Από την ανομία στην αρμονία: Η νίκη της μουσικής επί του εγκλήματος.

Κωνσταντίνος Μπασούρης

Από την αρχαιότητα η μουσική κατείχε ύψιστη θέση στην κοινωνία. Για τον Αριστοτέλη ήταν τέχνη μιμητική, όπως την αποκαλούσε στο έργο του Περί Ποιητικής, ενώ παράλληλα υποστήριζε πως όχι μόνο διασκεδάζει, αλλά συμβάλλει στην ηθική διαμόρφωση του χαρακτήρα, άποψη την οποία συμμεριζόταν και ο Πλάτων.

Πυθαγόρειοι έκαναν λόγο για την «αρμονία των σφαιρών», για το σύνολο δηλαδή των ήχων που παρήγαγαν οι πλανήτες κατά την κίνησή τους. Για τον Πυθαγόρα η μουσική ήταν μια επιστήμη μαθηματική, βασισμένη στους αριθμούς και, βάσει αυτής της αρχής, μέσω της μουσικής απεικονίζονταν η τάξη και η αρμονία που επικρατεί στο σύμπαν.

Από την αρχαιότητα επικρατούσε η άποψη, ότι η μουσική ασκούσε επιδράσεις στον ψυχισμό των ανθρώπων, κάτι που επιβεβαιώθηκε μέσω σύγχρονων μελετών και ερευνών, ώστε να εφαρμόζεται και στον τομέα της Ψυχολογίας ως μορφή θεραπείας. Χαρακτηριστικά παραδείγματα είναι η Μουσικοθεραπεία και η Δονητικό – ακουστική θεραπεία (Vibroacoustic Therapy).

Τα αποτελέσματα της θετικής επίδρασης που ασκείται στον ψυχισμό του ανθρώπου μέσω της μουσικής γίνονται, κατ’ επέκταση, ορατά και στον κοινωνικό τομέα και, ειδικότερα, στο  πεδίο της εγκληματικότητας. Συγκεκριμένα, από το 2007 και κάθε άνοιξη η πόλη του Σιάτλ στην Ουάσινγκτον των Η.Π.Α. προσλαμβάνει μουσικούς του δρόμου, ώστε να παίξουν μουσική σε μερικά από τα πιο επικίνδυνα σημεία της πόλης, π.χ πάρκα, όπου τα επίπεδα εγκληματικότητας είναι ιδιαιτέρως αυξημένα. Στο πλαίσιο της συγκεκριμένης δράσης εικοσιπέντε μουσικοί εκφράζονται μέσα από τις νότες, δηλώνουν την εναντίωσή τους απέναντι στο έγκλημα και παίζουν μουσική για τους τουρίστες, τους περαστικούς από τα συγκεκριμένα - αυξημένης επικινδυνότητας - σημεία, αλλά και για τους αστέγους που βρίσκονται εκεί. Οι συγκεκριμένες δράσεις φαίνεται να αποφέρουν αποτέλεσμα, καθώς, όπως αναφέρουν υπεύθυνοι αυτής της πρωτοβουλίας, τα επίπεδα της εγκληματικότητας παρουσίασαν αισθητή μείωση.

Αντίστοιχες πρωτοβουλίες λαμβάνουν χώρα και σε άλλες περιοχές, όπως η Νέα Ζηλανδία, όπου στα εμπορικά κέντρα ακούγεται από τα μεγάφωνα κλασική μουσική, επιδρώντας σημαντικά στη μείωση εγκληματικών και, εν γένει, έκνομων ενεργειών, ενώ στο Λονδίνο και τον Καναδά η κλασική μουσική έχει, πλέον, καθιερωθεί επί μονίμου βάσεως σε σταθμούς του μετρό και σε δημόσιους χώρους αντίστοιχα.

Λατινική Αμερική, το λίκνο της μουσικής

Μια από τις σημαντικότερες δράσεις κατά της εγκληματικότητας με «όπλο» τη μουσική ξεκίνησε το 1993 στο Ρίο ντε Τζανέιρο της Βραζιλίας. Η Μ.Κ.Ο. που ιδρύθηκε για το σκοπό αυτό ήταν η AfroReggae Cultural Group, απώτερος σκοπός της οποίας ήταν η προβολή της αφρο-αμερικανικής κουλτούρας στη φαβέλα Vigário Geral του Ρίο και η καταπολέμηση της αυξημένης εγκληματικότητας που επικρατούσε στην περιοχή, μέσω της καλλιτεχνικής εκπαίδευσης. Η οργάνωση μέσω της δημιουργικής απασχόλησης των παιδιών αποτέλεσε διέξοδο από τη βία, την εγκληματικότητα, τον κόσμο των ναρκωτικών και της εγκληματικής κουλτούρας εν γένει.

