Report: Street Art Syros - μία επισκόπηση των έργων του 1ου “Stray Art Festival”

Γνωρίζατε ότι στη Σύρο των Κυκλάδων «ανθίζει» το κίνημα της Street Art με το καθιερωμένο και ετήσιο Φεστιβάλ “Stray Art Festival” και με τις σχολικές δραστηριότητεςτου νησιού δημιουργώντας έργα από πολλούς μικρούς και μεγάλους καλλιτέχνες; Τα τελευταία χρόνια παρατηρούνται στη Σύρο πολλές δράσεις που δίνουν τη δυνατότητα σε καλλιτέχνες της Street Art να προσθέσουν τη δική τους πινελιά με σκοπό να αναδείξουν όχι μόνο την τουριστική πλευρά της κοινότητας αλλά και το πολιτισμικό υπόβαθρο του νησιού αναλόγως τα επιμέρους σημεία τα οποία επιλέγονται. Οι καλοκαιρινές διακοπές στη Σύρο (10 Ιουλίου - 29 Αυγούστου 2019) περιελάμβαναν και φωτογραφική καταγραφή των έργων της Street Art ! 

Η Σύρος έχει μακρά ιστορία που άπτεται του κοινωνιολογικού ενδιαφέροντος. Πληθυσμιακά το νησί αναπτύχθηκε ιδιαίτερα μετά το 1826, όταν εγκαταστάθηκαν πρόσφυγες από τα Ψαρά, τη Χίο, την Κρήτη και τη Μικρά Ασία. Το νησί υπήρξε ναυτικό, βιομηχανικό και πολιτιστικό κέντρο του νέου ελληνικού κράτους (1832). Ορισμένοι εύποροι Συριανοί, εκείνη τη χρονική περίοδο, έχτισαν τα πρώτα σπίτια στη χώρα του νησιού, την Ερμούπολη, λιθόκτιστες οικοδομές στα πιο στέρεα σημεία του εδάφους^[2].

Θεωρείται εύλογη η σκέψη οτι η Σύρος, αρχικά, ως τόπος βιομηχανικής παραγωγής προϊόντων που ανταλλάσσονταν και ύστερα συναλλάσσονταν εμπορικά στη θάλασσα κυρίως, υπήρξε κομβικό γεωγραφικό σημείο και πολιτικής συναναστροφής σχεδόν με και προς όλες τις κατευθύνσεις: βόρεια, δυτικά, ανατολικά και δυτικά. Σήμερα, η Σύρος, κι ενώ τα ιστορικά κτίρια των ναυπηγείων διατηρούνται ανοιχτά ως μουσειακά εκθέματα και τόποι άξιοι φωτογραφικής ανάμνησης των ατόμων - επισκεπτών του νησιού^[3], εμπλέκεται με τον σύγχρονο κώδικα τουριστικής επικοινωνίας^[4]που είναι η δημόσια τοιχογραφία ή αλλιώς η Street Art και με αυτόν τον τρόπο προβάλλει επιπροσθέτως τα ιστορικά και τα πολιτιστικά στοιχεία της κοινωνίας της και εκτός νησιού^[5]. 

Συνεπώς, οι δημόσιες τοιχογραφίες που δημιουργήθηκαν και συνεχίζονται να δημιουργούνται ακόμη και σήμερα, σύμφωνα με την επιστημονική σχολή κοινωνικού περιβάλλοντος^[6], έχουν άμεση σχέση με το περιβάλλον και τις μνήμες, τις δράσεις, τις καταστάσεις (εργασιακές, τουριστικές, πολιτισμικές κ.ά.) των ατόμων που κατοικούν εκεί. Κοινός παρονομαστής των ατόμων που ταξιδεύουν και αναζητούν έργα της Street Art (και) σε νησιά είναι τα σημεία με ιστορικά κτίρια του περιβάλλοντος του οποίου είναι επισκέπτες, εγκαταλελειμμένα τοπία και ξεχασμένα στο χρόνο (ακριβώς επειδή οι street artists θέλουν να τα αναδείξουν, να στείλουν ένα κοινωνικό μήνυμα εγκατάλειψής τους), και σημεία ελκυστικά ως προς την όραση όπως για παράδειγμα μία παραλία^[7].    

