ΤΕΥΧΟΣ #1 ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2016

Χρηματοδότηση του οργανωμένου εγκλήματος στην Ευρωπαϊκή Ένωση

Διονύσης Χιόνης

Η πρόσφατη (2013-2015) έρευνα της Ευρωπαϊκής Επιτροπής με τίτλο: «Μελέτη της χρηματοδότησης των δραστηριοτήτων του οργανωμένου εγκλήματος στην Ευρωπαϊκή Ένωση», η οποία διεξήχθη στο πλαίσιο του FINOCA Project (HOME/2011/ISEC/AG/4000002566), αποτελεί μια από τις πλέον έγκυρες και σύγχρονες προσεγγίσεις αναφορικά με το οργανωμένο έγκλημα στην ευρωπαϊκή ήπειρο.

Ειδικότερα, η έρευνα διεξήχθη από το Κέντρο Μελετών για τη Δημοκρατία (Center for the Study of Democracy, Βουλγαρία) σε συνεργασία με το Πανεπιστήμιο του Trento (Ιταλία) και το Πανεπιστήμιο Teesside (Μεγ. Βρετανία), με την υποστήριξη του Γαλλικού Εθνικού Ινστιτούτου Ειδικών Μελετών σε Θέματα Ασφάλειας και Δικαιοσύνης, της Αστυνομίας της Λιθουανίας και της Γενικής Διεύθυνσης Δίωξης του Οργανωμένου Εγκλήματος της Βουλγαρίας.
Σκοπός της έρευνας ήταν η συλλογή πληροφοριών/δεδομένων σχετικά με τις πηγές και τους μηχανισμούς χρηματοδότησης του οργανωμένου εγκλήματος στα κράτη μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης, τους τρόπους πληρωμής και την πρόσβαση σε κεφάλαιο σε κρίσιμες στιγμές, καθώς και το κόστος και τη διαχείριση των κερδών από τις επιμέρους παράνομες δραστηριότητες.

Το αντικείμενο της έρευνας περιορίστηκε σε τρεις επιμέρους εγκληματικές δραστηριότητες του οργανωμένου εγκλήματος: το εμπόριο κοκαΐνης, το λαθρεμπόριο καπνικών προϊόντων και την απάτη σχετικά με το Φόρο Προστιθέμενης Αξίας.

Η μεθοδολογική προσέγγιση της έρευνας περιλάμβανε την ευρεία συλλογή και επεξεργασία πρωτογενών και δευτερογενών δεδομένων, που βασίστηκε σε δημοσιευμένη βιβλιογραφία, σε πηγές μέσων μαζικής ενημέρωσης, σε συνεντεύξεις με ειδικούς κρατικούς αξιωματούχους και περιπτωσιολογικές μελέτες σε δέκα κράτη, μεταξύ των οποίων και η Ελλάδα.

finoca-1Ιδιότητες και αριθμός των συνεντευξιαζομένων

Στο τελικό πόρισμα παρουσιάζονται αναλυτικά οι εκθέσεις που αφορούν κάθε κράτος ξεχωριστά, με πλούσια στατιστικά δεδομένα και παράθεση εξαιρετικά χρήσιμων πληροφοριών που παρείχαν οι συνεντευξιαζόμενοι.

Εθνικοί πραγματογνώμονες για τη χώρα μας ήταν η Πρόεδρος του ΚΕ.Μ.Ε., Δρ Αναστασία Χαλκιά και ο Αντιπρόεδρος, Διονύσης Χιόνης, οι οποίοι ασχολήθηκαν με το εμπόριο κοκαΐνης και το λαθρεμπόριο καπνού και συνέταξαν λεπτομερείς σχετικές αναφορές κατόπιν συλλογής και μελέτης βιβλιογραφίας και στατιστικών δεδομένων, αλλά και κατόπιν συνεντεύξεων με επιτελείς της Αστυνομίας, της Εισαγγελίας, του Υπουργείου Οικονομικών, Καπνοβιομηχανιών και ακαδημαϊκών ή νομικών με ειδίκευση σε θέματα οργανωμένου εγκλήματος.

Τα συμπεράσματα της έρευνας εστιάζονται κυρίως:
  • στη σημασία του «κοινωνικού κεφαλαίου» που διαθέτουν οι ιεραρχικά ανώτεροι των εγκληματικών οργανώσεων, με την έννοια της «φήμης» και των «έμπιστων επαφών» που διαθέτουν,
  • στην επένδυση χρημάτων προερχόμενων από εγκληματικές πράξεις ως κύρια πηγή χρηματοδότησης του ο.ε. και
  • στη συνεργασία περισσότερων «επενδυτών», προκειμένου να ξεκινήσει μια νέα παράνομη δραστηριότητα σε επικερδείς τομείς του ο.ε., όπως είναι, για παράδειγμα, το λαθρεμπόριο καπνικών προϊόντων.

Επιπλέον, πολλές φορές χρησιμοποιούνται και νόμιμες ή νομιμοφανείς επιχειρήσεις ως «βιτρίνα», ενώ αρκετά συχνά παρατηρείται παράνομη δραστηριότητα παράλληλα με τη νόμιμη δράση μιας επιχείρησης, προκειμένου νόμιμοι – έως τότε - επιχειρηματίες να αυξήσουν τα κέρδη τους ή να επιβιώσουν οικονομικά σε περιόδους κρίσης.

Η έρευνα αναφέρει ότι οι εγκληματικές οργανώσεις - όχι σπάνια - χρηματοδοτούνται και από τοκογλυφικά δάνεια, καθώς είναι εξαιρετικά δύσκολη η πρόσβαση σε επίσημα χρηματοπιστωτικά ιδρύματα, οι συμφωνίες πληρωμής του εγκληματικού προϊόντος (π.χ. κοκαϊνης) μπορεί να ορίζουν ολική εξόφληση μετά την προώθηση του στις μαύρες αγορές, ενώ πάντοτε δίνεται ιδιαίτερο βάρος στο να παραμένει άμεσα και εύκολα διαθέσιμο ένα ποσοστό των κερδών για κρίσιμες στιγμές (π.χ. εμπλοκής με το Σύστημα Ποινικής Δικαιοσύνης).

Τέλος, κατατίθενται συγκεκριμένες προτάσεις καταπολέμησης του οργανωμένου εγκλήματος, που εστιάζουν ως επί το πλείστον στην ενδυνάμωση των συνεργασιών τόσο μεταξύ των υπηρεσιών κάθε κράτους μέλους (Αστυνομία, Εισαγγελία, Υπουργείο Οικονομικών, κλπ), όσο και μεταξύ κρατών εντός και εκτός Ευρωπαϊκής Ένωσης, ενώ επισημαίνονται δυσλειτουργίες των Διωκτικών Αρχών και προτείνονται μέτρα αντιμετώπισής τους.

Το αναλυτικό κείμενο της έρευνας είναι διαθέσιμο σε μορφή pdf και διαδικτυακά στον επίσημο ιστότοπο του Κέντρου Μελετών για τη Δημοκρατία (Βουλγαρία): ΠΑΤΗΣΤΕ ΕΔΩ

finoca-3Οι κύριες οδοί μεταφοράς κοκαΐνης στη Δυτική και Κεντρική Ευρώπη

* Ο Διονύσης Χιόνης είναι Δικηγόρος, ΜΔΕ Εγκληματολογίας