Ενδοοικογενειακή Βία, η περίπτωση της Κύπρου
Στο πλαίσιο της Επιστημονικής Ομάδας Εργασίας «Έγκλημα στα ΜΜΕ» Crime & Μedia Lab - KE.M.E. (e-keme.gr), η οποία εντάσσεται στις ενέργειες του Κέντρου Μελέτης Εγκλήματος, με Επιστημονικά Υπεύθυνη την Αγγελική Καρδαρά, Διδάκτορα Τμήματος ΕΜΜΕ ΕΚΠΑ, Φιλόλογο, Συγγραφέα, Εισηγήτρια και Εκπαιδεύτρια E-Learning ΕΚΠΑ, το μέλος της Επιστημονικής Ομάδας, Παναγιώτα Γιάγκου, Εγκληματολόγος και Αστυνομικός της Αστυνομίας Κύπρου, διερεύνησε το φαινόμενο της ενδοοικογενειακής βίας στην Κύπρο τα τελευταία έτη, σύμφωνα με το νομοθετικό πλαίσιο και τις ενέργειες που διενεργούνται από τις Αρμόδιες Αρχές της χώρας.
Νομοθετικό Κυπριακό Πλαίσιο
Η ενδοοικογενειακή βία αποτελεί μια ιδιαίτερα σοβαρή παραβίαση ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Για την αντιμετώπιση και καταπολέμηση της, η Κυπριακή Δημοκρατία έχει κυρώσει και έχει εντάξει στο εθνικό της νομοθετικό πλαίσιο τη Σύμβαση του Συμβουλίου της Ευρώπης με τον Ν.14(ΙΙΙ)/2017, γνωστή και ως Σύμβαση της Κωνσταντινούπολης.
Η ενδοοικογενειακή βία, σύμφωνα με το Κυπριακό νομοθετικό πλαίσιο, ορίζεται ως: «πράξη, παράλειψη ή συμπεριφορά προσώπου που προκαλεί βλάβη σε μέλος της οικογένειας του και περιλαμβάνει βία που ασκείται με σκοπό την επίτευξη σεξουαλικής επαφής χωρίς τη συγκατάθεση του θύματος και τον περιορισμό της ελευθερίας του» (Ν.115(Ι)/2021). Περαιτέρω, μέλος της οικογένειας, σημαίνει: «(α) άνδρα και γυναίκα που (1) έχουν συνάψει νόμιμο γάμο ανεξάρτητα αν ο γάμος υφίσταται ή όχι, ή (2) συζούν ή συζούσαν ως ανδρόγυνα, (β) γονείς των προσώπων που αναφέρονται στο (α), (γ) τέκνα και εγγόνια των προσώπων που αναφέρονται στο (α), (δ) κάθε πρόσωπο το οποίο διαμένει με οποιοδήποτε από τα πιο πάνω πρόσωπα» (Ν.119(Ι)/2000).