  Παραλία Αστέρια, Ερμούπολη Σύρου

Κατεβαίνοντας τα σκαλιά πίσω από την Εκκλησία του Αγίου Νικολάου στη συνοικία Βαπόρια της Ερμούπολης Σύρου καταλήγει κανείς στην παραλία Αστέρια. Η παραλία Αστέρια είναι ένα μέρος του νησιού που το επισκέπτονται τόσο λουόμενοι όσο και επισκέπτες λόγω των καταστημάτων και της οπτικής θέας που προσφέρει και έλκει την ίριδα των ανθρώπινων ματιών. Δεν είναι τυχαίο άλλωστε που οι Συριανοί αποκαλούν το σημείο αυτό «Μικρή Βενετία της Σύρου».

Κάπου εκεί, σε έναν τοίχο στο παραλιακό μέτωπο των Αστεριών, μαθητές του 1ου και του 3ου Γυμνασίου της Σύρου ζωγραφίζουν το 2016 έναν τεράστιο, και «επιβλητικό» θα μπορούσαμε να προσθέσουμε, κίτρινο ήλιο με τις πορτοκαλί του ακτίνες να ανατέλλει ή να δύει (ανάλογα με την οπτική του καθενός καθότι, κατά την ερμηνευτική μέθοδο που ακολουθεί το Project μας, οι δημόσιες τοιχογραφίες ερμηνεύονται βάσει νοήματος που τις αποδίδουν τα άτομα που τις παρατηρούν^[8]) μέσα στο/από το βαθύ μπλε της θάλασσας^[9]. Η θεματογραφία του έργου κάθε άλλο παρά έχει δέσει αρμονικά με το περιβάλλον στο οποίο φιλοξενείται, τη θάλασσα, ενώ οι ψαράδες χρησιμοποιούν τις ιδανικές προβλήτες για να ψαρεύουν.  

 

Φωτογραφία 1

 

 

Οδός Αλέκου Παναγούλη, δίπλα στο λιμάνι Σύρου

Φθάνοντας στο λιμάνι της Σύρου, στην «αρχοντική» Ερμούπολη, την πρωτεύουσα των Κυκλάδων, διαπιστώνει κανείς κατεβαίνοντας από το καράβι ότι από αριστερά δεσπόζει ένας μεγάλος τοίχος επί της οδού Αλέκου Παναγούλη που είναι καλυμμένος με έργα της Street Art.

Το όλο εγχείρημα έγινε στο πλαίσιο του 1ου “Stray Art Festival”^[10]τον Σεπτέμβριο του 2017από τους “Dem”,  Billy Maniatis, Giorgos Touloupis, Χρήστος Ρουμελιώτης, “SimpleG”, “Same84”, “Really? Team”, Γιώργο Φρογουδάκη - Φρο, “Pupet”, “Billy Gee”, “Alex Martinez”, “Atek”, “Kez”, “Spent1”, “Taxis” και “Achilles”, με την υποστήριξη των: Ούριος Άνεμος, Ζάννικος, FlameStore, Urban Act και Drapa με πρωτοβουλία των φοιτητών του Τμήματος Μηχανικών Σχεδίασης Προϊόντων και Συστημάτων - της επονομαζόμενης ομάδας Σπινθήρας - και υλοποιείται σε συνεργασία με την Action Eστί και την Περιφέρεια Νοτίου Αιγαίου τελώντας υπό την αιγίδα του Δήμου Σύρου – Ερμούπολης και του Επιμελητηρίου Κυκλάδων.

  

Φωτογραφία 2 και 3

Official Logo του Φεστιβάλ

Όπως αναφέρεται, το φεστιβάλ «συνδυάζει τις διαφορετικές μορφές έκφρασης του δημόσιου χώρου στο αστικό περιβάλλον. Αγαπημένοι καλλιτέχνες της Τέχνης του Δρόμου και του Graffiti, πλαισιωμένοι από δεκάδες μουσικούς, ηθοποιούς και performers γιορτάζουν την κουλτούρα του δρόμου με κεντρικό άξονα τις τοιχογραφίες […] Στόχος του φεστιβάλ είναι να τονιστεί ότι υπάρχουν και άλλες γωνίες της Ελλάδας, εκτός των μεγάλων αστικών κέντρων, που μπορούν να οικειοποιηθούν και να ενσωματώσουν την κουλτούρα του Δρόμου με ελληνικές και ξένες επιρροές»^[11].

