«ΔΣΦΑΓ: Δρόμοι ελευθερίας, εντός και εκτός φυλακής»
«Όταν κατανοείς το πρόβλημα του εγκλεισμού, μπορείς να δείξεις δρόμους ελευθερίας», πιστεύει ο Κλήμης Πυρουνάκης, συντονιστής του «Δικτύου Στήριξης Φυλακισμένων και Αποφυλακισμένων Γυναικών (ΔΣΦΑΓ)», μιας αστικής μη κερδοσκοπικής εταιρείας, που έχει ως στόχο την υποστήριξη των γυναικών, που βίωσαν στο παρελθόν ή βιώνουν εγκλεισμό σε Κατάστημα Κράτησης.
Επηρεασμένος από τις αρχές και τις δράσεις του πατέρα του παπά – Γιώργη Πυρουνάκη, ο οποίος επισκέπτονταν στη φυλακή πολιτικούς κρατούμενους κατά την περίοδο της δικτατορίας, ξεκίνησε το έτος 2008 τη δράση του ως Διευθυντής του σχολείου δεύτερης ευκαιρίας στο Κατάστημα Κράτησης γυναικών Ελεώνα Θηβών.
Η ομαδο-συνεργατική και σχεσιο-δυναμική επαφή των εγκλείστων με τον ίδιο αλλά και με ανθρώπους, που εργάστηκαν εθελοντικά ή επαγγελματικά στις φυλακές, οδήγησε στην κατανόηση της αντιξοότητας του εγκλεισμού, που προκαλεί πόνο, δυσλειτουργία σε ατομικό, οικογενειακό, επαγγελματικό και κοινωνικό επίπεδο, περιθωριοποίηση και κοινωνικό αποκλεισμό στους έγκλειστους και στους αποφυλακισμένους. Συνακόλουθα, έδειξε οδούς ελευθερίας και καταπολέμησης των δύο, κατ’ εκείνον, δεινών της φυλακής, της υποκουλτούρας της φυλακής και του νεκρού χρόνου.
Έτσι, το έτος 2013 ιδρύθηκε το «Δίκτυο Στήριξης Φυλακισμένων και Αποφυλακισμένων Γυναικών (ΔΣΦΑΓ)», το οποίο στελεχώνεται από μια μεγάλη ομάδα εθελοντών και υλοποιεί ποικίλες δράσεις εντός και εκτός φυλακής, με γνώμονα το αίσθημα αλληλεγγύης, με όρους ισότητας και όχι φιλανθρωπίας και με πρωταγωνιστές πρόσωπα, που ανήκουν σε αυτή την ευάλωτη ομάδα πληθυσμού.
Μέλημα του Δικτύου είναι η χορήγηση ευκαιριών και πόρων για περαιτέρω ανάπτυξη και αξιοποίηση των προσωπικών δυνάμεων και των παρεχομένων δυνατοτήτων από το κοινωνικό και φυσικό περιβάλλον, καθώς και η παροχή ευκαιριών κοινωνικής ενσωμάτωσης και πρόληψης του στιγματισμού και της κοινωνικής περιθωριοποίησης.
Η μορφή της αρωγής του Δικτύου προς τις φυλακισμένες και τις αποφυλακισμένες γυναίκες μπορεί να είναι:
α) υλική (οικονομική, ρουχισμός, τρόφιμα, οικιακός εξοπλισμός κ.α.),
β) εκπαιδευτική – επιμορφωτική (εκπόνηση προγραμμάτων με θέματα εκπαίδευσης Υγείας και Νομικής Υποστήριξης, μαθήματα, οργάνωση σεμιναρίων, εργαστηρίων),
γ) συμβουλευτική (ψυχοκοινωνική υποστήριξη, επαφή και εμπλοκή των γυναικών με δίκτυα στήριξης κ.α.),
δ) παροχή νομικών υπηρεσιών.
Ειδικότερα, κύριο ενδιαφέρον του Δικτύου αλλά και πηγή ιδεών και πληροφοριών για νέες δράσεις είναι το σχολείο δεύτερης ευκαιρίας. Πρόκειται για ένα μοντέρνο παιδαγωγικό πλαίσιο, όπου ο προβολέας φωτίζει τον εκπαιδευόμενο. Δεν υπάρχουν βιβλία και η διδασκαλία στηρίζεται στο λόγο, στη γραφή και στην επινοητικότητα του καθηγητή. Τα μαθήματα πραγματοποιούνται κάθε Δευτέρα και έχουν διάρκεια δύο εξάμηνα, μετά το πέρας των οποίων η ενδιαφερόμενη έχει τίτλο ισάξιο του γυμνασίου και μπορεί να συνεχίσει την εκπαίδευση της στο λύκειο και φυσικά να δώσει πανελλήνιες εξετάσεις.
