ΤΕΥΧΟΣ #9 ΜΑΙΟΣ 2019

O ρόλος του Ιατροδικαστή είναι ρυθμιστικός και εγγυητικός της ορθής απονομής δικαιοσύνης

Φίλιππος Κουτσαύτης
Προς μεγάλη τιμή του περιοδικού, ο πολύπειρος ιατροδικαστής της Ιατροδικαστικής Υπηρεσίας Αθηνών, κύριος Φίλιππος Κουτσαύτης, δέχθηκε με ενθουσιασμό να δώσει τα φώτα του στο κοινό του Crime Times, σε μια συνέντευξη στον Δημήτρη Τσιατσιάνη αναφορικά με τον μυστηριώδη κόσμο της Ιατροδικαστικής, τις σύγχρονες προκλήσεις που λαμβάνουν χώρα στο εν λόγω πεδίο, καθώς και την ουσιαστική συμβολή της εν λόγω επιστήμης στο σύστημα ποινικής δικαιοσύνης.

Συνέντευξη στον Δημήτρη Τσιατσιάνη

Θα μπορούσατε να μας εξηγήσετε σε τι συνίσταται το επάγγελμα του ιατροδικαστή; Με ποια καθήκοντα και λειτουργίες είναι επιφορτισμένος ένας ιατροδικαστής;

Η ιατροδικαστική έχει σήμερα διαμορφωθεί σε κύρια ιατρική ειδικότητα, σ΄ όλες τις ανεπτυγμένες χώρες, η διεύρυνση δε του περιεχομένου της έχει συντελέσει στη δημιουργία, μέσα στα πλαίσια των δραστηριοτήτων της, και άλλων υποειδικοτήτων που κάθε μία βρίσκεται ήδη σε πλήρη εξέλιξη και αποκτά σταδιακά, ανεξάρτητη επιστημονική οντότητα. Έτσι, σήμερα, ο όρος ιατροδικαστής τείνει να αντικατασταθεί από τον όρο Ιατροδικαστικές Επιστήμες (ForensicSciences) που όλο και πιο συχνά συναντάται στη διεθνή βιβλιογραφία. Ο ιατροδικαστής, είναι ο ιατρός που με τις γνώσεις του και τις δεξιότητες του υποβοηθά το έργο της Δικαιοσύνης. Το κύριο έργο είναι η διενέργεια Νεκροψίας/Νεκροτομής.

Ασχολείται με υποθέσεις:

  1. βίαιων θανάτων (ερευνώντας το τρίπτυχο, έγκλημα, αυτοκτονία ή τυχαίο γεγονός) και γνωματεύει όχι μόνο επί της αιτίας του θανάτου αλλά και επί των ιδιαίτερων συνθηκών,
  2.  με αιφνίδιους θανάτους,
  3. σε περιστατικά μαζικών καταστροφών,
  4. σε εγκλήματα κατά της γενετήσιάς ελευθερίας,
  5. Νομικές, Δεοντολογικές προυποθέσεις κατά την Άσκηση της Ιατρικής - Ιατρική Ευθύνη,
  6. εξετάζει κλινικά περιστατικά επί θεμάτων σωματικών βλαβών, σωματικών κακώσεων και κακοποιήσεων,
  7. σε περιστατικά ταυτοποιήσεων και
  8. γνωματεύει επί περιστατικών τοξικοεξαρτημένων ατόμων, με την βοήθεια της εργαστηριακής τεκμηρίωσης.

Ποια ευρήματα ή κατηγορίες ευρημάτων του ιατροδικαστή κρίνετε ως νευραλγικής σημασίας στην πορεία διαλεύκανσης ενός εγκλήματος;

 Τα ευρήματα είναι πάντα ανάλογα του περιστατικού. Σε κάθε περίπτωση η Νεκροψία/Νεκροτομή, θα δώσει χρήσιμα στοιχεία/ευρήματα τα οποία θα απαντήσουν στα ερωτήματα σχετικά με τα αίτια και τις συνθήκες του θανάτου. Π.Χ., σε έγκλημα, εξαιτίας κακώσεων δια βολίδας πυροβόλου όπλου, ο ιατροδικαστής με ιδιαίτερη προσοχή και επιμέλεια θα αναζητήσει τα στοιχεία που θα δώσουν απάντηση στα εξής ερωτήματα:

οι νεκροί «μιλούν»  με τα ευρήματα.