Οι τοιχογραφίες μεταξύ τους δεν έχουν ιδιαίτερη αλληλουχία, εκτός από τέσσερα έργα των οποίων οι καλλιτέχνες από ότι φαίνεται συνεργάστηκαν καθώς το έργο του ενός είναι σαν να εισχωρεί στο έργο του άλλου προσδίδοντας κατά αυτό τον τρόπο μια συνέχεια. Πρόκειται για τα έργα των “Billy Gee”, “Alex Martinez”, “Atek” και “Kez”. Άλλες πάλι τοιχογραφίες αναδεικνύουν στοιχεία από την παράδοση των Κυκλάδων ή την ιστορία που χαρακτηρίζει τη Σύρο, όπως είναι για παράδειγμα η τοιχογραφία με το γαϊδουράκι.

Καλλιτέχνης από αριστερά: “Atek” , Τίτλος έργου: «Μεταλλεργάτης στη Ναυπηγοεπισκευαστική ζώνη του Νεωρίου», Έτος: 2017

Καλλιτέχνης από δεξιά: “Kez”, Τίτλος έργου: - , Έτος: 2017

Τα δεκατρία αυτά έργα στο σύνολό τους έχουν δημιουργήσει θετικές εντυπώσεις και οι επισκέπτες του νησιού από τα πρώτα τους βήματα έχουν την ευκαιρία να θαυμάσουν τον πολύχρωμο τοίχο που έχει αναζωογονήσει το δρόμο, αναβαθμίζοντας την περιοχή του Νεωρίουκαι «διακοσμώντας» το λιμάνι^[12]. Οι κάτοικοι της Σύρου και ο Δήμος μείνανε και οι ίδιοι ευχαριστημένοι και ικανοποιημένοι από το αποτέλεσμα αφού το φεστιβάλ υλοποιείται και φιλοξενείται στο νησί για 3 συνεχόμενα έτη (μέχρι στιγμής). Το δεύτερο φεστιβάλ διεξήχθη τον Σεπτέμβριο του 2018 στο Δημοτικό Αθλητικό Κέντρο «Δημήτριος Βικέλας». Το τρίτο φεστιβάλ θα πραγματοποιηθεί τον Σεπτέμβριο του 2019 (20 - 22/9) με νέα τοποθεσία τα Γυμνάσια Σύρου στην περιοχή της Λαλακιάς.

Ήδη ορισμένοι καλλιτέχνες που πρόκειται να συμμετάσχουν έχουν ανακοινωθεί ενώ άλλοι καλλιτέχνες φαίνεται να στηρίζουν το φεστιβάλ εξ’ αρχής αφού πρόκειται να συμμετάσχουν και φέτος όπως και τις προηγούμενες χρονιές: “OneBran”, Nikolaos A Tsounakas, “Silver Formz”, “Mosher”, Antonis Hambas, “GERA1”, “Dem”, “Aiva”, “Achilles”.

Καλλιτέχνης από αριστερά: “Dem”, Τίτλος έργου: - , Έτος: 2017

Καλλιτέχνης από δεξιά: “SimpleG”, Τίτλος έργου: - , Έτος 2017

Καλλιτέχνης από αριστερά: “Same84”, Τίτλος έργου: - , Έτος: 2017

Καλλιτέχνης από δεξιά: “Pupet”, Τίτλος έργου: - , Έτος: 2017

Καλλιτέχνης από αριστερά: “Taxis”, Τίτλος έργου: - , Έτος: 2017

Καλλιτέχνης από δεξιά: “GERA1”, Τίτλος έργου: - , Έτος: 2017

Kαλλιτέχνης από αριστερά: “Achilles”, Τίτλος έργου: - , Έτος: 2017

Καλλιτέχνης από δεξιά: “Barba Dee”, Τίτλος έργου: - , Έτος: 2017

Καλλιτέχνης από αριστερά: “Alex Martinez”, Τίτλος έργου: “Dive with me”, Έτος: 2017

Καλλιτέχνης από δεξιά: “Φρο”, Τίτλος έργου: "Psychedeloctapus", Έτος: 2017

 Οδός Γιάννη Γουλανδρή (στρίβοντας από την Παναγούλη), Ερμούπολη Σύρου

Στρίβοντας στην οδό Γιάννη Γουλανδρή από την οδό Παναγούλη, που έλαβε χώρα το πρώτο “Stray Art Festival” (δίπλα στο λιμάνι), θα παρατηρήσει κανείς ότι οι τοιχογραφίες συνεχίζονται και ο κάποτε άδειος τοίχος έχει γεμίσει με πέντε ακόμα έργα που δίνουν συνέχεια στην προηγούμενη καλλιτεχνική δράση και περαιτέρω ζωντάνια και αναβάθμιση στο Νεώριο της Ερμούπολης.

