδικές συναντήσεις, ομάδες αυτοβοήθειας, θεραπεία οικογένειας και ζεύγους, υποστήριξη σε θέματα επαγγελματικού προσανατολισμού και εκπαιδευτικών ζητημάτων. Καταγραφή, επεξεργασία και κατανόηση της πορείας που έχει οδηγήσει στην εξάρτηση από τα τυχερά      παιγνίδια. Εκμάθηση μεθόδων επίλυσης προβλημάτων και διαχείρισης διαπροσωπικών σχέσεων. Στρατηγική και μεθόδους για τη μείωση της ενασχόλησης. Οι υπηρεσίες παρέχονται δωρεάν, τηρείται το απόρρητο και προστατεύεται η ανωνυμία.

Ποια είναι η μέση ηλικία ατόμων που καταφεύγουν στα τυχερά παιχνίδια; Ποιες ηλικίες θεωρούνται περισσότερο ευάλωτες σε αυτή την κατηγορία εθισμού και γιατί;

Δεν υπάρχουν διαθέσιμα σχετικά στοιχεία για το σύνολο του πληθυσμού.

Στη σύγχρονη εποχή της τεχνολογίας πώς οι ανήλικοι μπορούν να προστατευθούν από τέτοιου είδους εξαρτήσεις; Ποιος πρέπει να είναι ο ρόλος του σχολείου και της οικογένειας;

Σωστή επικοινωνία ανάμεσα στους γονείς και το παιδί, δημιουργία σχέσης εμπιστοσύνης, συνεχής παρακολούθησης για τυχόν εμφάνιση ύποπτων σημαδιών που να παραπέμπουν σε ενασχόληση με τον τζόγο και διαρκής ενημέρωση για κοινωπαιδαγωγικά ζητήματα με σκοπό την προετοιμασία για την αντιμετώπιση πιθανών κρίσεων. Το σχολείο αποτελεί έναν φορέα κοινωνικοποίησης και πρόληψης. Μπορεί να εντοπίσει εγκαίρως σημάδια και συμπεριφορές και να συμβάλλει στη γρήγορη αντιμετώπιση του.

Πόσο σοβαρή κρίνετε την κατάσταση στη χώρα μας σε σχέση με τις εξαρτήσεις ατόμων από τυχερά παίγνια και ποια θα μπορούσαν να είναι, κατά την άποψή σας, ορισμένα επιπρόσθετα μέτρα πρόληψης και έγκαιρης παρέμβασης από την πλευρά της Οργανωμένης Πολιτείας;

Η μεγάλη κοινωνική-οικονομική κρίση που εμφανίστηκε στην χώρα μας οδήγησε σε τεράστια άνοδο του ποσοστού των εξαρτημένων ατόμων από τον τζόγο. Μαζί και με την υγειονομική κρίση που ξεκίνησε το 2020 συνέβαλε στην ανησυχητική αύξηση του προβλήματος. Η πολιτεία από την πλευρά της οφείλει να προωθήσει και να χρηματοδοτήσει δράσεις πρόληψης, θεραπείας και να αυστηροποιήσει τους ελέγχους και τις κυρώσεις για τον παράνομο τζόγο .

Δεδομένου ότι πρόκειται για ένα πολύ σοβαρό ζήτημα με σύνθετες διαστάσεις και προεκτάσεις, που χρήζει ολοκληρωμένης και τεκμηριωμένης τοποθέτησης, ποια πιστεύετε ότι πρέπει να είναι η προσέγγιση και η ενημέρωση από τα ΜΜΕ; Σε ποια σημεία ο δημοσιογραφικός κόσμος οφείλει να εστιάσει περισσότερο κατά την παρουσίαση υποθέσεων που αφορούν την εξάρτηση από τζόγο και άλλα τυχερά παίγνια;

Τα ΜΜΕ ο οφείλουν να τονίζουν τη σημασία του προβλήματος και την κατακόρυφη άνοδο. Αυτό θα επιτευχθεί μέσα από την προβολή ειδικών οι οποίοι μέσα από τις γνώσεις τους θα εξηγήσουν το ζήτημα αυτό, βοηθώντας έτσι πολύ κόσμο να αναζητήσει βοήθεια. Εξίσου σημαντική είναι η προβολή ενημερωτικών βίντεο που θα παρέχουν χρήσιμες πληροφορίες σχετικά με την εξάρτηση από το τζόγο ή τα σποτάκια που γνωστοποιούν τα θεραπευτικά προγράμματα πρόληψης και απεξάρτησης.

Μαρία Σαμαρά, Κοινωνική Λειτουργός

Επιστημονική Επιμέλεια: Δρ. Αγγελική Καρδαρά