Υπόθεση Όσκαρ Πιστόριους

Αιμιλία Ντεληγιώργη & Έλενα Συρμαλή

Τα εγκλήματα πάθους και ζήλιας τα τελευταία χρόνια έχουν απασχολήσει την επιστημονική κοινότητα, καθώς έχουν δραματικά αυξηθεί, φτάνουν περίπου το 20% των συνολικών περιπτώσεων ανθρωποκτονίας, ένα ποσοστό αρκετά υψηλό, αν σκεφτεί κανείς ότι οι προμελετημένοι φόνοι αγγίζουν μόλις το 5%.

Κάνοντας λόγο για αυτού του είδους τα εγκλήματα, μας έρχεται αυτόματα στο μυαλό ένας από τους σπουδαιότερους εγκληματολόγους του αιώνα μας, ο Etienne De Greff και ένα από τα πιο σπουδαία έργα του με τίτλο "Έρωτας και Εγκλήματα από Έρωτα". Μεταξύ άλλων αναφέρει χαρακτηριστικά ότι "η πείρα μας διδάσκει ότι οι αυτοκτονίες και οι ανθρωποκτονίες από έρωτα δεν εξαρτώνται από την ένταση της αγάπης ούτε από την ποιότητα τους πάθους αλλά από σοβαρές "ανεπάρκειες" της προσωπικότητας του ενόχου. Ένας άνθρωπος που έχει πληγεί από μια ανεπάρκεια είτε αυτή είναι φυσική είτε είναι ψυχική, είναι ένας άνθρωπος που έχει συναίσθηση αναμφίβολα της κατωτερότητας, η οποία τον διακρίνει. Κάθε φυσικό ελάττωμα παίζει καθοριστικό ρόλο στην ανάπτυξη της προσωπικότητας του". 

Ο Όσκαρ γεννήθηκε στην Ν.Αφρική στις 22 Νοεμβρίου του 1986, τα παιδικά του χρόνια υπήρξαν ιδιαίτερα δύσκολα, καθώς ο ίδιος έχασε τα πόδια του σε ηλικία 11 μηνών. Ο ακρωτηριασμός των μελών του, ο οποίος πραγματοποιήθηκε από τα γόνατα και κάτω, οφειλόταν σε εκ γενετής απουσία της περόνης και στα δύο του κάτω άκρα. Δύο μήνες αργότερα από τον ακρωτηριασμό, φαίνεται πως ο νεαρός φόρεσε τα πρώτα του τεχνητά μέλη. Στα 11 του χρόνια, ο Πιστόριους γράφεται στο Pretoria Boys High School, και αγωνίζεται στις σχολικές ομάδες ράγκμπι, πόλο και τένις. Αρκετά χρόνια αργότερα, λαμβάνει συμμετοχή σε αγώνες πάλης, όμως ένας σοβαρός τραυματισμός του κατά τη διάρκεια αγώνα ράγκμπι τον Ιούνιο του 2003, τον αναγκάζει να ενταχθεί σε πρόγραμμα αποκατάστασης. Παρ’ όλες τις δυσκολίες που φαίνεται να αντιμετωπίζει με ιδιαίτερο σθένος, όχι μόνο δεν τα παρατάει, αλλά αποφασίζει να ασχοληθεί ενεργά πλέον με το στίβο. Aκολουθεί μια λαμπρή πορεία που κάθε αθλητής θα μπορούσε να ζηλέψει. Συγκεκριμένα, κατακτά το  χρυσό  στα 200μ.(T44), κάνοντας νέο παγκόσμιο ρεκόρ με χρόνο 21.97, ενώ καταλαμβάνει και την τρίτη θέση στα 100μ.(Τ44). Από το 2005 έως και το 2007, ο “Blade Runner”, κατακτά χρυσά μετάλλια, σχεδόν σε όλες τις διοργανώσεις που συμμετέχει. Κερδίζει την προσοχή αλλά και τον θαυμασμό όλου του κοινού. Το 2007 έπειτα από την εντυπωσιακή του εμφάνιση στους Παραολυμπιακούς Αγώνες της Αθήνας το 2004, όπου και έφερε το χρυσό μετάλλιο, η Παγκόσμια Ομοσπονδία Στίβου τον καλεί να λάβει μέρος σε αγώνα των 400 μέτρων με αρτιμελείς αθλητές. Τότε ήταν που ξεσπά θύελλα αντιδράσεων, καθώς υποστηρίζεται ότι τα τεχνητά μέλη του, τύπου Cheetah Flex-Foot, τού προσφέρουν μεγαλύτερο διασκελισμό, επομένως και μεγαλύτερο πλεονέκτημα έναντι των συναθλητών του. Κατηγορήθηκε, δε, ανοιχτά θα λέγαμε, από την ίδια την Ομοσπονδία που τον κάλεσε να λάβει μέρος στους αγώνες, ότι τα πρόσθετα μέλη του Πιστόριους, είναι για τον ίδιο κάτι σαν "ντοπάρισμα" και εξαιτίας αυτού κατέκτησε και  τη δεύτερη θέση στους αγώνες Golden League της Ρώμης το 2007.