Τα έργα αυτά αποδεικνύουν το πώς η Street Art – που έχει αφήσει το στίγμα της στο νησί αφού αποτελεί κομμάτι της πρώτης εικόνας που σχηματίζει κανείς φθάνοντας στο νησί - έδωσε το έναυσμα και σε άλλους καλλιτέχνες εκτός των πλαισίων των οργανωμένων εκδηλώσεων – και ενδεχομένως με την έγκριση και του Δήμου που στηρίζει σταθερά εδώ και τρία χρόνια το “Stray Art Festival”- να λάβουν την πρωτοβουλία να ενισχύσουν το μέρος με περισσότερες τοιχογραφίες προσπαθώντας να αποδώσουν και αυτά που έχει να αναδείξει η ίδια η Σύρος.

Ένα τέτοιο παράδειγμα αποτελεί η απεικόνιση της «Γοργόνας-Παναγιάς», όπου πρόκειται για ένα μνημείο-άγαλμα που φιλοτεχνήθηκε από τον γλύπτη Γιώργο Ξενούλη και είναι αφιερωμένο σε όσους χάθηκαν στη θάλασσα. Το άγαλμα, που συνάμα αποτελεί και αξιοθέατο του νησιού, βρίσκεται στην παραλία Κίνι της Σύρου^[13].

Καλλιτέχνης από αριστερά: Giorgos Touloupis, Τίτλος έργου: - , Έτος: 2017

Καλλιτέχνης από δεξιά: Billy Maniatis , Τίτλος έργου: - , Έτος: 2017

 Η Σύρος έχει καταφέρει επιτυχώς να μεταφέρει το φαινόμενο της Street Art που παρατηρείται κατά βάση σε μεγάλα αστικά κέντρα σε ένα νησί. Στη Street Art σκηνή της Ελλάδας σε επίπεδο φεστιβάλ, ορισμένα μόνο νησιά ακόμη έχουν φιλοξενήσει οργανωμένες και επαναλαμβανόμενες κοινωνικές εκδηλώσεις για το κίνημα^[14]. Με την κίνηση αυτή η Σύρος ουσιαστικά αναδεικνύει τα θετικά στοιχεία της Street Art, καθιστώντας σαφές το πώς τα έργα τέχνης του δρόμου μπορούν να εναρμονιστούν με το ήδη υπάρχον περιβάλλον -στο οποίο αποτυπώνονται- εμπλουτίζοντάς το, δημιουργώντας παράλληλα και την ανάγκη για τη δημιουργία ακόμα περισσότερων τέτοιων έργων.

Ενδεικτική ανάλυση δύο καλλιτεχνών - συμμετεχόντωντου “Stray Art Festival” (2017 - 2019)

Ως “The Street Art Project” στα reports / φωτογραφικές καταγραφές μας, είτε σε οργανωμένα φεστιβάλ είτε σε εικαστικές εκθέσεις - ακόμη - ακόμη και σε δράσεις που συμμετείχαμε ή διοργανώσαμε, έχουμε αναλύσει ήδη την τεχνοτροπία και τα κοινωνικά μηνύματα που εκπέμπουν τα έργα των εκάστοτε συμμετεχόντων καλλιτεχνών με τελικό σκοπό τη συνολική τυπολογία τους στο πλαίσιο της σύγχρονης Αθηναϊκής κι όχι μόνο σκηνής της Street Art, όπως του “Achilles”, “OneBran”, “Gospel”, “Spent1”, “SimpleG”, “Yiakou”, “M. Koan”, “Fikos”, “STMTS”, “INO”, Anna Demetriou, “Banksy”, “Shepard Fairey” και άλλους.

Ισχυριζόμαστε, σε όλα τα reports και στα θεωρητικά κείμενά μας, οτι η street art ως επιλογή τεχνικής αποτελεί τη σύγχρονη μορφή Χαρακτικής - Ζωγραφικής και μορφή επικοινωνίας με την εξωτερική πραγματικότητα διά μέσω της οράσεως σε πρώτο αναγνωριστικό επίπεδο. Κατόπιν, το άτομο - θεατής (περαστικός / κάτοικος περιοχής), βάσει της Κατανοούσας Κοινωνιολογίας του Weber και των χρήσιμων εργαλείων του ματιού, αρχίζει να κωδικοποιεί και να ερμηνεύει το μήνυμα του έργου, απλοϊκά ή και σύνθετα με υποκειμενικό τρόπο^[15].

