Παιδική Κακοποίηση ΤΕΥΧΟΣ #9 ΜΑΙΟΣ 2019

σήμερα σε όλον τον κόσμο, περίπου 500 εκατομμύρια έως και 1,5 δις παιδιά υφίστανται κακοποίηση κάθε χρόνο;

Αλέξης Κωνσταντόπουλος

Ξέρατε ότι….σήμερα σε όλον τον κόσμο, περίπου 500 εκατομμύρια έως και 1,5 δις παιδιά υφίστανται κακοποίηση κάθε χρόνο;

Οι μορφές της παιδικής κακοποίησης πολλές! Παραμέληση, συναισθηματική κακοποίηση, σωματική κακοποίηση, σεξουαλική κακοποίηση, και κάθε μια από αυτές τις μορφές έχει πολλούς τρόπους έκφρασης.

Η παραμέληση παιδιού είναι η πιο κοινή μορφή κακοποίησης και συνδέεται με τα άλλα είδη και κυρίως την συναισθηματική κακοποίηση. Η συναισθηματική παραμέληση, εκφράζεται με την αδιαφορία ακόμη και για την παρουσία του παιδιού, την άρνηση παροχής ψυχολογικής στήριξης, φροντίδας και στοργής, την λεκτική κακοποίηση (προσβολές, απειλές), την απομόνωση και την τρομοκράτηση, καθώς και την παρακολούθηση από το παιδί σκηνών συζυγικής βίας.

  • Η παραμέληση ως μορφή παιδικής κακοποίησης μπορεί να δημιουργήσει χαμηλή αυτοεκτίμηση και να οδηγήσει στην καταστροφική και αυτοκαταστροφική συμπεριφορά των παιδιών που πέφτουν θύματα της.
  • Η σωματική παραμέληση εκφράζεται με την έλλειψη τροφής, στέγης, ενδυμασίας, την έλλειψη υγιεινής και κυρίως με την εγκατάλειψη των παιδιών ή την μη επιτήρηση τους.
  • Η σωματική παραμέληση ενός παιδιού μπορεί να οδηγήσει σε ασθένειες, τραυματισμούς, υποσιτισμό, ελλιπή σωματική ανάπτυξη.
  • Ιατρική παραμέληση υφίσταται όταν οι γονείς- κηδεμόνες αρνούνται την ιατρική φροντίδα σε επείγουσες περιπτώσεις ή αγνοούν τις συστάσεις των γιατρών για παιδιά με χρόνιες ασθένειες ή αναπηρίες, κάποιες από τις οποίες θα μπορούσαν να αντιμετωπιστούν.
  • Η ιατρική παραμέληση μπορεί να έχει ως αποτέλεσμα την επιδείνωση της υγείας ενός ασθενούς παιδιού, την αναπηρία ακόμη και το θάνατο.
  • Τέλος η εκπαιδευτική παραμέληση είναι και αυτή μία μορφή παιδικής κακοποίησης που εκφράζεται με την αμέλεια των γονέων ή των εχόντων την κηδεμονία να εγγράψουν το παιδί για την υποχρεωτική εκπαίδευση και να του παρέχει την ειδική αγωγή αν αυτή απαιτείται.
  • Η εκπαιδευτική παραμέληση οδηγεί στην αποτυχία του παιδιού να αποκτήσει γνώσεις και να καλλιεργήσει δεξιότητες για την ζωή του, να έχει παραβατική συμπεριφορά και να απειλείται η σωστή ανάπτυξη και η συναισθηματική ευημερία του.

ΣΥΝΑΙΣΘΗΜΑΤΙΚΗ ΠΑΙΔΙΚΗ ΚΑΚΟΠΟΙΗΣΗ

Συναισθηματική παιδική κακοποίηση υφίσταται όταν οι γονείς – κηδεμόνες αγνοούν το παιδί και του μεταδίδουν το μήνυμα πως είναι ανάξιο να αγαπηθεί και έχει αξία μόνο όταν ικανοποιεί τα αιτήματα και τις ανάγκες των άλλων. Υφίσταται όταν υποτιμούν το παιδί με κάθε τρόπο και σε κάθε ευκαιρία. Όταν δέχεται απειλές ή όταν το τρομοκρατούν και ακόμη όταν οι γονείς ή οι έχοντες την κηδεμονία έχουν υπερβολικές απαιτήσεις από το παιδί σε σχέση με την ηλικία και τη θέση του.