Χειρισμός Καταγγελιών
Προχωρώντας πέρα από το νομοθετικό πλαίσιο, θα εξετάσουμε στο σημείο αυτό τα βήματα που ακολουθούνται στη Κύπρο όταν ένα θύμα ενδοοικογενειακής βίας αναφέρει / καταγγείλει το περιστατικό στην Αστυνομία. Συνοπτικά, το θύμα θα δώσει γραπτή κατάθεση για το τι έχει συμβεί. Παράλληλα θα ληφθούν μαρτυρίες από άλλα πρόσωπα και ιατρικό προσωπικό εφόσον υπάρχει, και θα διενεργηθεί ιατροδικαστική εξέταση. Ακολούθως, θα ληφθούν όλα τα αναγκαία νόμιμα μέτρα, όπως για παράδειγμα, η σύλληψη του υπόπτου, η κατάσχεση οπλισμού, η έκδοση διατάγματος απομάκρυνσης του θύματος ή διατάγματος αποκλεισμού του υπόπτου / κατηγορουμένου. Εν συνεχεία θα ενημερωθεί το Γραφείο Ευημερίας των Υπηρεσιών Κοινωνικής Ευημερίας του Υφυπουργείου Κοινωνικής Πρόνοιας. Η εν λόγω υπηρεσία θα διορίσει Οικογενειακό Σύμβουλο ο οποίος θα επιληφθεί της αναφοράς σύμφωνα με τα δικά τους εγχειρίδια. Τέλος θα υπάρξει συνεργασία με συναρμόδιες υπηρεσίες, όπως για παράδειγμα τη Νομική Υπηρεσία της Κυπριακής Δημοκρατίας, για το συντονισμό και τη συνδιαχείριση των περιστατικών. Αφού λάβουν χώρα όλες οι προβλεπόμενες ενέργειες για συμπλήρωση του ποινικού φακέλου, η υπόθεση θα καταχωρηθεί στο δικαστήριο για ποινική δίωξη του κατηγορουμένου με βάση τη μαρτυρία που εξασφαλίστηκε.
Αναμφίβολα, το σημαντικότερο, ειδικότερα στο αρχικό στάδιο, είναι η προστασία του θύματος ή των θυμάτων. Στην περίπτωση κατά την οποία η Αστυνομία κρίνει ότι το θύμα κινδυνεύει, λαμβάνει τα απαραίτητα μέτρα για την προστασία του, σε συνεργασία με τις Υπηρεσίες Κοινωνικής Ευημερίας ή με κάποιο μη κυβερνητικό οργανισμό. Για να επιτευχθεί το παραπάνω αξιολογούνται οι κίνδυνοι της εκάστοτε περίπτωσης ( π.χ. σοβαρότητα, επαναληψιμότητα της πράξης).
Ανάλογα με τη σοβαρότητα του αδικήματος και την επικινδυνότητα λαμβάνονται προληπτικά μέτρα για την ασφάλεια του θύματος, όπως η συνοδεία για παραλαβή περιουσίας από τον συνήθη τόπο διαμονής του ή/και η διευθέτηση ασφαλούς διαμονής σε συνεργασία με τις Υπηρεσίες Κοινωνικής Ευημερίας ή/και του ΜΚΟ ΣΠΑΒΟ. Περαιτέρω, ο ΣΠΑΒΟ προσφέρει και υποστηρικτικό πλαίσιο στα θύματα γι’ αυτό και έχει συνάψει συμφωνία με την αστυνομία για άμεση παραπομπή περιστατικών υψηλού κινδύνου.
Συνδυαστικά, και ειδικότερα σε περιπτώσεις επείγουσας ανάγκης, η αστυνομία κατάσχει τον οπλισμό του υπόπτου και τον φυλάττει μέχρις ότου κρίνεται σκόπιμο. Στο παρόν σημείο να αναφερθεί ότι λόγω της έκρυθμης κατάστασης που επικρατεί στο νησί από το 1974, όλοι οι ενήλικες άνδρες οι οποίοι έχουν εκτίσει τη στρατιωτική τους θητεία και δεν έχουν απαλλαχθεί για οποιοδήποτε λόγο κατέχουν το στρατιωτικό τους τουφέκιο σε δικό τους χώρο, με πιο συνήθη χώρο, την οικία τους.
Ακολούθως, και όπου κρίνεται αναγκαίο, εκδίδονται διατάγματα απομάκρυνσης του θύματος ή αποκλεισμού του υπόπτου / κατηγορουμένου, μέσω Δικαστηρίου, ούτως ώστε να διασφαλιστεί η μη επαφή των δυο μερών μέχρι και την εκδίκαση της υπόθεσης.