Για τον ίδιο τον καλλιτέχνη, η διαδικασία παραγωγής και πραγμάτωσης του έργου, ερμηνεύεται με βάση τον σκοπό της συμβολικής αλληλεπίδρασης^[16]και της εξωτερίκευσης συναισθημάτων ή και απόψεων του, σχεδόν πάντα σε αλληλεξάρτηση με την επιφάνεια και τον τόπο εργασίας του και την κοινωνική επικαιρότητα^[17].

Ως προς τη θεματολογία των έργων του κινήματος της Street Art, γενικότερα και στην Ελλάδα, η επιλογή από τους καλλιτέχνες βασίζεται σε υποκειμενικές αναπαραστάσεις και βιώματα, ή διαφορετικά «εικόνες», τις οποίες προσπαθούν άλλοτε με αποφασιστικό τρόπο και εκ των προτέρων να ζωγραφίσουν και άλλοτε δημιουργώντας εκείνη τη στιγμή μία άλλη διάσταση των βιωμάτων τους.

Με αφορμή το παρόν report και βάσει της συχνότητας της συμμετοχής τους στο εν λόγω Φεστιβάλ της Σύρου, επιλέγουμε να αναλύσουμε συνοπτικά την τεχνοτροπία και τα κοινωνικά μηνύματα των έργων των “Really? Team” και “Apset”.

 

 Καλλιτέχνες: “Really ? Team”, Τίτλος έργου: “Markos Vamvakaris. The icon of rebetiko music. A symbol of Syros”, έτος: 2017

Οι “Really ? Team” είναι μία ομάδα καλλιτεχνών street artists που δημιουργήθηκαν το 2009, όχι στην πόλη της Αθήνας ή σε κάποια άλλη μεγάλη πόλη, αλλά στο νησί της Χίου της Ελλάδας από τους Μιχάλη Κοπριτέλη, Πάρι Ξυνταριανό Τσιροπινάκαι την Ιουλία Μακρή (ένταξη: 2015). Οι δράσεις τους ξεκίνησαν από τη Χίο το ίδιο έτος. Αργότερα, η ομάδα επισκέφτηκε και άλλα μέρη της Ελλάδας (Αθήνα, Θεσσαλονίκη, Λέσβος, Σύρος και αλλού), αλλά και μεγάλες διοργανώσεις συμμετέχοντας σε festival και events (“Street Art Festival Thessaloniki”, “Αrtwalk”, “Beach Street Festival”, και άλλα).

Η τεχνοτροπία των “Really ? Team”, όπως μπορεί κανείς να παρατηρήσει έμμεσα, βασίζεται - βέβαια, όχι πάντα - σε εκτυπωμένα προσχέδια με εικόνες και αποτυπώσεις αυτών στις μεγάλες επιφάνειες που επιλέγουν να χρωματίσουν κυρίως με sprays. Επιλέγουν έντονα χρώματα για να αναδείξουν όσο καλύτερα γίνεται το μέγεθος, τις λεπτομέρειες των σχεδίων και φυσικά για να επιβεβαιώσουν τον χρωματιστό χαρακτήρα της Street Art σε αντίθεση με τη μονοχρωμία του Graffiti. Οι αρχικοί δύο καλλιτέχνες που συγκρότησαν και εξακολουθούν να συγκροτούν την ομάδα, φαίνεται να έχουν επηρεαστεί από την Αναγεννησιακή εποχή της Ζωγραφικής^[18]ως προς τη μορφή και τις γραμμές, αλλά και τεχνικά διαφαίνονται οι έντονες γραμματοσειρές τους.

Ως προς τη θεματολογία των έργων, όπως μπορεί κανείς να παρατηρήσει άμεσα ανατρέχοντας στο ιστορικό των έργων τους, η ομάδα αποφεύγει τον κοινωνικό και πολιτικό σχολιασμό βάσει επικαιρότητας και εστιάζει στο ευρύτερο δομικό περιβάλλον που εντάσσεται η εκάστοτε επιφάνεια. Η ξεκάθαρη επιλογή αυτή εξηγείται πολυπαραγοντικά. Η ομάδα απασχολείται, κυρίως, στα νησιά της Ελλάδος. Η καθημερινή ζωή στην ύπαιθρο σε αντιπαραβολή με την καθημερινή ζωή στην πόλη, χαρακτηρίζεται για τους χαλαρούς ρυθμούς της και για τις πιο κλειστές σχέσεις που αναπόφευκτα επιδρούν στα άτομα και καλλιεργούνται από αυτά^[19].