Επιβεβαίωση του γεγονότος ότι συνήθως αυτός, που εκπαιδεύεται μέσα στη φυλακή, δεν ξαναγυρίζει, είναι η ιστορία της Μαρίνας Γ. ιδρυτικού μέλους του Δικτύου. Η Μαρίνα προερχόμενη από μια παραβατική οικογένεια πήγε στο σχολείο δεύτερης ευκαιρίας και κατάφερε, όταν αποφυλακίστηκε, να περάσει από τις πρώτες στη Νομική Σχολή. Σήμερα έχει τελειώσει το μεταπτυχιακό της στη Στοκχόλμη και εργάζεται στην Ελλάδα.
Επιπρόσθετη δραστηριότητα του ΔΣΦΑΓ είναι τα μικρά μουσικά σχήματα, που κάθε Τρίτη ανοίγουν τα παράθυρα της φυλακής και των ψυχών. Τραγουδοποιοί, οργανοπαίχτες και έγκλειστες γυναίκες, κάνοντας το όνειρο πραγματικότητα ζουν μαζί για κάποιες ώρες και εκφράζονται μουσικά στον «ΠΑΡΑΔΕΙΣΟ ΕΔΩ ΚΑΙ ΤΩΡΑ» πέρα από διακρίσεις και ταμπού. Πρόκειται για μια πρωτοβουλία του Δικτύου, η οποία ξεκίνησε από το μέλος παπά - Γιάννη Οικονομίδη, όταν δίδασκε τις έγκλειστες γυναίκες μαθηματικά, μουσική με λύρα Καππαδοκίας και κρουστά. Τα τελευταία χρόνια η ψυχή των μουσικών σχημάτων είναι η Καίτη Κουλλιά, που κάθε φορά φέρνει νέο αίμα στις ομάδες και έτσι εμπλουτίζονται οι σχέσεις με συναίσθημα και χαρά.
Επιπλέον, το κατάστημα Κράτησης γυναικών Ελεώνα Θηβών διαθέτει αίθουσα με δέκα ηλεκτρονικούς υπολογιστές, όπου κάθε Τετάρτη πραγματοποιούνται μαθήματα ηλεκτρονικών υπολογιστών. Στόχος του προγράμματος είναι οι έγκλειστες γυναίκες να αποκτήσουν τις απαραίτητες γνώσεις για να διευκολύνουν την καθημερινότητα τους, μετά την αποφυλάκιση τους, αλλά και να αποκτήσουν εφόδια για εύρεση εργασίας. Μάλιστα, μετά το πέρας των μαθημάτων δίνεται σχετικό πιστοποιητικό.
Μια ακόμα δράση για να «ανασυρθούν οι έγκλειστες από τα κελιά», είναι το εργαστήριο ζωγραφικής του εν λόγω Καταστήματος Κράτησης, όπου κάθε Πέμπτη αναδύονται χρώματα και συναισθήματα. Με τη ζωγραφική οι έγκλειστες έχουν την ευκαιρία να δημιουργήσουν, να χαλαρώσουν, να ξεχάσουν τα προβλήματα τους και να ξεφύγουν εκμηδενίζοντας την αδράνεια. Συνακόλουθα τα κάγκελα αυτοκαταργούνται, καθώς οι τσακωμοί και οι εντάσεις μεταξύ τους μειώνονται, όπως και οι αρνητικές σκέψεις.
Διέξοδο από την απραξία αποτελεί και το πρόγραμμα barista, στο οποίο, συμμετέχουν κάθε χρόνο γυναίκες, οι οποίες πρόκειται να αποφυλακιστούν σύντομα. Τα μαθήματα πραγματοποιούνται κάθε Παρασκευή και διαρκούν συνολικά τριάντα ώρες. Στο τέλος των μαθημάτων και κατόπιν γραπτών εξετάσεων χορηγείται στις μαθήτριες certificate Barista, με το οποίο θα μπορέσουν να εργαστούν μετά την αποφυλάκισή τους. Σύντομα θα υλοποιηθεί και ένα ακόμη σχετικό project επαγγελματικής επανένταξης, το «Ποδήλατο του Καφέ» - Coffee Bike, δηλαδή ένα κινητό σημείο πώλησης καφέ, όπου θα απασχολούνται καθημερινά έξι γυναίκες.