Να σημειωθεί ότι, ακόμη και εάν το θύμα, ή σε περίπτωση ανηλίκου ο εκπρόσωπός του, δεν επιθυμούν να υποβάλουν καταγγελία ή επιθυμούν να αποσύρουν καταγγελία, η Αστυνομία οφείλει να συνεχίσει τη διερεύνηση της καταγγελίας αυτεπάγγελτα και διασφαλίζει ότι η άσκηση ποινικής δίωξης θα συνεχιστεί με σκοπό την απονομή δικαιοσύνης.
Στήριξη, Καθοδήγηση, Αντιμετώπιση
Πέραν των ενεργειών που μπορούν να γίνουν από την Αστυνομία και γενικότερα το Σύστημα Δικαιοσύνης της Κυπριακής Δημοκρατίας λειτουργούν οι ακόλουθες τηλεφωνικές γραμμές στις οποίες μπορεί να απευθυνθεί οποιοδήποτε άτομο για να βρει στήριξη, να το καθοδηγήσουν πώς να αντιμετωπίσει αυτά που βιώνει και να βρεθεί η καλύτερη λύση στα κρίσιμα αυτά θέματα.
Συγκεκριμένα λειτουργούν:
(α) η Τηλεφωνική Γραμμή Άμεσης Βοήθειας Θυμάτων Βίας στην Οικογένεια 1440, του ΣΠΑΒΟ, η οποία παρέχει υπηρεσίες δωρεάν και λειτουργεί 24/07. Το τηλεφωνικό κέντρο στελεχώνεται με επιστημονικό προσωπικό, ψυχολόγους και κοινωνικούς λειτουργούς.
(β) η Γραμμή Στήριξης 11611 η οποία παρέχεται δωρεάν και λειτουργεί από Δευτέρα μέχρι Παρασκευή, 1200-2000 και Σάββατο, 0930-1400, από την κοινοπραξία των Μη Κυβερνητικών Οργανισμών, ΣΠΑΒΟ και “Hope For Children” CRC Policy Centre (HFC).
(γ) Γραμμή 1455 του Κυπριακού Συνδέσμου Οικογενειακού Προγραμματισμού, η οποία παρέχεται δωρεάν και λειτουργεί Δευτέρα με Παρασκευή από τις 08:00 μέχρι τις 16:00 από το προσωπικό και από τις 16:00 μέχρι τις 22:00 από καταρτισμένες/ους εθελόντριες/ές.
(δ) το Σπίτι του Παιδιού, το οποίο διαχειρίζεται ο ΜΚΟ «Hope For Children» CRC Policy Center σε συνεργασία με τις Υπηρεσίες Κοινωνικής Ευημερίας του Υπουργείου Εργασίας, Πρόνοιας και Κοινωνικών Ασφαλίσεων, οι οποίες χρηματοδοτούν εξ ολοκλήρου το εν λόγω έργο. Για τις ανάγκες του έργου εργοδοτούνται κλινικοί ψυχολόγοι και κοινωνικοί λειτουργοί ενώ παράλληλα αξιοποιούνται υπηρεσίες από έμπειρους εξωτερικούς συνεργάτες.
Επιπροσθέτως, το νομοθετικό πλαίσιο της Κυπριακής Δημοκρατίας, και συγκεκριμένα το άρθρο 35Α του Περί Βίας στην Οικογένεια Νόμου δεσμεύει και άλλους επαγγελματίες αλλά και οποιοδήποτε πρόσωπο να καταγγείλει οποιοδήποτε περιστατικό ενδοοικογενειακής βίας περιέρχεται σε γνώση του με οποιοδήποτε τρόπο. Για παράδειγμα ιατροί, εκπαιδευτικοί, δικηγόροι ή ακόμη και γείτονες οφείλουν να αναγνωρίζουν, να προστατεύουν, να παραπέμπουν ένα θύμα και παράλληλα να προωθούν τα δικαιώματά του όταν έλθει στην αντίληψή τους κάτι τέτοιο.