Οι κοινωνικές διαδικασίες και οι επιπτώσεις αυτών αλλά και φαινομένων βιώνονται διαφορετικά από τα άτομα - street artists και τους κατοίκους στην ύπαιθρο με μειωμένη ένταση και αντίδραση. Έτσι, οποιοδήποτε έργο της εν λόγω street art ομάδας, είτε κατά παραγγελία είτε χωρίς, «μεταφράζεται» από τους κατοίκους των νησιών ως δημιουργία και καλή αισθητική, αφού οι σχέσεις που αναπτύσσονται ανάμεσα στα άτομα στις μικρές κοινωνίες λαμβάνονται ως εμπιστευτικές με την έννοια του οτι όλοι γνωρίζονται μεταξύ τους (λιγότερος πληθυσμός).

Με βάση την ανάλυση της δομικής ανομίας του Merton, η υποτιθέμενη παρέκκλιση από τα πρότυπα και τους κανόνες συμπεριφοράς σε μία κλειστή κοινωνία, μπορεί να οδηγήσει στην κοινωνική αλλαγή αυτής ή τουλάχιστον στον εκσυγχρονισμό της. Δεν παράγουν όλες οι μορφές παρέκκλισης δομικές αλλαγές, ωστόσο. Εν προκειμένω, όμως, οι “Really ? Team”, φαίνεται να εντάσσονται στην τυπολογία του Merton στον τύπο «καινοτόμος» προσαρμοζόμενοι από την αρχή στο κλειστό κοινωνικό γίγνεσθαι ακολούθως: σεβόμενοι των παραδεκτών κοινωνικών αξιών, εν αρχή χρησιμοποίησαν μη νόμιμα μέσα για την επίτευξη του στόχου τους για να πραγματώσουν το ενδιαφέρον τους, που, όμως, χαρακτηρίζεται για τον κοινωνικό αντίκτυπο και την αισθητική του περιβάλλοντος εντός του οποίου ζουν^[20].  

Κατ’ αυτόν τον τρόπο, η street art μπορεί να καταλήξει, ορισμένες φορές, βάσει της προσέγγισης του Tarde, και σε μόδα που επικρατεί πιο εύκολα στην ύπαιθρο παρά στην πόλη λόγω πληθυσμιακού κριτηρίου, στενών σχέσεων των κατοίκων (εδώ η θεωρία του Hirchi περί δεσμών φαίνεται να προσαρμόζεται καλύτερα^[21]), και φυσικά ανυπαρξίας άλλων παρόμοιων επιμέρους τάσεων όπως π.χ. δεν υπάρχει τόσο έντονη τάση συνθηματογραφίας στην ύπαιθρο αφού η ίδια αποτελεί φαινόμενο των πόλεων.

Θεωρείται ευνόητο, λοιπόν, οτι η street art όταν εμφανίζεται εκτός πόλης έχει πολλές παραπάνω πιθανότητες να μην εξαφανιστεί (να μην σβηστεί με λευκό χρώμα απο πάνω) εφόσον δεν υπάρχει άλλη «μόδα» αρκετή ώστε να τη συναγωνιστεί σε επίπεδο έγγραφης κίνησης επί των επιφανειών^[22]. Γι’ αυτόν το λόγο, ο σκοπός της ομάδας μέσω των έργων τους επικεντρώνεται στην αλληλεπίδραση με γνώμονα τη φαντασία και τη συλλογικότητα: οι θεατές δημιουργούν στον νου τους μία δική τους ιστορία βλέποντας τους πρωταγωνιστές των εικόνων των έργων τους και αυτή η «παράδοση» της δράσης τους συνεχίζεται μέχρι σήμερα.

Στο “Stray Art Festival” της Σύρου (2017) δημιούργησαν την προσωπογραφία του Μάρκου Βαμβακάρη (10 Μαΐου 1905 - 8 Φεβρουαρίου 1972)^[23]σε mural (μεγάλο μέγεθος τοιχογραφίας). Η επιλογή, φυσικά, δεν ήταν τυχαία, καθώς ο μεγάλος ρεμπέτης μουσικός γεννήθηκε στη Δανακό της Σύρου^[24]. Οι ρεμπέτες της εποχής του μουσικού, του 20ου αιώνα, αντιμετωπίζονταν από την ελληνική κοινωνία και το ελληνικό κράτος (νομικό πλαίσιο)^[25]όπως αντιμετωπίζονται στη σημερινή εποχή οι graffiti και ορισμένοι από την πλειονότητα των street artists, δηλαδή, με δυσπιστία όσον αφορά τη δράση τους είτε στην πόλη είτε στην ύπαιθρο.

