ΤΕΥΧΟΣ #7 ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ 2018

Τί ωφελείται ένας εγκληματολόγος όταν διαβάζει λεξικά;

Ομ. Καθηγητής Γιάννης Πανούσης

Χωρίς αλεξίπτωτο πέφτουν

από τον ουρανό οι λέξεις

Π.ΚαραβασίληςΣυναξάρι συμμετρίας

Η κεντρική ιδέα αυτού του άρθρου/σχολίου εκπηγάζει από τη βαθιά μου πεποίθηση ότι ο εγκληματολόγος πρέπει ν’αναζητά τη βάση της έμπνευσής του, καθώς και τις πολύπλευρες γνώσεις του, όχι μόνον στα εγχειρίδια των άλλων εγκληματολόγων ή στους κώδικες του Ποινικού δικαίου, αλλά και σε πηγές όπως η Λογοτεχνία[1] ή ακόμα και τα ειδικά Λεξικά. Δεν αναφέρομαι στα κατεξοχήν εγκληματολογικά λεξικά[2] αλλά σε ευρύτερου ενδιαφέροντος τέτοιου είδους πονήματα.

Με αφετηρία αυτή την άποψη επέλεξα ορισμένα λεξικά, από τα οποία ξεχώρισα συγκεκριμένα λήμματα που μπορεί να προσφέρουν πολλά στην Εγκληματολογία, στον Εγκληματολόγο και στον Αναγνώστη εγκληματολογικών βιβλίων[3]. Το κυριότερο όφελος θα είναι  να κατανοήσουμε όλοι όλους, δηλαδή να συμφωνήσουμε για τους ορισμούς, τους καθορισμούς και τους περιορισμούς και να μη χρησιμοποιεί ο καθείς τις λέξεις και τις έννοιες «κατά βούληση».

 

1.Η Εγκληματολογία ως επιστήμη

Η επιστημονική/ ερευνητική πτυχή της Εγκληματολογίας, όπως και η σχετική Ορολογία[4], έχουν προσεγγισθεί από πολλούς συγγραφείς. Βασικές αρχές/ παραδοχές είναι η εξέταση σε βάθος της αιτιότητας/ αλληλεπίδρασης, της αναγκαιότητας/ συμπτωματικότητας, του θετικισμού/συμβολισμού, της νομιμότητας/ παρέκκλισης, κ.λπ. [Ρόζενταλ, Πούντιν]. Πολλές πάντως μεθοδολογικές αναλύσεις δεν συμφωνούν στο αν η Εγκληματολογία μπορεί να είναι μία Ουδέτερη επιστήμη ή αν πρέπει να παίρνει θέση στα πολιτικά/ κοινωνικά γεγονότα, αναδεχόμενη τον κίνδυνο να μετατραπεί σε Κίνημα ή σε Προπαγάνδα[5].

Κατά συνέπεια το μετέωρο βήμα της Εγκληματολογίας κινείται στα παρακάτω [σωρευτικά ή αποκλειστικά] διλήμματα:

-αβανγκαρντισμός [πρωτοπορία]

-ακτιβισμός [παρεμβατικότητα]

-ουμανισμός [ηθικές αξίες]

-αντικομφορμισμός [μη-συμμόρφωση στους κανόνες]

-δογματισμός [αξιωματική λογική]

-εξισωτισμός [ισοπέδωση αιτίων]

-λαϊκισμός [απλουστεύσεις ερμηνειών]

-μονοϊδεατισμός [εμμονές μονοδρόμων]

-ντετερμινισμός [μηχανιστικές προσεγγίσεις] [Διαμαντίδης] 

 

2.Ο εγκληματολόγος ως επιστήμονας

Ο κάθε εγκληματολόγος δεν παύει να είναι, εκτός από ερευνητής, και εργαζόμενος, κοινωνικά δρων πρόσωπο και πολίτης. Άρα οφείλει, για να παραμένει αξιόπιστος στο χώρο του, να είναι [και να φαίνεται]:

Αδιάβλητος, αμερόληπτος, ηθικός, διορατικός, υπεύθυνος, επιεικής, συνεπής [Αυταναπαύτου].

Και να μην είναι:

Ανάδελφος, αυταρχικός, δολοπλόκος, εμμονικός, καιροσκόπος, φανφαρόνος, ελιτιστής, ατομιστής [Δημητρακόπουλος].

