ΤΕΥΧΟΣ #4 ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ 2017

To b(e) itcoin or not to b(e) itcoin? Ιδού το ερώτημα

Θεώνη Σπαθή
Σας έχει τύχει ποτέ να λάβετε ένα mail, ενώ κάθεστε ένα όμορφο Σαββατιάτικο πρωινό με τον μοσχομυριστό φρεσκοκομμένο σας καφέ και το κουλούρι σας, μέσα στο οποίο διαφημίζονται οι τεράστιες ευκαιρίες επένδυσης σε ένα νέα είδος νομισμάτων, τα bitcoins; Προσωπικά μου έτυχε ακριβώς πριν ένα χρόνο και μετά από αυτό το γεγονός προσβλήθηκα από τον ιό της περιέργειας να μάθω όσο περισσότερα μπορούσα γύρω από αυτό το θέμα…

Τα bitcoins ανήκουν στην οικογένεια των κρυπτονομισμάτων ή αλλιώς ψηφιακών νομισμάτων, που είναι ένα είδος ηλεκτρονικού χρήματος, ή με άλλα λόγια η ψηφιακή αναπαράσταση μιας αξίας, τα οποία δεν ελέγχονται από κάποια κεντρική αρχή. Τεχνικά ορίζονται ως «μία peer-to-peer (όπως τα δίκτυα torrent) αποκεντρωμένη ηλεκτρονική μορφή χρήματος, η οποία βασίζεται πάνω στις αρχές της κρυπτογραφίας για την διασφάλιση του δικτύου και την επαλήθευση των συναλλαγών και είναι αποκεντρωμένο με αποτέλεσμα να αποφεύγεται η διπλή δαπάνη». Εύκολο θα μου πείτε, όπως και όταν μπαίνουμε διαδικτυακά στο λογαριασμό της τράπεζάς μας και βλέπουμε τα χρήματά μας…Όχι ακριβώς…

Αρχικά να ξεκαθαρίσουμε ότι τα bitcoins, σε αντίθεση με κάθε άλλη μορφή νομίσματος, είναι απολύτως εικονικά. Ουσιαστικά δεν είναι καν νομίσματα αλλά συναλλαγές που απλά μεταφέρουν την εικονιζόμενη αξία από το ένα άτομο στο άλλο. Κάθε χρήστης έχει το δικό του κλειδί «Private key» που αποδεικνύει και την κυριότητα της εκάστοτε συναλλαγής και ξεκλειδώνει την τιμή η οποία αντιστοιχεί στο Bitcoin, το οποίο με τη σειρά του μεταφέρεται στον τελικό του παραλήπτη. Τα κλειδιά αυτά που είναι και μοναδικά για κάθε bitcoin, αποθηκεύονται στο ψηφιακό πορτοφόλι του τελικού χρήστη.

Όπως και τα περισσότερα κρυπτονομίσματα, έτσι και τα Bitcoins κάνουν χρήση μιας κατανεμημένης βάσης δεδομένων (ΚΒΔ), τμήματα της οποίας αποθηκεύονται σε πολλαπλούς υπολογιστές σε ένα δίκτυο και ο κάθε χρήστης μπορεί να βλέπει και να διαχειρίζεται συγκεκριμένο κομμάτι της βάσης χωρίς να επηρεάζει τα υπόλοιπα. Πιο συγκεκριμένα, τα bitcoins χρησιμοποιούν από τον καιρό εμφάνισής τους ένα «δημόσιο λογιστικό βιβλίο» όλων των συναλλαγών κρυπτογράφησης που έχουν εκτελεστεί, γνωστό και ως blockchain. Εκεί καταχωρείται με σειρά χρονολογική και κυρίως γραμμική κάθε μπλοκ συναλλαγής, το οποίο και επαληθεύεται και εξακριβώνεται η αυθεντικότητά του μέσω συγκεκριμένων μαθηματικών πράξεων και ο χρήστης αντίστοιχα λαμβάνει ένα αντίγραφο του εκάστοτε blockchain που τον αφορά. Πόσο μεγάλη όμως είναι αυτή η αλυσίδα;

Wei Dai

Αν αναλογιστούμε ότι τα κρυπτονομίσματα πρωτοεμφανίστηκαν το 1998 (!) από τον Wei Dai κατά την επικοινωνία του με την ομάδα των "CypherPunks", ενός κινήματος που υποστήριζε τη διαδεδομένη χρήση ισχυρών τεχνολογιών κρυπτογραφίας και προστασίας της ιδιωτικής ζωής ως μέσο για την κοινωνική και πολιτική αλλαγή, και αν σκεφτούμε ότι τα bitcoins πρωτοεμφανίστηκαν δέκα χρόνια μετά, το 2008 μέσω ενός white paper Με τίτλο 'Bticoin: A peer to peer electronic cash system" από έναν συγγραφέα με το ψευδώνυμο Satoshi Nakamoto, τότε σίγουρα η αλυσίδα δεν είναι διόλου ευκαταφρόνητη σε μέγεθος.