Παράλληλα μέσα στη φυλακή, έχουν συσταθεί εργαστήρια ανάγνωσης, χειροτεχνιών, θεατρικές ομάδες, ομάδες χορού, καθώς και εργαστήριο ραπτικής για σεντόνια. Στο τελευταίο απασχολούνται καθημερινά πέντε γυναίκες, με σκοπό να αξιοποιηθεί ο νεκρός χρόνος της φυλακής και οι γυναίκες να μάθουν να εργάζονται υπεύθυνα και να συνεργάζονται. Άξιο αναφοράς είναι το γεγονός ότι από το έτος 2017 μέχρι σήμερα, μέσω αυτού του προγράμματος, έχουν παραχθεί και διατεθεί στις φυλακές πάνω από 2500 σεντόνια.
Εκτός φυλακής το Δίκτυο δραστηριοποιείται και με τη θεραπευτική ιππασία. Με τη βοήθεια εθελοντών και την καθοδήγηση του επιστημονικού προσωπικού της Ιππόλυσις (www.hippolysis.gr)πραγματοποιούνται θεραπευτικές ασκήσεις, στις οποίες συμμετέχουν οι γυναίκες του Δικτύου καθώς και τα παιδιά τους. Σημειωτέον ότι αρκετά από τα άλογα κουβαλούν αντίστοιχα τραυματικές εμπειρίες από κακομεταχείριση και εγκατάλειψη και συνεπώς μέσα από τη συναισθηματική εμπλοκή και αλληλεπίδραση των μητέρων και των παιδιών τους με αυτά, αλληλοεπουλώνονται τα τραύματα.
Περαιτέρω, από το έτος 2016 το Δίκτυο ως αρωγός στα πρώτα βήματα ελευθερίας των γυναικών διαθέτει «Ξενώνα Φιλοξενίας». Πρόκειται για δύο διαμερίσματα στη Βικτώρια και προσεχώς ένα ακόμη κοντά στο Καλλιμάρμαρο, όπου φιλοξενούνται οι γυναίκες για τρεις έως έξι μήνες, αφού αποφυλακιστούν, ενώ παράλληλα τους εξασφαλίζεται ενοίκιο για άλλους τρεις μήνες μέχρι να σταθούν στα πόδια τους και να αποκτήσουν ανεξαρτησία. Ο ξενώνας διαθέτει εθελόντρια ψυχολόγο, γραμματειακή υποστήριξη καθώς και επόπτη, που συντελούν στην εύρυθμη λειτουργία του.
Επόμενος στόχος του «Δικτύου Στήριξης Φυλακισμένων και Αποφυλακισμένων Γυναικών (ΔΣΦΑΓ)», είναι η ίδρυση μιας Κοινωνικής Συνεταιριστικής Επιχείρησης (Κοιν.Σ.Επ.) με την επωνυμία «Δίκτυο Στήριξης Γυναικών», ώστε έχοντας μια πιο επαγγελματική δομή, στελεχώμενη με αμοιβόμενους λογιστή, ψυχολόγο, κοινωνική λειτουργό κλπ, να μπορέσει να συνεχίσει και να επεκτείνει τις δράσεις του, δίνοντας μια δεύτερη ευκαιρία στην ανθρωπιά, δίνοντας τη δυνατότητα σε όσους ζουν, εντός και εκτός φυλακής, να ζουν με αξιοπρέπεια.
Θερμές ευχαριστίες στον συντονιστή του ΔΣΦΑΓ κ. Κλήμη Πυρουνάκη για τις πληροφορίες, που μοιράστηκε μαζί μας, σχετικά με τις δράσεις και την ιστορία του Δικτύου, αλλά και στην κ. Ελισάβετ για την φιλοξενία της.
* Η Βενετία Ζαχαράκη είναι Δικηγόρος & φοιτήτρια στο πρόγραμμα μεταπτυχιακών σπουδών Ποινικών και Εγκληματολογικών Επιστημών της Νομικής Σχολής του Δ.Π.Θ.