Μετά το 1960, ο Βαμβακάρης έγινε η αιτία μαζί με άλλους σπουδαίους μουσικούς του είδους του, να απενεχοποιηθεί η ρεμπέτικη μουσική κι απο το περιθώριο και την ετικέτα του «αλήτη» και των τραγουδιών περί ναρκωτικών να μεταφερθεί ως άκουσμα και στα υψηλά κοινωνικά στρώματα της κοινωνίας. Μία επιπλέον ομοιότητα της από κοινού ιδιότητάς τους, με την έννοια του οτι και οι δύο ιδιότητες (μουσική και ζωγραφική) ανήκουν και είναι μορφές της Τέχνης, εντοπίζεται στο οτι η ανεπίσημη κοινωνική αντίδραση υπήρξε σε αρκετές περιπτώσεις καλλιτεχνών - εκφραστών του δρόμου έως και τιμωρητική με την έννοια της δημόσιας αποδιοπόμπευσης^[26].

Πάντως, η δημόσια τοιχογραφία με την εικόνα του Βαμβακάρη όχι μόνο προκάλεσε το συγκινητικό στοιχείο της κοινωνίας της Σύρου να εκδηλωθεί προς τα Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης και μεταξύ των κοινωνών κατοίκων του νησιού, συνάμα, προσδιορίστηκε κι ως απαραίτητο σύμβολο έκφρασης της (τοπικής) άυλης πολιτιστικής κληρονομιάς^[27].     

Καλλιτέχνης: “Apset”, Τίτλος έργου: “Sailor” (;), Έτος: 2017 

Ο “Apset” (Stelios-Ste-Set) ασχολείται ενεργά με το graffiti από το 1998. Θεωρείται ένας ακόμη πολύ πετυχημένος street artist με ανώτερες σπουδές στη Ζωγραφική και με συνεργασίες τόσο σε εθνικό επίπεδο (συνιδρυτής του “SAF - Street Art Festival Thessaloniki”^[28]και πολύ ενεργό μέλος στην καλλιτεχνική ομάδα της “Urban Act”) όσο και σε διεθνές επίπεδο^[29]. Σύμφωνα με την ιστοσελίδα “I support street art”, θεωρείται ως ένας από τους πιο αξιοσέβαστους καλλιτέχνες της ελλαδικής Street Art σκηνής, αν και αρχικά ξεκίνησε ως graffiti writer στο crew “AGB” στη Θεσσαλονίκη που ήταν ενταγμένο σε μία ευρύτερη ομάδα graffiti writers ονόματι “2G”^[30]. Απ’ όσο μπορεί να καταλάβει κανείς, αυτό σήμαινε την εξοικείωσή του με πολλά είδη γραφής και τεχνολογικής εξέλιξης της γραφής (όπως 3D). 

Λόγω των μετέπειτα σπουδών του, ασχολήθηκε με πολλές επιμέρους μορφές Τέχνης όπως με τη γλυπτική, τη γραφιστική, την αγιογραφία, τη χαρακτική, το γραμμικό σχέδιο, το video και τα comics. Το ιστορικό του μορφωτικού επιπέδου του, επιτρέπει στον θεατή να κατανοήσει καλύτερα την τεχνοτροπία και τα κοινωνικά μηνύματα των έργων του. Κι αυτός ο καλλιτέχνης, όπως η ομάδα “Really ? Team”, δουλεύει με sprays, κυρίως, σε μεγάλες επιφάνειες (murals) με εκτυπωμένα προσχέδια και μελέτη από πριν, τονίζοντας ιδιαίτερα με έντονα και ζωηρά χρώματα τις αντανακλάσεις και τις λεπτομέρειες του εκάστοτε σχεδίου στην επιφάνεια ούτως ώστε η μεγάλη τοιχογραφία από μακριά να δείχνει ακριβώς το σχήμα της στον θεατή. Υποστηρίζει ότι «τα σημεία, λειτουργούν σαν ταμπέλες, άλλα τα διαλέγεις και είναι και άλλα που “φωνάζουν»^[31].