Καταγγελμένα Περιστατικά κατά τα έτη 2018 μέχρι 2022
Στο σημείο αυτό κρίνεται σκόπιμο να εστιάσουμε στα στατιστικά στοιχεία για τις περιπτώσεις ενδοοικογενειακής βίας από το 2018 μέχρι και το 2022, τα οποία μας οδηγούν σε ορισμένα σημαντικά συμπεράσματα για το φαινόμενο και την εξελικτική του πορεία στην Κύπρο. Τα εν λόγω στοιχεία βρίσκονται δημοσιευμένα στην ηλεκτρονική σελίδα της Κυπριακής Αστυνομίας.
Αρχικά, σχετικά με τα περιστατικά βίας, η οποία χωρίζεται σε τρεις κατηγορίες, σεξουαλική, σωματική και ψυχολογική. Σύμφωνα με το άρθρο 3 του ίδιου Νόμου οι εν λόγω κατηγορίες ερμηνεύονται ως ακολούθως:
Σωματική Βία: Ορίζεται ως η βίαιη συμπεριφορά μεταξύ των μελών της οικογένειας, με αποτέλεσμα την παραβίαση της σωματικής ακεραιότητας, η οποία περιλαμβάνει τραυματισμούς μικρής ή και μεγάλης έκτασης ή ακόμα τον θάνατο του θύματος.
Σεξουαλική Βία: Ορίζεται ως η βίαιη επιβολή σεξουαλικών πράξεων αντίθετα στη στάση ή επιθυμία του θύματος ή/και χωρίς τη συνειδητή συγκατάθεση του θύματος.
Ψυχολογική Βία: Περιλαμβάνει πράξεις κατά του θύματος που έχουν ως σκοπό τον εξευτελισμό, την απόρριψη, την ανασφάλεια, την έλλειψη αλληλοσεβασμού και την πρόκληση τρόμου. Αυτό συνήθως επιτυγχάνεται μέσω:
- της άσκησης λεκτικής βίας, δηλαδή με ύβρεις, προσβολές, απειλές και μειωτικές ή υποτιμητικές εκφράσεις,
- του κοινωνικού αποκλεισμού, δηλαδή την απομόνωση του θύματος όπου ο δράστης, μεταξύ άλλων, απαγορεύει στο θύμα να έχει οποιαδήποτε σχέση με συγγενείς, φίλους, γείτονες ή τον ευρύτερο κοινωνικό περίγυρο ή ακόμα και να εργαστεί,
- της οικονομικής στέρησης, δηλαδή με πλήρη οικονομική εξάρτηση του θύματος από το θύμα.
Στις τρεις αυτές κατηγορίες διαπιστώνεται μια πολύ μεγάλη αύξηση στον αριθμό των καταγγελιών, κάτι το οποίο προβληματίζει. Ειδικότερα, διαπιστώνουμε ότι η αύξηση καταγγελιών που αφορά τη σεξουαλική βία διπλασιάζεται μέσα σε αυτά τα 5 έτη, οι καταγγελίες που αφορούν σωματική βία σχεδόν τριπλασιαζονται και οι καταγγελίες που αφορούν ψυχολογική βία αυξάνονται πέραν του τετραπλάσιου. Συγκεκριμένα, ενώ το 2018 τα περιστατικά που αναφέρθηκαν στην αστυνομία ήταν 16, 648 και 301, το 2022 δηλώθηκαν 30, 1752 και 1300, αντίστοιχα. Στο γενικό σύνολο οι αναφορές είναι πέραν του τριπλάσιου. Πιο συγκεκριμένα:
| Αναφερόμενα Περιστατικά Βίας στην Οικογένεια κατά Είδος | |||||||
| Είδος Βίας | 2018 | 2019 | 2020 | 2021 | 2022 | ΣΥΝΟΛΟ | ΠΟΣΟΣΤΑ |
| Σεξουαλική | 16 | 27 | 28 | 51 | 30 | 152 | 1.45% |
| Σωματική | 648 | 798 | 1076 | 1925 | 1752 | 6199 | 59.18% |