Ο επιστημονικός λόγος του εγκληματολόγου δεν πρέπει να πέφτει στην παγίδα:

Του εγκυκλοπαιδισμού, του ακαδημαϊσμού, του αλεξανδρισμού, του παρνασσισμού, του αττικισμού, του υπερνεολογισμού, του εθνικισμού[Μαρκαντωνάτος, Ντόκας] και σε κάθε περίπτωση ν’ αποφεύγεται:

Η μοιρολατρία, η γραφειοκρατία, ο άκρατος υποκειμενισμός, ο αφορισμός, ο αναχρονισμός, η ταυτολογία, τα κλισέ, η καλλιέργεια μύθων, ο δημοσιογραφικός εντυπωσιασμός, η υποφορά [Μαρκαντωνάτος].

3.Ο αναγνώστης εγκληματολογικών βιβλίων

Ο επαγγελματίας [δικηγόρος, δικαστής κ.ά],ο διανοούμενος ή ακόμα και ο κάθε ενδιαφερόμενος πολίτης οφείλουν να προσέχουν και να μην παρασύρονται από:

Απλοϊκούς ρεαλισμούς, απόλυτες αλήθειες, σοσιαλδαρβινισμούς, εμπειριοκριτικισμούς, εκλεκτικισμούς, σολιπσισμούς [Ρόζενταλ, Πούντιν], φορμαλισμούς, αβδηριτισμούς, μανδαρινισμούς, μανιερισμούς, επιστημονικούς μεγαλοϊδεατισμούς, σεξισμούς, σωβινισμούς, φυλετισμούς, μηδενισμούς, αναίτιους λεγκαλισμούς, φανατισμούς, τυφλούς ναρκισσισμούς.

Οι οποίοι συχνά κρύβονται πίσω ή μέσα σε «θεωρητικές κατασκευές».

 

Ηθικό συμπέρασμα

Η Εγκληματολογία, το αίνιγμα της εγκληματογένεσης, τα αρχέτυπα, οι αλληγορίες και οι αμφιλογίες δεν κινούνται στο χώρο των μυθιστορημάτων [Ντόκας].

Το έγκλημα βρίθει από:

Το ακαθόριστο, το δειγματοληπτικό, το διαζευκτικό, το διαφορικό, το διπολικό, το επανατροφοδοτούμενο, το απεικονιστικό, το παράλογο, το περιθωριακό, το [αντι]συστημικό, το παρεμπίπτον [Chandorκαι άλλοι] αλλά τούτο δεν σημαίνει  ότι επιτρέπεται ούτε η αφελής ή μονοδιάστατη ερμηνεία, ούτε η δημιουργία ψευδαισθήσεων περί μαγικών συνταγών.

Και κυρίως δεν πρέπει σε καμμία περίπτωση να «νομιμοποιούνται» η βία και η αντι-βία,η ανομία και η ατιμωρησία.

Όσο για τους εγκληματολόγους οφείλουν να διαχειρίζονται με επιστημονικά μέσα τη βαρβαρότητα [απ’ όπου κι αν προέρχεται], να μην ενδίδουν –μηδίζοντες- στη δόξα και στο χρήμα, να μη διακατέχονται από φόβο ή φθόνο, να μη γοητεύονται από την Εξουσία και το Κατεστημένο, να χαρακτηρίζονται από το ΄Ηθος του Καθαρμού. Άλλωστε το Κακό και η Ύβρις έχουν πολλά προσωπεία [Γκίκας και άλλοι] και δεν αντιμετωπίζονται με ευχο-λόγια.

Ακόμα κι αν δεν δύνανται να καταστούν πρότυπα, ας συνεχίσουν να υποστηρίζουν τους θεσμούς της Δημοκρατίας και να μην υποκύπτουν στις κραυγές του όποιου όχλου. Ούτε η πολιτική ορθότητα, ούτε η διαφθορά ή ο αμοραλισμός συνιστούν αξίες ή πρακτικές προς μίμηση.

Συνείδηση και ετερονομία δεν συμβιβάζονται [Αντωνόπουλος]. Το ίδιο ισχύει για την αλλοτρίωση και τα ιδεολογικά ταμπού [Κασιούρας].