Όσον αφορά τα κοινωνικά μηνύματα που εκπέμπουν τα έργα του, μπορεί να αντιληφθεί κανείς πως προέρχονται από την καθημερινότητα της ανθρώπινης ζωής, από σύγχρονα φαινόμενα της μετανεωτερικής εποχής χωρίς πολιτική χροιά, όπως η επίδραση του διαδικτύου στα παιδιά και στο σχολικό περιβάλλον (ο ίδιος με τον καλλιτέχνη “Same84” υπό το πλαίσιο της “Urban Act” έχουν ζωγραφίσει πάμπολλες επιφάνειες σχολικών κτιρίων στην Ελλάδα), στους ενήλικες, αλλά, το πιο σημαντικό γι’ αυτόν τον καλλιτέχνη, μέσω των έργων του, παραμένει η διάθεση να εκμαιεύσει συναισθήματα στον θεατή με κοινό παρονομαστή την αντίδραση της έκπληξης με προσωπογραφίες.

Όπως εξηγεί ο ίδιος, επιλέγει, μεταξύ άλλων και συνήθως τα murals διότι «δεν μου αρκεί απλά να «τρέχει» ο κόσμος γύρω μου, να βλέπει μια τοιχογραφία και να γελάει, επιτυχία εξίσου είναι να το δει και να σταματάει. Να σκεφτεί, να χαμογελάσει, αλλά και να προβληματιστεί… Αν προκύψει έστω και ένα μικρό συναίσθημα, όποιο και αν είναι αυτό, τότε εγώ είμαι οκ, τουλάχιστον προκάλεσα έστω και λίγο τον ειρμό που είχε στο φευγιό του. Δεν είναι εύκολο, ούτε και ο σκοπός τις περισσότερες φορές. Το να μπεις όμως στο χώρο, στο μάτι και στη γειτονιά του κόσμου χωρίς να τον ρωτήσεις ή να τον υπολογίσεις είναι και αυτό ένα θέμα, απλά κάπως πρέπει να επικοινωνήσουμε και εμείς και αυτός είναι ο τρόπος μας»^[32].

Στο “Stray Art Festival” της Σύρου (2017) δημιούργησε τον «Ναύτη» (αν και ο ίδιος ο καλλιτέχνης δεν έχει δώσει επίσημα τον συγκεκριμένο τίτλο), τοιχογραφία η οποία αποτελεί προσωπογραφία. Σαφώς, η επιλογή αυτή, συναρτάται εύκολα με το ευρύτερο περιβαλλοντικό πλαίσιο που είναι το νησί της Σύρου. Όπως προαναφέρθηκε στην εισαγωγή του παρόντος report, το νησί διαμορφώθηκε κοινωνικά και πληθυσμιακά από τη βιομηχανική παραγωγή η οποία είχε άμεση σχέση με το θαλάσσιο εμπόριο. Συνεπώς, ο ναύτης ή και ο καπετάνιος ως προσωπικότητα της καθημερινής συριανής ζωής τότε, αποτελούσε κεντρική αναφορά για την διεκπεραίωση οικονομικών ανταλλαγών και συναλλαγών. 

Όπως αναφέρεται, στο Νεώριο, «το εργοστάσιο κατασκεύαζε μικρές ατμομηχανές, αντλίες, λέβητες, πιεστήρια ακόμα και μικρά ραβδωτά κανόνια κατά την Κρητική εξέγερση του 1866 - 1869. Το πρώτο σιδηρό ατμόπλοιο ναυπηγήθηκε το 1892 και το δεύτερο το 1903 - 1904 με σχέδια του Ερμουπολίτη ναυπηγού Αλέξανδρου Κρυστάλλη. Στα 1926 το Νεώριο κατασκεύασε δύο αντιτορπιλικά του Πολεμικού Ναυτικού»^[33].   

Υπόλοιπες φωτογραφίες έργων: 

Από αριστερά προς τα δεξιά

Καλλιτέχνης: “Billy Gee”, Τίτλος έργου: “Dive with me”, Έτος: 2017

Καλλιτέχνης: “Spent1”, Τίτλος έργου: “Life is a beach”, Έτος 2017

Καλλιτέχνης: Χρήστος Ρουμελιώτης, Τίτλος έργου: - , Έτος: 2017

 Του Γιώργου Γιακουβάκη, Κοινωνιολόγου - ΜΔΕ Εγκληματολογίας Παντείου Πανεπιστημίου^[1]