  • Πόσος χρόνος παρήλθε από τον θάνατο;
  • Πια η ταυτότητα του νεκρού;
  • Ποια η απόσταση της βολής;
  • Ποια η φορά και  η κατεύθυνση της βολής;
  • Με τι είδος όπλου έγινε ο πυροβολισμός;
  • Πρόκειται περί τραύματος από εποστρακισθείσα βολίδα;
  • Επί περισσότερων του ενός τραυμάτων του ενός τραυμάτων, με πια σειρά έχουν προκληθεί;
  • Μεταξύ πολλών τραυμάτων ποιο ήταν το θανατηφόρο;
  • Μετά από το τραύμα μπορούσε το θύμα να μετακινηθεί με τις δικές του  δυνάμεις;

Σε κάθε περίπτωση ο ιατροδικαστής, θα ενεργήσει με σύνεση, σχολαστικότητα και υπομονή να ερευνήσει και να συγκεντρώσει κάθε στοιχείο που θα τον βοηθήσει στη διαμόρφωση και τη διατύπωση γνώμης πάνω στα προβλήματα που θα δημιουργηθούν και τα ερωτήματα που θα τεθούν, έτσι ώστε τελικά να βοηθήσει θετικά το έργο της Ανακριτικής Αρχής.

Υπάρχουν ενδεικτικά στοιχεία τα οποία μπορούν να αξιοποιηθούν για την κατάρτιση του προφίλ ενός δολοφόνου;

Ναι. Π.χ. σε σεξουαλικά εγκλήματα, εκχυμωτικά οδοντικά αποτυπώματα δείχνουν το μένος  του δράστη. Σε θανατηφόρα περιστατικά δια νύσσοντος και συγχρόνως τέμνοντα όργανα, τα ευρήματα συστροφής του μαχαιριδίου, είναι ενδεικτικά του μένους και του αμόκ του δράστη και της βιαιότητας που ενέργησε.

Σε κάθε περιστατικό βίαιου θανάτου από εγκληματική ενέργεια, από την αξιολόγηση του τρόπου και των ιδιαίτερων συνθηκών ή και τυχόν μεταθανάτιες ενέργειες επί της σορού (π.χ. διαμελισμός, κτλ), είναι στοιχεία που θα δώσουν ασφαλή εικόνα για το προφίλ του δράστη αλλά και κάτω από τις ιδιαίτερες συνθήκες που τελούσε την δεδομένη στιγμή.

Μέσα από τον κόσμο της αστυνομικής λογοτεχνίας, αλλά και των αστυνομικού χαρακτήρα κινηματογραφικών και τηλεοπτικών έργων, ακούμε πολλές φορές ότι "τα πτώματα μιλούν". Τί σημαίνει αυτό;

Ότι τα  πάντα είναι ορατά. Δηλαδή, η διαδικασία  της Νεκροψίας/Νεκροτομής, θα φέρει  στο φως στοιχεία για την προυπάρχουσα  κατάσταση του ατόμου, την αιτία του θανάτου και τις συνθήκες κάτω από τις οποίες επήλθε. Είναι μία έκφραση που σημαίνει ότι οι νεκροί «μιλούν»  με τα ευρήματα. Ο συγκερασμός  των ευρημάτων, βάσει επιστημονικών τεκμηριωμένων δεδομένων, βοηθάει στην εξαγωγή ορθού συμπεράσματος ως προς τα αίτια και τα περιστατικά του θανάτου.

Ιατροδικαστική και Εγκληματολογία, δύο επιστήμες «σκοτεινές» για το ευρύ κοινό, μα παράλληλα εξάπτουσες την περιέργεια του τελευταίου. Ποια είναι η σχέση που αναπτύσσουν αυτά τα δύο επιστημονικά πεδία μεταξύ τους;

Είναι δύο επιστήμες με εντελώς διαφορετικό γνωστικό αντικείμενο που ερευνούν με εντελώς διαφορετικό τρόπο και μεθοδολογία το έγκλημα. Τα ευρήματα όμως της Νεκροψίας/Νεκροτομής και η Έκθεση του Ιατροδικαστή, είναι απαραίτητο στοιχεία για τον σχηματισμό της ασφαλούς γνώμης περί του προφίλ του δράστη. Συνεπώς, οι δύο αυτές επιστήμες αλληλοεπιδρούν.