Ο άνθρωπος που κατηγορήθηκε από τους ανταγωνιστές και συναθλητές του όσο κανείς φαίνεται να απαντά στις κατηγορίες λέγοντας: "Η καρδιά μου ξέρει ποιο είναι το σωστό, δεν θα έτρεχα αν είχα την παραμικρή αμφιβολία, άλλωστε ο κόσμος μπορεί να θεωρεί υπέρ μου τα πρόσθετα μέλη μου ή το ότι έχω ελαφρύτερα πόδια, όλοι όμως προσπερνούν το γεγονός ότι υπάρχει μικρότερη κυκλοφορία αίματος και έλλειψη τενόντων στους αστραγάλους μου".

Το 2008, ύστερα από δικαστική διαμάχη με την IAAF και την προσφυγή του Πιστόριους στο Διεθνές Αθλητικό Δικαστήριο (CAS), η Ομοσπονδία Στίβου αναγκάζεται να υποχωρήσει και δίνει ξανά την ευκαιρία στον αθλητή να διεκδικήσει ακόμα μια συμμετοχή στους Ολυμπιακούς Αγώνες του Πεκίνο το 2008. Δυστυχώς ο Πιστόριους δεν καταφέρνει να φτάσει τα όρια συμμετοχής για τους Ολυμπιακούς και έτσι λαμβάνει για μια ακόμη φορά συμμετοχή στους Παραολυμπιακούς Αγώνες, κατακτώντας 3 χρυσά μετάλλια στα αθλήματα των 100, 200 και 400 μέτρων. Ο Πιστόριους κατακτά άλλα τρία μετάλλια στους αγώνες IPC Athletics World στη Νέα Ζηλανδία, όμως, για πρώτη φορά έπειτα από επτά ολόκληρα χρόνια ηττήθηκε στα 100μ από τον Αμερικανό, Τζερόμ Σίνγκλετον. Αξίζει, δε, να αναφέρουμε πως το 2011 στο Λινγκάνο της Ιταλίας πετυχαίνει επίδοση 45,07 στα 400μ., χρόνο που του δίνει τη δυνατότητα συμμετοχής στο Παγκόσμιο Πρωτάθλημα Στίβου στη Νταεγού και κατ’ επέκταση στους Ολυμπιακούς Αγώνες του Λονδίνου το 2012. O Όσκαρ κατόρθωσε να αγωνιστεί στους Ολυμπιακούς του Λονδίνου, στους οποίους και έφτασε έως και τον ημιτελικό των 200 μ. και αγωνίστηκε στον τελικό της σκυταλοδρομίας με την Νότια Αφρική. Στους Παραολυμπιακούς Αγώνες του 2012, ο Πιστόριους σημείωσε παγκόσμιο ρεκόρ στα προκριματικά των 200μ της κατηγορίας Τ44 και ηττήθηκε στον τελικό, από τον Βραζιλιάνο Άλαν Ολιβέιρα.