| Ψυχολογική | 301 | 374 | 777 | 1371 | 1300 | 4123 | 39.36% |
| ΣΥΝΟΛΟ | 965 | 1199 | 1881 | 3347 | 3082 | 10474 | 100.00% |
Όσον αφορά τα θύματα, σύμφωνα με τα περιστατικά που ανέλαβε η αστυνομία κατά την ίδια χρονική περίοδο, διαπιστώνεται αύξηση από το 2018 μέχρι και το 2021 σε όλα τα θύματα ανεξαρτήτως ηλικίας. Κατά το 2022 διαπιστώνεται ελαφριά μείωση σε άνδρες, αγόρια κάτω των 18 ετών και γυναίκες θύματα, ενώ αντίθετα στα κορίτσια κάτω των 18 ετών καταγράφεται αύξηση. Σύμφωνα με αυτούς τους αριθμούς, και πέραν της αύξησης στα τελευταία περιστατικά κατά το 2022, διαπιστώνεται ότι θύμα της ενδοοικογενειακής βίας μπορεί να είναι οποιοδήποτε πρόσωπο ανεξαρτήτως φύλου ή ηλικίας. Στον αντίποδα, συνολικά κατά τη διάρκεια της πενταετίας, διαπιστώνεται ότι οι ενήλικες γυναίκες θύματα ήταν σχεδόν τετραπλάσιες από τους άνδρες θύματα, ενώ στους ανήλικους οι αριθμοί είναι σχεδόν ίσοι. Πιο συγκεκριμένα:
| Παραπονούμενοι/ες για Βία στην Οικογένεια κατά Φύλο / Ηλικία | |||||||
| Φύλο | 2018 | 2019 | 2020 | 2021 | 2022 | ΣΥΝΟΛΟ | ΠΟΣΟΣΤΑ |
| Άνδρας | 225 | 212 | 304 | 613 | 564 | 1918 | 16.96% |
| Αγόρι < 18 | 123 | 153 | 170 | 250 | 241 | 937 | 8.28% |
| Γυναίκα | 580 | 796 | 1398 | 2457 | 2253 | 7484 | 66.16% |
| Κορίτσι < 18 | 97 | 137 | 159 | 247 | 333 | 973 | 8.60% |
| ΣΥΝΟΛΟ | 1025 | 1298 | 2031 | 3567 | 3391 | 11312 | 100.00% |
Ομοίως, στις περιπτώσεις παραβατών διαπιστώνεται αύξηση κατά τα έτη 2018 με 2021 και μείωση κατά το 2022, με εξαίρεση τις περιπτώσεις κοριτσιών κάτω των 18 ετών που ο αριθμός κατά τα δύο τελευταία έτη παραμένει σταθερός. Σε αυτές τις περιπτώσεις παρατηρείται σχεδόν τετραπλάσιος αριθμός ανδρών έναντι γυναικών παραβατών. Πιο συγκεκριμένα:
| Καταγγελλόμενοι/ες για Βία στην Οικογένεια κατά Φύλο / Ηλικία | |||||||
| Φύλο | 2018 | 2019 | 2020 | 2021 | 2022 | ΣΥΝΟΛΟ | ΠΟΣΟΣΤΑ |
| Άνδρας | 723 | 925 | 1522 | 2658 | 2522 | 8350 | 77.75% |
| Αγόρι < 18 | 3 | 10 | 14 | 16 | 9 | 52 | 0.48% |
| Γυναίκα | 251 | 308 | 402 | 729 | 628 | 2318 | 21.58% |
| Κορίτσι < 18 | -- | 1 | 3 | 8 | 8 | 20 | 0.19% |
| ΣΥΝΟΛΟ | 977 | 1244 | 1941 | 3411 | 3167 | 10740 | 100.00% |
Σημαντικό είναι να αναφερθεί ότι για τα συγκεκριμένα αδικήματα υφίσταται και ένας σημαντικός αριθμός της λεγόμενης «σκοτεινής» ή αλλιώς «αφανούς» εγκληματικότητας. Αυτό ουσιαστικό σημαίνει ότι ένας μεγάλος αριθμός υποθέσεων δεν καταγγέλλονται στην αστυνομία, κυρίως εξαιτίας του φόβου του θύματος/των θυμάτων, με συνέπεια η εικόνα του φαινομένου να μην μπορεί να καταγραφεί με απόλυτη ακρίβεια.