Και μπορεί η αρχή της να έγινε στις 03.01.2009 με την πρώτη συναλλαγή μεταξύ Satoshi Nakamoto και Hal Finney (genesis block) το τέλος όμως θα επέλθει, όταν εξoρυχθούν όλα τα υπάρχοντα bitcoins. Τι ακριβώς εννοώ με αυτό; Ότι η συνολική ποσότητα bitcoins είναι προκαθορισμένη και ίση με 21.000.000 και η όλη διαδικασία έχει ημερομηνία λήξης το 2140. Κάθε δέκα λεπτά, κατά μέσο όρο, ένας επίδοξος Miner μέσω εξειδικευμένου hardware, συναγωνίζεται με άλλους Miners για την επίλυση ενός δύσκολου μαθηματικού προβλήματος για να μπορέσει να αποκτήσει ο ίδιος το block και κατ’επέκταση τη συναλλαγή που αντικατοπτρίζει το bitcoin. Ο πρώτος που θα βρει τη λύση την ανακοινώνει στους υπόλοιπους και αφού πάρει την έγκρισή τους, προστίθεται το νέο block στην αλυσίδα και η όλη διαδικασία ξεκινάει από την αρχή μέχρι που να τελειώσουν όλα τα bitcoins. Εκτιμάται ότι μέχρι τον Ιανουάριο του 2018 θα έχει εξορυχθεί περίπου το 80% του συνόλου των bitcoins, ενώ η υπολογιστική δύναμη του όλου δικτύου είναι τόσο μεγάλη όσο αυτή που έχουν συνδυαστικά 500 υπερ-υπολογιστικά συστήματα όλου του πλανήτη.

Η αξία τώρα του κάθε bitcoin ακολουθεί του νόμους της αγοράς, μιας και η αύξηση της ζήτησης και η μείωση της προσφοράς (με σταθερή τη βάση προσφοράς) αυξάνει εκθετικά την τιμή με αποτέλεσμα σήμερα (11.2017) να έχει ξεπεράσει τα 6.500 ευρώ. Ο λόγος της αυξανόμενης ζήτησης μπορεί να αναζητηθεί στα εγγενή χαρακτηριστικά τόσο των bitcoins όσο και των κρυπτονομισμάτων γενικότερα. Η απουσία μιας κεντρικής αρχής ελέγχου ή επιβεβαίωσης των συναλλαγών, η ανωνυμία και ιδιωτικότητα των συναλλαγών χωρίς υποχρέωση υποβολής προσωπικών στοιχείων, το εξαιρετικά χαμηλό κόστος μικρών ή μεγάλων συναλλαγών, η ταχύτητα και η δυνατότητα χρήσης διεθνώς σε πραγματικό χρόνο, η συναινετική και μη αντιστρέψιμη φύση του δικτύου και η δυνατότητα που έχει κάθε άτομο να συμμετάσχει, αρκεί να ξέρει τα βασικά του διαδικτύου και να έχει θέληση, υπομονή και επιμονή, είναι τα βασικά πλεονεκτήματα της χρήσης τέτοιου είδους εικονικών νομισμάτων.

Λέγεται ότι τα Bitcoins πρωτοχρησιμοποιήθηκαν για παράνομες και εγκληματικές πράξεις, και μάλιστα γιατί συνέβαλαν στη λειτουργία αγορών με παράνομες υπηρεσίες ή προϊόντα του dark και deep web, όπως εμπόριο ναρκωτικών, όπλων, λευκής σαρκός και διαδικτυακών παράνομων συμπεριφορών. Λέγεται επίσης ότι έχουν κατά κόρον χρησιμοποιηθεί ως «λύτρα» (Ransomware) ή ακόμη και για τη χρηματοδότηση παράνομων ενεργειών (δολοφονίες, απαγωγές, τρομοκρατικές επιθέσεις, κυβερνοεπιθέσεις και υποκλοπές) και για αυτό η κατοχή και η ενασχόληση με τα bitcoins είναι παράνομη και μεμπτή. Φυσικά και όλα τα παραπάνω είναι αλήθεια, αλλά αρκούν όλα αυτά για να αφορίσουμε τα bitcoins και κατ’ επέκταση όλα τα κρυπτονομίσματα, τα οποία ειρήσθω εν παρόδω τη στιγμή που γράφονται αυτές οι σειρές ξεπερνούν τα 1000 διαφορετικά σε κυκλοφορία με συνολική αξία πάνω από 8 δισεκατομμύρια ευρώ;

Μήπως και το συμβατικό χρήμα δεν χρησιμοποιείται για παρόμοιες ενέργειες καθημερινά; Και όταν από το 2011 οργανισμοί, όπως το Electronic Frontier Foundation, το WordPress, το Πανεπιστήμιο της Λευκωσίας, η Microsoft, η Barklays, o Swiss Railway operator SBB αναγνωρίζουν και αποδέχονται το εν λόγω εικονικό νόμισμα ως μέσο πληρωμής, είναι ίσως ώριμος ο καιρός να στρέψουμε την προσοχή μας στην αντιμετώπιση των αδυναμιών αυτού του συστήματος διαδικτυακών συναλλαγών με μεγαλύτερο αγκάθι αυτό της έλλειψης σαφούς νομοθετικού πλαισίου. Με σκοπό; Τι άλλο, από την ευδοκίμηση του συστήματος αυτού ως μέσου διεθνών συναλλαγών, μακροπρόθεσμων επενδύσεων και ταχείας χρηματοδότησης, καθώς και ταχείας μεταφοράς χρημάτων, αποδεσμευμένων από κινδύνους παραβίασης της ασφάλειας, από επιπρόσθετα κόστη συναλλαγών συγκριτικά με τις παραδοσιακές μεθόδους, τραπεζικές και μη, από δυσανάλογη φορολογία και capital controls, καθώς και από αβεβαιότητα σε περιόδους οικονομικής κρίσεως. Το μέλλον είναι εδώ και είναι στο χέρι μας να το αξιοποιήσουμε.


Η Θεώνη Σπαθή είναι υποψ. Διδάκτωρ στον Τομέα Ποινικών Επιστημών Νομικής Αθηνών. Κατέχει MSc in Forensic Science and Criminal Justice, University of Leicester, Forensic Science Institute και MSc in Crime Science, University College London, Jill Dando Institute of Security and Crime Science.