Δεδομένης της σύγχρονης και ολοένα αυξανόμενης πρόσβασης των ανθρώπων στην εξειδικευμένη επιστημονική γνώση, έχετε αντίστοιχα παρατηρήσει μια  εφαρμογή αναβαθμισμένων επιστημονικών γνώσεων και μέσων  εκ μέρους των σημερινών δραστών κατά την τέλεση των εγκλημάτων τους; Πως τυχόν επηρεάζεται σε αυτήν την περίπτωση το διαγνωστικό έργο του ιατροδικαστή;

Σήμερα, πράγματι έχουμε ένα πιο εξιδεικευμένο έγκλημα με προσπάθεια συγκάλυψης σε πολλά περιστατικά. Όμως η αλματώδης ανάπτυξη των Ιατροδικαστικών Επιστημών, βοηθάει στην αναζήτηση των πραγματικών περιστατικών και αιτιών του  θανάτου. Όσο καλά και εάν προετοιμάσει/σχεδιάσει ένα έγκλημα ένας δράστης, τέλειο έγκλημα δεν μπορεί να διενεργήσει, διότι όπως αναφέρατε και σε ερώτησή σας το πτώμα «μιλάει».

Οι λάτρεις της αστυνομικής λογοτεχνίας έχουμε πολλάκις διαβάσει για τις λεγόμενες «ανεξιχνίαστες δηλητηριώδεις ουσίες». Υπάρχουν πράγματι αυτές οι ουσίες και αν ναι, πώς οδηγείται ένας ιατροδικαστής στην εξιχνίασή τους;

Εν δυνάμει κάθε ουσία, υπό προυποθέσεις (νόθευση, υπερβολική ποσότητα, κτλ) είναι δηλητήριο για τον ανθρώπινο οργανισμό και έχει να κάνει με την ποιότητα και την ποσότητα. Σήμερα, τα ιατροδικαστικά εργαστήρια, είναι ικανά, ανάλογα τα ευρήματα να διερευνήσουν το σύνολο των δηλητηριωδών ουσιών για τον άνθρωπο.

Ποια είναι η μεγαλύτερη πρόκληση στο έργο ενός ιατροδικαστή;

Να εξυπηρετήσει ταυτόχρονα την αλήθεια, το δημόσιο συμφέρον και να δώσει ορθές απαντήσεις στην οικογένεια του θύματος αλλά και στην Δικαιοσύνη. Είναι φανερό, ότι οι Ιατροδικαστικές Επιστήμες αποτελούν τη βάση της Κοινωνικής Ιατρικής, στο τομέα που αυτή ασχολείται με προβλήματα εγκληματικότητας, Δημόσιας Υγείας, ατυχημάτων, μαζικών καταστροφών, διάφορων νοοσημάτων σε έξαρση, κτλ. Οι νεκροτομές παρέχουν πλούσιο υλικό, από την αξιολόγηση του οποίου είναι δυνατή η εξαγωγή πολύτιμων συμπερασμάτων για την παθογένεια πολλών νόσων και  κυρίως της πρόληψης των. Πρέπει να τονισθεί ο ρόλος του Ιατροδικαστή μέσα στο γενικότερο κοινωνικό πλαίσιο ως ρυθμιστικός και εγγυητικός της ορθής απονομής της Δικαιοσύνης. Η ανεπηρέαστη και επιστημονικά τεκμηριωμένη Ιατροδικαστική Πραγματογνωμοσύνη θα βοηθήσει αποφασιστικά στην απονομή του Δικαίου σ΄οποιοδήποτε μέρος κι αν ευρίσκεται  αυτό, στην πλευρά δηλαδή του Κράτους ή του Πολίτη.