Συνοψίζοντας, και μέσα από τα δημοσιευμένα στατιστικά της Κυπριακής Αστυνομίας διαπιστώνεται μια μεγάλη αύξηση των καταγγελιών των περιστατικών βίας στην οικογένεια, ανεξαρτήτως της μορφής της βίας που ασκείται ή του ηλικιακού πλαισίου θυμάτων ή δραστών. Συνεπώς, η κοινωνία μας οφείλει να προστατεύσει όλα τα μέλη της.
Ολοκληρώνοντας, και αφού επεξηγήθηκε ο τρόπος διαχείρισης περιστατικών τόσο από την αστυνομία όσο και από άλλους φορείς της Κυπριακής Δημοκρατίας, καθώς και η στατιστική ανάλυση των καταγεγραμμένων περιστατικών, θα παρατεθεί ενδεικτικά το πώς θα μπορούσαν τα ΜΜΕ να ενισχύσουν την πρόληψη μέσω της αφύπνισης και της ευαισθητοποίησης του κοινού αλλά και της έγκαιρης παρέμβασης.
Προτάσεις προς τα ΜΜΕ για τον δικό τους καθοριστικό ρόλο
Οι εκστρατείες ενημέρωσης που πραγματοποιούνται κατά καιρούς από τους φορείς της κοινωνίας, αναμφίβολα, είναι σημαντικές, αναγκαίες και συμβάλλουν στην ενίσχυση της πρόληψης. Πιστεύεται, ωστόσο, ότι θα μπορούσαν να γίνουν ακόμα πιο στοχευμένες. Για παράδειγμα, θα μπορούσαν να απευθύνονται με απλό και κατανοητό τρόπο και σε πρόσωπα μικρότερης ηλικίας, ώστε και οι νεότερες γενιές να ενημερωθούν σε βάθος και παράλληλα να εκπαιδευτούν στα κρίσιμης σημασίας ζητήματα ενδοοικογενειακής βίας.
Παράλληλα, τα ΜΜΕ θα μπορούσαν να εστιάσουν σε τρόπους αναγνώρισης τόσο των μη επιτρεπόμενων, βίαιων συμπεριφορών, όσο και των θυμάτων ενδοοικογενειακής βίας. Με αυτό τον τρόπο θα ενισχυθεί η εκπαίδευση του κοινού στο κομβικής σημασίας ζήτημα – της αναγνώρισης αυτών των απαράδεκτων συμπεριφορών αλλά και των τρόπων αποτελεσματικότερης προστασίας των ατόμων που βρίσκονται σε κίνδυνο μέσα στη σχέση/στην οικογένειά τους. Κρίνουμε πολύ σημαντικό το να μπορεί το άμεσο και ευρύτερο περιβάλλον να αναγνωρίζει έγκαιρα τα σημάδια θυματοποίησης και να γνωρίζει επίσης πώς να αντιδράσει για να υποστηρίξει το άτομο που κινδυνεύει. Εξίσου σημαντικό να μπορεί το ίδιο το άτομο που θυματοποιείται να αναγνωρίζει έγκαιρα τα σημάδια κακοποιητικών συμπεριφορών και να κατανοεί την αναγκαιότητα της απομάκρυνσής του από το βίαιο και κακοποιητικό περιβάλλον.