Έδωσε μια πραγματική μάχη, καθώς ήθελε να αποδείξει σε όλους όσοι τον θαύμαζαν, καθώς και όλους όσοι τον αμφισβήτησαν, ότι οι άνθρωποι με ειδικές ανάγκες είναι ικανοί λόγω των ικανοτήτων που διαθέτουν και δεν στερούνται σε τίποτα από τους αρτιμελείς, το μότο του ήταν: "Δεν είστε άνθρωποι με ειδικές ανάγκες λόγω των ειδικών αναγκών που έχετε, αλλά είστε άνθρωποι ικανοί λόγω των ικανοτήτων που διαθέτετε”, το οποίο και έκανε το γύρο του κόσμου και προκάλεσε αίσθηση και θαυμασμό για τον αθλητή που πάλευε να κερδίσει τη ζωή.

Δυστυχώς τα φώτα της επιτυχίας και η αυλαία κλείνει νωρίς για τον νεαρό αθλητή που τον Φεβρουάριο του 2013 συλλαμβάνεται στη Πρετόρια για το φόνο της συντρόφου του Ρίβα Στέενκαμπ. Το περιστατικό φαίνεται να έλαβε χώρα την Ημέρα του Αγίου Βαλεντίνου, γύρω στις 4 μετά τα μεσάνυχτα στο σπίτι του στο Silver Lake.

Στην δίκη που ακολουθεί ο νεαρός φαίνεται να δηλώνει ότι ο φόνος του όμορφου μοντέλου και συντρόφου του, ήταν συνέπεια ενός ατυχούς περιστατικού, καθώς πίστεψε πως επρόκειτο για διαρρήκτη. Το κουβάρι της υπόθεσης, που ξετυλίγεται στην αίθουσα του δικαστηρίου, σοκάρει το κοινό και διχάζει την κοινή γνώμη. Στην κατάθεσή του, ο Όσκαρ Πιστόριους λέει πως ένιωθε ευάλωτος, όταν άνοιξε πυρ κατά της κλειδωμένης πόρτας του μπάνιου.