Ακόμη και οι καλύτεροι γονείς μπορούν να γίνουν θύτες συναισθηματικής παιδικής κακοποίησης και οι λόγοι που τους οδηγούν σε αυτό – ιδιαίτερα στη σύγχρονη κοινωνία μας- πολλοί, όπως το ψυχολογική πίεση, το άγχος , η ανεργία,  η κοινωνική απομόνωση, η έλλειψη πηγών βοήθειας (ψυχολογικής, εκπαιδευτικής ή οικονομικής), οι ανάγκες του παιδιού ή ακόμη και από άγνοια για το πώς πρέπει να συμπεριφερθούν σαν γονείς. Επίσης δε θα πρέπει να παραβλέψουμε τις περιπτώσεις των γονέων που οι ίδιοι ως παιδιά έχουν κακοποιηθεί ή έχουν μεγαλώσει σε βίαιο περιβάλλον ή ακόμη αντιμετωπίζουν ψυχολογικά προβλήματα.

ΣΩΜΑΤΙΚΗ ΠΑΙΔΙΚΗ ΚΑΚΟΠΟΙΗΣΗ

Η άσκηση σωματικής βίας σε ένα παιδί αφορά κάθε μορφή πρόκλησης τραύματος, δηλαδή, κάθε μορφή πρόκλησης σωματικών κακώσεων  που μπορούν να πληγώσουν ένα παιδί.

Οι παράγοντες που προκαλούν το φαινόμενο πολλοί. Τραύματα μπορεί να προκληθούν και από την άσκηση υπερβολικού και ακατάλληλου σωφρονισμού. Υπάρχουν περιπτώσεις που οι γονείς- κηδεμόνες δεν αντιλαμβάνονται τη δύναμη τους και περιπτώσεις που η ανωριμότητα τους και οι ίσως άσχημες παιδικές εμπειρίες τους δεν τους επιτρέπουν να εκδηλώσουν την γονεϊκή φροντίδα και στοργή που πρέπει.

Οι περισσότερες περιπτώσεις σωματικής παιδικής κακοποίησης συναντώνται κυρίως σε μεγάλες οικογένειες, σε οικογένειες με μικρούς ηλικιακά γονείς. Επίσης φαινόμενα παρατηρούνται σε οικογένειες με χαμηλό κοινωνικό και οικονομικό επίπεδο, με γονείς άνεργους, με έντονες εκδηλώσεις stressκαι ψυχολογικών προβλημάτων. Θα πρέπει δε να σημειωθεί ότι οι φυσικοί ή θετοί πατεράδες έχουν διπλάσια πιθανότητα να κακοποιήσουν τα παιδιά τους από τις μητέρες. (με βάση την πτυχιακή της Αναστασίας Μπομπότα, σύμφωνα με Πρεκατέ & Γιωτάκο, 2003).

ΣΕΞΟΥΑΛΙΚΗ ΠΑΙΔΙΚΗ ΚΑΚΟΠΟΙΗΣΗ

Η ίσως πιο απεχθής μορφή παιδικής κακοποίησης, περιλαμβάνει σωματική επαφή, όπως σεξουαλικά φιλιά, θωπείες στα γεννητικά όργανα του παιδιού, και ώθηση αυτού να θωπεύσει γεννητικά όργανα είτε του δράστη είτε κάποιου τρίτου προσώπου ενηλίκου ή ανηλίκου (περιπτώσεις παιδικής πορνογραφίας) και ακόμη επαφή του σώματος του παιδιού με τα γεννητικά όργανα ενηλίκων με ή χωρίς τη «θέληση» του.

Σεξουαλική παιδική κακοποίηση θεωρείται επίσης η επίδειξη των γεννητικών οργάνων ενηλίκων σε παιδιά, η λεκτική πίεση για σεξ και ακόμη η επίδειξη πορνογραφικού υλικού σε ανήλικο καθώς και η εκμετάλλευση του για την παραγωγή ανάλογου υλικού (παιδική πορνογραφία).