Από τα παραπάνω συνάγεται ότι οφείλουμε άπαντες οι εγκληματολόγοι [και οι «εγκληματολογούντες»] ν’ανατρέξουμε στα λεξικά, να βρούμε το νόημα των όρων και να συμφωνήσουμε να τηρούμε τους κανόνες και να χρησιμοποιούμε την ίδια γλώσσα.

Ίσως αυτή να είναι μιά καλή αρχή για να [ξανα]γνωριστούμε χωρίς προκαταλήψεις, στερεότυπα και πάθη...

ΥΠΟΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ

1.Γ.Πανούσης, Ένοχοι και ενοχές-Εγκληματολογικές επιστήμες καιαστυνομικό μυθιστόρημα,Α.Σάκκουλας 2010

2.Βλ. μεταξύ άλλων Αγγ.Καρδαρά,Φυλακή και Γλώσσα,Α.Σάκκουλας 2014, Λ.Χρηστάκης, Μ.Επάρατος, Το λεξικό της ντάγκλας, opera1995, Ν.Μακροδήμος, Χρ.Ακριτίδης, Λεξικό της Αργκό, Το Βήμα

2007, Ηλ.Πετρόπουλος, Οι παροιμίες του Υπόκοσμου, Νεφέλη 2002, Μ.Ι.Σπυριδάκης, Επίτομο Νομικό Λεξικό, Α.Σάκκουλας 2008, Χρ.Μυλωνόπουλος, Τετράγλωσσο Λεξικό ποινικών καιεγκληματολογικών όρων, Αθήνα 1977, Εγκληματολεξικό [εισαγωγή Κ.Σοφιανός, επιμ.Π.Ποτόλιας], Σύγχρονα Νομικά Μελετήματα, Α.Σάκκουλας 1990-PierreGuiraud, L’Argot, Quesais-je?, Puf, Paris1956, RulphdeSola, CrimeDictionary, FactsonFileInc.1982, AConciseDictionaryofSlang [ed.byPaulBeale], Routledge, London1989, TheSageDictionaryofCriminology [ed.byE.McLaughlin, J.Muncie] Sage2001, TheOxfordHandbookofCriminology [ed.byM.Maguire,R.Morgan,R.Reiner], 2nded., OxfordUniversityPress1997

3.-Μ.Ρόζενταλ, Π.Πούντιν,Μικρό φιλοσοφικό λεξικό, Γ.Κακλαμάνη 1962

-Γ.Αντωνόπουλος, Λεξικό Φιλοσοφικών εννοιών, Α.Σάκκουλας 1981

-Σύντομο κοινωνικοπολιτικό λεξικό [Α.Γ.Κασιούρας], Σύγχρονη Εποχή 1984

-AnthonyChandor, J.Graham, R.Williamson, Σύγχρονο λεξικόΠληροφορικής, Ωρόρα 1985

-Γερ.Μαρκαντωνάτος, Επίτομο λεξικό Λογοτεχνικών όρων, Gutenberg1985

-Αγησ. Σπ. Ντόκας, Λεξικό Λογοτεχνικών όρων, Αστήρ 1987

-Σωκ.Γκίκας, Δ.Δρακόπουλος, Χ.Γ.Ρώμας,Λεξικό ελληνικήςΑρχαιογνωσίας, Επικαιρότητα 1992

-Γ. Δημητρακόπουλος, Χρηστικό λεξικό εννοιών και όρων σύγχρονουπροβληματισμού, Gutenberg1993

-Αυταναπαύτου, Λεξικό της Απανθρωπίας, Απόπειρα 2000

-Αντ.Διαμαντίδης, Λεξικό των –ισμών, Γνώση 2003

Προφανώς υπήρχαν και άλλα εξίσου ενδιαφέροντα λεξικά πιστεύω όμως ότι τα επιλεγέντα ήσαν αρκούντως αντιπροσωπευτικά του βασικού πυρήνα του προβληματισμού μου

4 . Βλ. αντί άλλων Στ. Αλεξιάδης, Εγκληματολογία, 5ηεκδ., Σάκκουλας, Θεσσαλονίκη 2011, Γ. Πανούσης, Περί εγκλημάτων και ποινών [νέα ονοματοθεσία], Εγκληματολογία1-2/2015, 160-161

5. Γ.Πανούσης, Ο ρόλος του εγκληματολόγου, σε του ίδιου ‘’Εγκληματολογικοί ανα-στοχασμοί’’, Νομική Βιβλιοθήκη 2009, 12-53