Συγκεκριμένα περιέγραψε πως εκείνος και η Στέενκαμπ πήγαν για ύπνο και ο ίδιος έβγαλε τα προσθετικά του πόδια. Πριν αποκοιμηθεί της είπε: «Αν κοιμηθώ, μπορείς να κλείσεις τις πόρτες και την τηλεόραση;» Στη συνέχεια, όπως ισχυρίστηκε, ξύπνησε στις 3 τη νύχτα ακούγοντας έναν θόρυβο στο παράθυρο, σαν να προερχόταν από το μπάνιο. «Με πλημμύρισε φόβος και τρόμος», αναφέρει χαρακτηριστικά, καθώς πίστεψα πως κάποιος είχε μπει μέσα στο σπίτι. Το πρώτο πράγμα που σκέφτηκα ήταν πως πρέπει να πιάσω το όπλο μου. Αν αυτό το άτομο είναι ήδη μέσα στο σπίτι, το παράθυρο αυτό έχει ήδη ξανανοίξει, είναι θέμα δευτερολέπτων να φτάσει στο μπάνιο. Είμαι φοβισμένος. Είμαι τρομοκρατημένος και πιάνω το όπλο μου και λέω στην Ρίβα "πάρε την αστυνομία και πέσε στο πάτωμα." Βασικά στηρίζομαι στο ένα χέρι μου και στα κολοβώματα των ποδιών μου και κρατώ το όπλο. Είμαι κάτω χαμηλά, αρχίζω να τρέμω και να ιδρώνω και ο φόβος να με καταβάλλει. Σε εκείνο το σημείο μπήκα στο πέρασμα και άρχισα να φωνάζω και να ουρλιάζω: «Βγες από το σπίτι μου! Έξω από το σπίτι μου!» Και ουρλιάζω. Και όσο περισσότερο ουρλιάζω τόσο μεγαλώνει και ο φόβος μου. Τόσο πιο αληθινό γίνεται όλο το συναίσθημα». Σε αυτό το σημείο, όπως περιγράφει, άκουσε την πόρτα της τουαλέτας να κλείνει με πάταγο. "Δεν είχα χρόνο να φορέσω τα πόδια μου, σίγουρα κάποιος ήταν ήδη μέσα στο σπίτι. Αν έρθει σε μένα γρήγορα κι αν μου πάρει το όπλο ή αν διστάσω, μπορεί να χρησιμοποιήσει το όπλο εναντίον είτε εμού είτε της Ρίβα", αφηγείται. Τότε φώναξε: "Ρίβα, πάρε την αστυνομία", με σκοπό να τρομάξει τον εισβολέα, για να φύγει από το σπίτι. "Τότε βλέπω τα παράθυρα ανοιχτά. Όλα τρέχουν μέσα στο κεφάλι μου. Το παράθυρο μόλις άνοιξε, η πόρτα μόλις έκλεισε, είναι νύχτα, η Ρίβα ήταν δίπλα μου στο κρεβάτι. Πρέπει να σταθώ εκεί μέχρι να μας έρθει βοήθεια, μέχρι κάποιος να έρθει. Επειδή δεν μπορώ να πάω πίσω στη Ρίβα και να την εκθέσω στους εισβολείς ούτε να εκθέσω τον εαυτό μου. Κρύβομαι πίσω από τον τοίχο της πόρτας της τουαλέτας. Βλέπω την πόρτα της τουαλέτας, δεν ξέρω αν είναι ένα άτομο, το μόνο που ξέρω είναι πως κάποιος βρίσκεται στο σπίτι μου. Και ξαφνικά ακούω ένα θόρυβο στην τουαλέτα. Συμπεραίνω πως είναι η πόρτα της τουαλέτας που ανοίγει και πριν το καταλάβω πυροβολώ τέσσερις φορές", περιγράφει. Όπως λέει, ο θόρυβος από τους πυροβολισμούς ήταν τόσο δυνατός που δεν μπορούσε να ακούσει τίποτα και φώναζε στην Στέενκαμπ να καλέσει την αστυνομία και να βγει από το σπίτι. Σε εκείνο το σημείο, όπως υποστηρίζει, επέστρεψε στο κρεβάτι του αλλά δεν έβρισκε τη σύντροφό του. "Πέφτω στο πάτωμα αλλά δεν τη νιώθω", λέει, "κι έτσι αρχίζω να τραβάω ό,τι βρίσκω και να λέω "Ρίβα! Ρίβα! Ρίβα!" Και στηρίζομαι στο χέρι μου και σηκώνομαι ακίνητος πάνω στα πόδια. Σκέφτομαι: Θεέ μου, πες μου πως κρύβεται πίσω από την κουρτίνα! Φτάνω ως την άκρη και η καρδιά μου ραγίζει. Ακόμα φοβάμαι πως είναι κάποιος εισβολέας μέσα στο σπίτι αλλά τώρα έχω κι ακόμα έναν φόβο. Κι έτσι τρέχω πάνω στα κολοβώματα όσο πιο γρήγορα μπορώ στο μπάνιο, σημαδεύοντας ακόμα την πόρτα με το όπλο. Είναι κλειδωμένη και συνειδητοποιώ πως κάποιος είναι μέσα και δεν μου απαντά". Τότε άρχισα να ανησυχώ για το αν ήταν η Ρίβα στο μπάνιο κι άρχισα να προσπαθώ να ανοίξω την πόρτα. Πήγα μάλιστα να βάλω το προσθετικά μέλη μου κι επέστρεψα, για να προσπαθήσω ξανά να σπάσω την πόρτα. "Τώρα πια ουρλιάζω για τη Ρίβα και αρχίζω να φωνάζω: Θεέ μου, σε παρακαλώ, σε παρακαλώ, σε παρακαλώ, ας μην έχει συμβεί αυτό που φοβάμαι. Πρέπει να μπω μέσα στην τουαλέτα, για να δω αν είναι εκεί η Ρίβα. Κι αν δεν μου απαντά, γιατί δεν μου απαντά, φοβάται; Είναι καλά; Οπότε τρέχω στο δωμάτιο, για να πάρω το ρόπαλο του κρίκετ κι αρχίζω να σπάω την πόρτα. Φτάνω έτσι και προσπαθώ να ξεκλειδώσω από μέσα και συνειδητοποιώ πως το κλειδί δεν είναι εκεί. Αλλά σπάω ένα σημείο της πόρτας που είναι χαλαρό και το βγάζω και τότε βλέπω τη Ρίβα στο πάτωμα". Κλαίγοντας ο Πιστόριους συνεχίζει: "Ανοίγω την πόρτα και βλέπω τη Ρίβα πάνω από την τουαλέτα. Έχει πέσει πάνω από την τουαλέτα. Και τότε ήξερα πως την είχα σκοτώσει. Ήξερα πως ήταν νεκρή. Έπεσα στα γόνατα και την τράβηξα πάνω μου". Σύμφωνα με την περιγραφή του, την ακούμπησε στο πάτωμα του μπάνιου κι έβαλε το κεφάλι της πάνω σε μια πετσέτα. "Βλέπω αίμα παντού… Και δεν ξέρω τι να κάνω. Προσπαθώ να τη σηκώσω αλλά υπάρχει τόσο αίμα που δεν μπορώ να σταθώ. Πίστεψα πως η Ρίβα είχε αρχίσει να αναπνέει κι έτσι έβαλα τα δάχτυλά μου στο στόμα της και προσπάθησα να της κάνω τεχνητή αναπνοή αλλά υπήρχε τόσο αίμα…". Ο ίδιος ισχυρίστηκε πως η άτυχη κοπέλα ξεψύχησε στα χέρια του. Αυτές ήταν κάποιες από τις δηλώσεις του νεαρού παραολυμπιονίκη που έμελλε να συγκινήσουν το ακροατήριο. Μεταξύ άλλων, κατόπιν και αιτήματος των δικηγόρων του κλήθηκε να περπατήσει χωρίς τα προσθετικά του άκρα, προκειμένου να πείσει το δικαστήριο πόσο αδύναμος θα ένιωθε όταν, όπως ισχυρίζεται, πίστεψε ότι στο σπίτι του είχε μπει ληστής.