Ο δράστης στις περισσότερες περιπτώσεις -σύμφωνα με την Πρεκατέ Βικτώρια, εκπαιδευτικό, Mphil, Ψυχολόγο και την Ελληνική Εταιρία Μελέτης και Πρόληψης της Σεξουαλικής κακοποίησης, τουλάχιστον 8 στις 10- παιδικής σεξουαλικής κακοποίησης είναι γνωστός του θύματος. Μπορεί να έχουν υψηλό οικονομικό ή και κοινωνικό επίπεδο και να είναι καθ’ όλα ευυπόληπτα μέλη της κοινωνίας. Μπορεί να διατηρούν σεξουαλικές σχέσεις και με ενηλίκους και να μην αποκλειστικό και κύριο σεξουαλικό ενδιαφέρον για παιδιά.

Ο δράστης παιδικής σεξουαλικής κακοποίησης μπορεί να προέρχεται απ’ όλες τις κοινωνικές τάξεις, φύλα, φυλές ή θρησκείες, να είναι ετερόφυλος ή ομοφυλόφιλος. Δεν έχουν συγκεκριμένο βαθμό νοημοσύνης και δεν ξεχωρίζουν εύκολα από το «πλήθος». Θα πρέπει δε να σημειωθεί ότι κατά κύριο ποσοστό είναι άντρες αλλά δεν είναι λίγες και οι περιπτώσεις που ο δράστης είναι γυναίκα. Φροντίζουν να χτίσουν μία σχέση με το θύμα- παιδί τέτοια ώστε να νιώθει και το ίδιο υπεύθυνο για κάθε πράξη και έτσι να μην μπορεί να αποκαλύψει το τι συμβαίνει ακόμη και όταν το συνειδητοποιεί, οπότε ακολουθούν οι απειλές και η βία. Παρουσιάζονται ως ευγενικοί, έμπιστοι «φίλοι» που χτίζουν σχέση εμπιστοσύνης με το παιδί ότι «φυλάγουν» τα μυστικά του, νοιάζονται και θέλουν να βοηθήσουν σε καταστάσεις αδυναμίας.

Οι δράστες αναζητούν εργασία που τους φέρνει σε επαφή με παιδιά ή αναζητούν προσχήματα προκειμένου να βρίσκονται σε χώρους που συχνάζουν αυτά. Δώρα, χρήματα, παιχνίδια και ότι τυχόν δεν παρέχεται από τους γονείς προσφέρονται από τους δράστες. Προσπαθούν να απομακρύνουν το παιδί από την οικογένεια του- πολλές φορές εκμεταλλευόμενοι δύσκολες οικογενειακές καταστάσεις-  υποσχόμενοι μια διαφορετική «μεγάλη» ζωή.

Η πιο δύσκολη όμως μορφή παιδικής σεξουαλικής κακοποίησης, που απασχολεί ιδιαιτέρως την κοινωνία, είναι η ενδοοικογενειακή σεξουαλική κακοποίηση. Το συγκεκριμένο έγκλημα είναι αυτό που καλύπτεται ιδιαιτέρως. Συνδέεται με μυστικότητα, φόβο, ντροπή, έντονη κοινωνική ενοχή και κατακραυγή καθώς και στιγματισμό. Με βάση τα ερευνητικά δεδομένα η συχνότερη μορφή ενδοοικογενειακής σεξουαλικής κακοποίησης είναι η αιμομικτική σχέση πατέρα-κόρης. Σε αυτή την περίπτωση και για τους λόγους που προαναφέρθηκαν η μητέρα συχνά «καλύπτει» τον πατέρα-δράστη με την σιωπή της. Το ίδιο και τα υπόλοιπα μέλη της οικογένειας, με αποτέλεσμα να εγκλωβίζονται από φόβο μέσα στη δυναμική της αιμομικτικής οικογένειας και αδυνατούν να υποστηρίξουν το θύμα. Το παιδί-θύμα λόγω της σύγχυσης, της άγνοιας και της ταραχής σε συνδυασμό με την πίεση από το γονέα-δράστη, συν την πίεση- άμεση ή έμμεση- από την υπόλοιπη οικογένεια, αδυνατεί να αναλάβει την ευθύνη και εγκλωβίζεται στον ρόλο του θύματος που φαινομενικά δεν μπορεί να αντιδράσει. Ωστόσο υπάρχουν και οι περιπτώσεις των παιδιών που καταφέρνουν να ξεφύγουν και να εξομολογηθούν την κακοποίηση τους σε κάποιο τρίτο πρόσωπο- ενήλικα, ο οποίος μπορεί να βοηθήσει.

ΠΑΙΔΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ

Η παιδική εργασία είναι επίσης μία μορφή παιδικής κακοποίησης ιδιαιτέρως εξαπλωμένης τα τελευταία χρόνια. 250 εκατομμύρια παιδιά δουλεύουν ως εργάτες σε βιομηχανίες ή σε καλλιέργειες ακόμη και ως οικιακοί βοηθοί.

Το 50%«των παιδιών των φαναριών» δουλεύουν όλη μέρα, το 2% αυτών είναι άστεγα και όλα αυτά ενώ το ύψος των εισπράξεων των «εργοδοτών» τους αγγίζει το 1 δις. (Με βάση την έρευνα των ALCO-UNICEFτο 2000)

Το μεγαλύτερο «αγκάθι» στην αντιμετώπιση της παιδικής κακοποίησης είναι ο «σκοτεινός» αριθμός, ο αριθμός δηλαδή των εγκλημάτων τα οποία δεν έχουν δηλωθεί αλλά είμαστε σίγουροι ότι έχουν λάβει χώρα, ωστόσο δεν μπορούμε να τα υπολογίσουμε στις έρευνες.

Η παιδική κακοποίηση είναι ένα πολυπαραγοντικό φαινόμενο και επομένως, δεν μπορεί να υπάρξει μια μόνο λύση για τον έλεγχό της. Απαιτείται ευελιξία και προσαρμογή των παρεμβάσεων ανάλογα με τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά των θυμάτων, των θυτών και του εκάστοτε είδους κακοποίησης.

Την ανάγκη για τη λήψη μέτρων που θα φανούν αποτελεσματικά για τον περιορισμό του φαινομένου υπογραμμίζει και το γεγονός ότι, ο μεγάλος αριθμός αρνητικών συνεπειών που έχει στην ανάπτυξη του παιδιού, δεν περιορίζεται στην παιδική ηλικία, αλλά αφήνει σημάδια και στην ενήλικο ζωή του.

Βιβλιογραφία:
Κοινή έρευνα UNICEFκαι ALCO(17-29/11/2000)Παιδική κακοποίηση και παρεμβάσεις, Μ. Αβραμίκα, Π. Λαφαζάνη, Ε. Στεφανούδη«Σεξουαλική κακοποίηση, μυστικό όχι πια», Η ενδοοικογενειακή σεξουαλική κακοποίηση του παιδιού ως έκφραση της οικογενειακής δυσλειτουργίας, Β. Λαγγάρη, εκδόσεις Ελληνικά Γράμματα (2006)«Σεξουαλική κακοποίηση, μυστικό όχι πια», Ιατροδικαστική διερεύνηση του σεξουαλικώς κακοποιημένου παιδιού, Σ. Παπαδόδημα, Ε. Ι. Σακελλιάδης, Χ. Σπηλιοπύλου, εκδόσεις Ελληνικά Γράμματα (2006)Οδηγός εκπαιδευτικών και γονέων για την ανίχνευση της παιδικής κακοποίησης, Ο. Γιωτάκος, Β. Πρεκαρτέ (2005)Παιδική κακοποίηση: Εννοιολογική οριοθέτηση, Α. Μπομπότα (2008)Παιδική κακοποίηση,INTERREG3 AΕλλάδα-Βουλγαρία, Παναγοπούλου Π. (2007)Child maltreatment: Prevalence, risk, solutions, obstacles, Ronan K. R., Canoy D. F., Bruke K. J. (2009)