Επίσης, οι φορείς στήριξης θα μπορούσαν να γίνουν ακόμα πιο εμφανείς μέσω των ΜΜΕ. Να ενισχυθεί δηλαδή η παρουσίαση των αρμόδιων φορέων, ώστε να γίνουν πιο ορατοί σε ένα ευρύτατο κοινό και να αισθανθεί το θύμα την εμπιστοσύνη να επικοινωνήσει για να ζητήσει βοήθεια, στήριξη και καθοδήγηση, ακόμα και σε ένα αρχικό στάδιο μιας μη αποδεκτής συμπεριφοράς για να προληφθεί το χειρότερο. Στον αντίποδα και ο δράστης, εάν φτάσει στο σημείο να κατανοήσει το μέγεθος του προβλήματός του και να αντιληφθεί ότι η συμπεριφορά του γίνεται ανεξέλεγκτη, να γνωρίζει ότι μπορεί να ζητήσει υποστήριξη από έναν φορέα. Αυτή αποτελεί μια ακόμα καίρια παράμετρο που, κατά την άποψή μας, είναι απαραίτητο να αναδειχθεί μιντιακά στο πλαίσιο της ολιστικής προσέγγισης του φαινομένου.
Στόχος για το αύριο
Συμπερασματικά, ως ενεργά μέλη της κοινωνίας πρέπει να ενώσουμε τις δυνάμεις μας με απώτερο στόχο μας την αποτελεσματικότερη διαχείριση του πολυσύνθετου και πολυδιάστατου φαινομένου της ενδοοικογενειακής βίας. Η κλιμάκωσή του είναι ένα γεγονός που οφείλει να μας προβληματίσει εντόνως και να μας απασχολήσει, ώστε να παρέμβουμε, να αντιδράσουμε, να προστατεύσουμε ο ένας τον άλλον. Όλες και όλοι μαζί να συμβάλλουμε με τις πράξεις μας στη δημιουργία μιας κοινωνίας θεμελιωμένης σε πιο γερές βάσεις εστιάζοντας στον περιορισμό των βίαιων συμπεριφορών που καταγράφονται με ολοένα και μεγαλύτερη ένταση μέσα στις οικογένειες/συντροφικές σχέσεις στη σύγχρονη κοινωνία.
- Η Παναγιώτα Γιάγκου είναι Εγκληματολόγος - Αστυνομικός.
Πηγές:
- Ο περί Βίας στην Οικογένεια (Πρόληψη και Προστασία Θυμάτων) Νόμος του 2000, (Ν. 119(I)/2000).
- Ο περί της Σύμβασης του Συμβουλίου της Ευρώπης για την Πρόληψη και την Καταπολέμηση της Βίας κατά των Γυναικών και της Ενδοοικογενειακής Βίας (Κυρωτικός) Νόμος του 2017, (Ν. 14(III)/2017).
- Ο περί της Πρόληψης και της Καταπολέμησης της Βίας κατά των Γυναικών και της Ενδοοικογενειακής Βίας και περί Συναφών Θεμάτων Νόμος του 2021, (Ν. 115(I)/2021).
- Εγχειρίδιο Διατμηματικών Διαδικασιών για τη διαχείριση περιστατικών βίας στην οικογένεια για παιδιά (2017), Συμβουλευτική Επιτροπή για την Πρόληψη και Καταπολέμηση της Βίας στην οικογένεια, Υπουργείο Εργασίας, Πρόνοιας και Κοινωνικών Ασφαλίσεων.
- Αναφερόμενα περιστατικά Βίας στην Οικογένεια κατά είδος (2018-2022), τα οποία ανακτήθηκαν από την παρακάτω σελίδα στις 23/04/2024: https://www.police.gov.cy/police/police.nsf/dmlstatistical_gr/dmlstatistical_gr?opendocument