Τις δηλώσεις του νεαρού που από «δρομέας με τις λεπίδες» μετονομάστηκε σε «φονέας με τις λεπίδες», ήρθαν να αντικρούσουν οι γείτονές του, που στην κυριολεξία "καίνε" τον παραολυμπιονίκη με τις καταθέσεις τους. Συγκεκριμένα, αίσθηση προκάλεσε μια εκ των 107 μαρτύρων, που παρέλασαν από το δικαστήριο στις 3 Μαρτίου που ξεκίνησε η πολυσυζητημένη δίκη - γειτόνισσά και λέκτορας του  πανεπιστημίου Michel Berger - η οποία και φαίνεται να καταθέτει ότι τη βραδιά του φόνου της 29χρονης Reeva Steenkamp ξύπνησε στις 3.00 το πρωί ακούγοντας κραυγές. "Ήταν πολύ τραυματικό για μένα. Η κοπέλα ούρλιαζε και φώναζε για βοήθεια. Δεν μπορώ να καταλάβω γιατί ο κύριος Pistorius δεν άκουσε τις φωνές της".

Μία ακόμη μάρτυρας, η Estelle van der Merwe, δήλωσε ότι άκουσε κάποιους να λογομαχούν δυνατά πριν από τους πυροβολισμούς, ενώ ο υπεύθυνος φύλαξης στην κατοικία του παραολυμπιονίκη, είπε στην κατάθεσή του στο δικαστήριο πως άκουσε φωνές και φασαρία και αποφάσισε να τηλεφωνήσει μετά το περιστατικό, τότε ο νεαρός παραολυμπιονίκης του απάντησε: "Όλα πάνε καλά. Όμως συνέχισε λέγοντας ότι στην πραγματικότητα ο νεαρός κατάλαβε πως έκλαιγε. Και η συνομιλία μας διακόπηκε". Οι υπόλοιπες μαρτυρίες περιέγραφαν τον Πιστόριους ως άνθρωπο με μεγάλη ψυχραιμία, που ήξερε να ελίσσεται σε δύσκολες καταστάσεις, αγαπούσε τα όπλα και συχνά του άρεσε για να διασκεδάσει, να μεταθέτει τις ευθύνες για πυροβολισμούς που έριχνε ο ίδιος στον αέρα, σε άλλους. Όπως χαρακτηριστικά αναφέρει ο στενός του φίλος, Darren Fresco, για τον ίδιο: "Δεν μπορείς να αγγίζεις το όπλο ενός άλλου. Τώρα τα δικά σου δαχτυλικά αποτυπώματα είναι πάνω του και αν συμβεί οτιδήποτε, εσύ θα είσαι υπεύθυνος" είναι μερικά από τα λόγια του Πιστόριους, ο οποίος σύμφωνα με την μαρτυρία του εν λόγω φίλου του λίγες μέρες πριν από τη δολοφονία είχε παραγγείλει επτά όπλα αξίας 3.200 ευρώ.