Με ενεργό δράση για περισσότερο από είκοσι χρόνια, η  οργάνωση AfroReggae έχει επεκτείνει την παρουσία της σε διεθνές επίπεδο με δραστηριότητες και επισκέψεις σε διάφορες χώρες, όπως Κολομβία, Καναδάς, Η.Π.Α., Ηνωμένο Βασίλειο, Κίνα και Ινδία.

Χαρακτηριστική περίπτωση στο πλαίσιο δράσης της AfroReggae αποτελεί ο Evandro João da Silva, ο οποίος δίδασκε βιολί σε παιδιά και, στη συνέχεια, έδιναν φιλανθρωπικές συναυλίες για παιδιά που έπασχαν από σοβαρές ασθένειες. Ένας από τους μαθητές του ήταν και ο δωδεκάχρονος Diego Frazão Torquato. Τα δύο πρόσωπα δεν αναφέρονται τυχαία.

Ο Evandro João da Silva δίδασκε βιολί στα παιδιά, ώστε να τα βοηθήσει να ξεφύγουν από τη φτώχεια, τα ναρκωτικά και την εγκληματικότητα. Στις 18 Οκτωβρίου 2009 ο δάσκαλος βιολιού έπεσε θύμα ένοπλης ληστείας στο Ρίο ντε Τζανέιρο, με αποτέλεσμα να χάσει τη ζωή του. Λίγο καιρό αργότερα ο μαθητής του, Diego Frazão Torquato, αφήνει την τελευταία του πνοή, καθώς υπέφερε από οξεία λευχαιμία.

Παρόμοιου χαρακτήρα δράση ασκεί για περίπου 35 χρόνια και η Συμφωνική Ορχήστρα Νέων της Βενεζουέλας Σιμόν Μπολίβαρ, η οποία δίνει την ευκαιρία σε άπορα παιδιά να διδαχθούν κλασική μουσική και, όχι μόνο να ξεφύγουν από επικίνδυνες ζώνες, αλλά και να ακολουθήσουν καλλιτεχνική καριέρα. Ο λόγος γίνεται για το El Sistema, τη μουσική σταυροφορία που ξεκίνησε το 1975 στο Καράκας της Βενεζουέλας από τον José Antonio Abreu και είχε ως πρωταρχικό στόχο να κρατήσει τα παιδιά από τις φτωχές γειτονιές της χώρας του μακριά από τα ναρκωτικά και την παρανομία εν γένει. Σήμερα το El Sistema διδάσκει μουσική σε περισσότερα από 370.000 παιδιά σε 285 μουσικά σχολεία. Επιπλέον, η Συμφωνική Ορχήστρα Σιμόν Μπολίβαρ συγκαταλέγεται μεταξύ των δέκα καλύτερων συμφωνικών παγκοσμίως. Οι δράσεις του El Sistema όχι μόνο αναγνωρίστηκαν, αλλά και εφαρμόστηκαν σε πολλές χώρες από την Αμερική μέχρι την Ευρώπη και την Ασία, συμπεριλαμβανομένης και της Ελλάδας. Ωστόσο, αυτό που είναι το ουσιώδες του όλου εγχειρήματος είναι πως κατά ένα μεγάλο ποσοστό έχει επιτελέσει τον σκοπό του, σώζοντας δεκάδες παιδιά από την εγκληματικότητα.

Μουσική όπως και η άθληση

Η μουσική εξημερώνει τα ήθη, σύμφωνα με το ρητό. Το μεγαλείο της συγκεκριμένης μορφής τέχνης, που κατά την αρχαιότητα θεωρούνταν δώρο θεόσταλτο στους ανθρώπους, άσκησε και θα εξακολουθεί να ασκεί επίδραση στον ανθρώπινο ψυχισμό. Η καταλυτική της λειτουργία έχει αποτελέσματα θεραπευτικά όχι μόνο ως προς την ψυχολογική, αλλά και ως προς την κοινωνική πλευρά. Η εγκληματικότητα, που σε ορισμένες περιοχές έχει φτάσει σε άκρως ανησυχητικά επίπεδα, φαίνεται να αντιμετωπίζεται δραστικά μέσα από τη μουσική εκπαίδευση και την καλλιτεχνική παιδεία εν γένει.

Άλλωστε, σύμφωνα με τον Πλάτωνα, όσο ωφέλιμη και απαραίτητη ήταν η άθληση και η εκγύμναση του σώματος για τη βελτίωση της υγείας και την επίτευξη της φυσικής αρμονίας, αντίστοιχη ήταν η λειτουργία της μουσικής για την ψυχική καλλιέργεια και την πνευματική ανάπτυξη. «Μουσική είναι η κίνηση του ήχου για να φτάσει την ψυχή και να της διδάξει την αρετή»  Πλάτων (427 π. Χ. – 347 π. Χ.)

__________________________________________________________________________________

*Μεταπτυχιακός φοιτητής Εγκληματολογίας Παντείου Παν/μίου. Απόφοιτος Φιλοσοφικής Σχολής Παν/μίου Κρήτης.