Επισκεπτήριο στις... κούκλες
| Στις 30 Οκτωβρίου 2017 έληξε η δημόσια διαβούλευση σχετικά με το νέο σχέδιο του Σωφρονιστικού Κώδικα. Με το σχέδιο αυτό η πολιτεία έρχεται πιο κοντά στον άνθρωπο. Πιο κοντά στην ανάγκη του για σεβασμό των θεμελιωδών του δικαιωμάτων και φυσικά στην υποστήριξη των μέσων της επανόρθωσής του, μέσα από την προσπάθεια ενημέρωσης και ευαισθητοποίησης του κοινωνικού συνόλου. Σκοπός είναι τόσο η άρση των προκαταλήψεων όσο και η ομαλή επανένταξη των αποφυλακισμένων στην κοινωνία. |
Διαβάζοντας τις διατάξεις του νέου σχεδίου, μας έρχονται στο μυαλό οι έννοιες του «σωφρονισμού» και της «ειδικής πρόληψης», όπως τις εκλαμβάνει ο ποινικός κόσμος, ενισχύοντας το δικαίωμα των κρατουμένων στην προετοιμασία της επανένταξής τους στην ελεύθερη κοινωνία. Γιατί τι πραγματικά σημαίνει σωφρονισμός στην ουσία του πέρα από την καλλιέργεια των στοιχείων εκείνων της προσωπικότητας του ανθρώπου, ο οποίος επιχειρεί να ενταχθεί εκ νέου στην κοινωνία συνυπάρχοντας και συνεισφέροντας στο σύνολο αυτής; Τι καλύτερος τρόπος από την εκτόνωση του πνεύματος και της ψυχής μέσα από τη δημιουργική έκφραση και ειδικότερα στις περιπτώσεις εγκλείστων;
Από 8 μέχρι 10 Δεκεμβρίου 2017 στο «Εργαστήρι Μαιρηβή» στο Μεταξουργείο πραγματοποιήθηκε έκθεση χειροποίητης κούκλας από τις κρατούμενες των Γυναικείων Φυλακών Θήβας στο πλαίσιο του προγράμματος «Λόγος και Ύφασμα». Η συγκεκριμένη προσπάθεια επιχειρείται τα τελευταία 14 χρόνια από την κοινωνική μη κυβερνητική οργάνωση «ΑΡΣΙΣ», η οποία εκτός από τη δημιουργική απασχόληση των τροφίμων έχει αναλάβει, μέσω τέτοιων δράσεων, και την οικονομική τους υποστήριξη. Αξίζει, λοιπόν, να αφιερώσει κανείς λίγο από τον χρόνο του στις ώρες «του επισκεπτηρίου» της συγκεκριμένης έκθεσης και να προσπαθήσει να αφουγκραστεί στην πράξη τη σημασία της δημιουργικής απασχόλησης στη διαδικασία του σωφρονισμού.
Αυτό προσπάθησε και η γράφουσα επισκεπτόμενη την έκθεση. Δύο μικρά δωμάτια γεμάτα κούκλες, άλλες μικρές και άλλες μεγάλες, πολύχρωμες ή ντυμένες με παραδοσιακές ενδυμασίες, άλλες λιτές και μονόχρωμες, σε μορφή μαριονέττας ή για κουκλοθέατρο. Υπήρχαν και αυτές που κρατούσαν στα χέρια τους παιδιά. Καθεμία αντιπροσωπεύει μια ξεχωριστή ιστορία. Κάποιες είχαν βλέμμα θλιμμένο ενώ άλλες απλά σαν κάτι να περίμεναν στοιβαγμένες σε μεγάλες βαλίτσες και άλλες μόνες τους καθισμένες σε μπαούλα.
Περπατώντας ανάμεσα στα διάφορα προσωπικά δημιουργήματα παρατηρεί κανείς, πέρα από ραμμένες στο χέρι κούκλες, κεντημένες χειροτεχνίες για τη διακόσμηση του χώρου αλλά και χριστουγεννιάτικα στολίδια που επανέφεραν τον επισκέπτη στην εποχή κατά την οποία διοργανώθηκε η έκθεση. Αυτό που ξεχώρισα ήταν όχι μόνο η ιδιαίτερη φροντίδα με την οποία είχαν φιλοτεχνηθεί τα έργα αλλά και η προσπάθεια να αποτυπωθεί κάτι από τον εσωτερικό κόσμο της καθεμιάς και να επικοινωνήσει με την κοινωνία.
Προσπαθούσα να διακρίνω στα μάτια της κάθε κούκλας κάτι από το «μέσα» του δημιουργού της. Αυτό το «μέσα» που δε φυλακίζεται και έχει ανάγκη, με όποιο τρόπο διαθέτει, να διηγηθεί μια δική του ιστορία. Αυτό το «μέσα» που μπορεί στην πιο βελτιωμένη του μορφή να εξωτερικεύσει ίσως τα πιο όμορφα ανθρώπινα συναισθήματα.
Στα δύο μικρά αυτά δωμάτια είδα να πραγματοποιείται μια από τις πιο αγνές και δημιουργικές μεθόδους επαναπροσέγγισης του ανθρώπου και επανένταξης, όπως αυτή θα πρέπει να υποστηρίζεται από τους αρμόδιους φορείς και το κοινωνικό σύνολο στο πλαίσιο ενός υγιούς σωφρονιστικού συστήματος. Και κάπου εκεί η ώρα «του επισκεπτηρίου» τελείωσε και έφυγα αφήνοντας πίσω μου εκατοντάδες προσωπικές ιστορίες γυναικών, αποτυπωμένες κυρίως σε χειροποίητες κούκλες. Σύμβολα μιας χαμένης αθωότητας; Μιας αθωότητας που επέλεξε κάποια στιγμή για διάφορους λόγους να κοιμηθεί και που μπορεί με τον κατάλληλο τρόπο να αφυπνιστεί, αρκεί να δοθεί η ευκαιρία.
*Η Ιωάννη Δερβίση είναι Δικηγόρος Αθηνών, κάτοχος μεταπτυχιακού τίτλου σπουδών «LLM Forensics, Criminology and Law».