Το ευρύ κοινό βιώνει έντονα το αίσθημα της αποστροφής μπροστά στην θέα ενός ανθρώπινου πτώματος, πόσω μάλλον όταν το τελευταίο έχει αλλοιωθεί σημαντικά λόγω του χρόνου ή του ειδεχθούς τρόπου θανάτωσης. Εσείς πώς καταφέρατε να εξοικειωθείτε με τέτοιου είδους εικόνες; Έχει τύχει σε κάποια υπόθεση να δοκιμαστεί έντονα η ψυχική σας αντοχή;

Ο ιατροδικαστής, θα πρέπει επίσης να έχει υπόψη του ότι η σχολαστικότητα, η ιδιορρυθμία αλλά και η εφευρετικότητα του αυτόχειρα είναι πράγματι σε πολλές περιπτώσεις, απροσδιόριστες.

 Η διαδικασία της  Νεκροψίας/Νεκροτομής, είναι για τον Ιατροδικαστή το Α και το Ω. Ο ιατροδικαστής που θα κληθεί κατά  την εκτέλεση των καθηκόντων του δεν λογαριάζει το συναίσθημα αλλά αναζητά την αλήθεια μέσω των ευρημάτων. Μία τέτοια πρόσκληση εκλαβάνεται ως άμεση και επιτακτική, σαν να πρόκειται να παράσχει βοήθεια καθοριστικής σημασίας σε κάποιον που πεθαίνει, μία πρόσκληση δηλαδή με κατεπείγοντα και προέχοντα χαρακτήρα. Δεν υπάρχουν συναισθηματισμοί π.χ. σε κακοποιημένα σεξουαλικώς μικρά παιδιά ή αδυναμίες σε περιπτώσεις σήψης.

Πόσο εύκολα μπορεί να διαγνωσθεί από έναν ιατροδικαστή μία περίπτωση, ως αυτοχειρία; Πόσο δύσκολη είναι η διάκριση μεταξύ ανθρωποκτονίας και αυτοχειρίας ως αιτίες θανάτου;

  • Για συζητηθεί η εκδοχή της αυτοκτονίας σε μία περίπτωση βίαιου θανάτου π.χ. με χρήση  πυροβόλου όπλου, θα πρέπει να συντρέχουν ορισμένες προϋποθέσεις όπως:
  • Επί της σορού να διαπιστωθεί ένα θανατηφόρο τραύμα, το οποίο να μπορεί να το κάνει ο αυτόχειρας με τις  δικές του δυνάμεις.
  • Η θέση του τραύματος να αφορά καίρια για τη ζωή περιοχή.
  • Η κατεύθυνση του πυροβολισμού να είναι τέτοια, ώστε να μπορεί «να δοθεί» από τον αυτόχειρα.
  • Να μην βρεθούν στην σορό άλλες κακώσεις ενδεικτικές προηγηθείσας  πάλης.
  • Το πυροβόλο όπλο να κρατείται ακόμα από τον αυτόχειρα ή να βρίσκεται σε κάποια μικρή απόσταση.
  • Να βρεθούν κηλίδες αίματος που εκτινάθηκαν κατά τον τραυματισμό και κατάλοιπα πυρίτιδας ή και ενσφήνωση κόκκων στο χέρι που πυροβόλησε.

Ο ιατροδικαστής, θα πρέπει επίσης να έχει υπόψη του ότι η σχολαστικότητα, η ιδιορρυθμία αλλά και η εφευρετικότητα του αυτόχειρα είναι πράγματι σε πολλές περιπτώσεις, απροσδιόριστες, έτσι ώστε να είναι πιθανό ένα ή περισσότερα από τα στοιχεία που αναφέρθηκαν να λείπουν ή και να παρέχουν αντίθετη εντύπωση.

Τι θα προτείνατε στην μερίδα εκείνη των αναγνωστών μας οι οποίοι εξετάζουν το ενδεχόμενο να ακολουθήσουν το επάγγελμα του ιατροδικαστή;

Αφού αποφοιτήσουν από την Ιατρική Σχολή και έχουν αποκτήσει εμπειρία επί της άσκησης της Ιατρικής, είναι καλοδεχούμενοι ως συνάδελφοι.   Να είναι αποφασισμένοι όμως για τις μάχες που θα δώνουν για την προάσπιση του Δημόσιου Συμφέροντος.