Ο πρώην συγκάτοικος της 29χρονης, Cyril Myers, δήλωσε ότι η Steenkamp ένιωθε εγκλωβισμένη και περιέγραφε τον παραολυμπιονίκη ως «πιεστικό, κτητικό και κακοδιάθετο». "Πήγαν μαζί σε μια απονομή βραβείων και από τότε δεν την άφηνε σε ησυχία. Της έστελνε συνεχώς μηνύματα, ήταν φορτικός, της τηλεφωνούσε συνέχεια", είπε. Όταν η σχέση του ζευγαριού έγινε στενότερη, ο Myers ρώτησε τη νεαρή γυναίκα αν η συμπεριφορά του Pistorius είχε βελτιωθεί. "Δεν πήρα καμία απάντηση", είπε.  Έκπληξη προκάλεσε και η μαρτυρία της 18χρονης πρώην φίλης του, που για ένα διάστημα μοιραζόταν την καρδιά του αθλητή με τη Reeva Steenkamp, η οποία κατέθεσε στο δικαστήριο ότι ο άλλοτε ο αγαπημένος της συνήθιζε να έχει πάντα μαζί του ένα όπλο, που άφηνε τα βράδια στο κομοδίνο δίπλα από τα πρόσθετα μέλη του.

Στις μαρτυρίες έρχονται να προστεθούν και οι δύο ιατροδικαστικές εκθέσεις, οι οποίες χαρακτηριστικά αναφέρουν πως το μαύρο φόρεμα, το οποίο φορούσε η άτυχη νεαρή κοπέλα, όταν την βρήκε η αστυνομία στον τόπο του εγκλήματος, δεν έχει πάνω του οπές που να ταιριάζουν με τα τραύματα από τις σφαίρες. Συγκεκριμένα, δεν υπάρχει καμία οπή που να ταιριάζει στο τραύμα στο στήθος, στην μπλούζα βρέθηκε ελάχιστο αίμα, ενώ κανονικά θα έπρεπε να είχε μουσκέψει τελείως, εάν όντως τη φορούσε την ώρα του πυροβολισμού, είπε στην εφημερίδα ‘’Sun’’ o Κάλβιν Μόλετ, ένας εκ των δύο ιατροδικαστών που είχαν ασχοληθεί στο παρελθόν και με άλλες παρόμοιες υποθέσεις.

Όπως υποστηρίζουν ο Κάλβιν και ο Τόμας Μόλετ, τα παραπάνω στοιχεία αποτελούν αδιαμφισβήτητες αποδείξεις ότι η Ρίβα ήταν στην πραγματικότητα την ώρα του πυροβολισμού γυμνή και ότι ο δράστης την έντυσε προτού καλέσει την αστυνομία. Επίσης κάνουν λόγο για δύο οβάλ μελανιές στην πλάτη της Στέενκαμπ, που είχαν αποδοθεί σε χτύπημα κατά την πτώση της και οι οποίες θα μπορούσαν να έχουν προκληθεί από το ρόπαλο του κρίκετ, το οποίο ο Πιστόριους είπε ότι χρησιμοποίησε, για να σπάσει την πόρτα του μπάνιου του. Επίσης, αξίζει να επισημάνουμε ότι υπήρχε μια μελανιά στα οπίσθια του μοντέλου και ένα τραύμα στη θηλή που δεν εξηγήθηκαν, υποδεικνύοντας βέβαια σκισίματα στο ελαστικό γύρω από τη λαβή του ροπάλου και υποστηρίζοντας ότι δείχνει πως έγινε πιο εκτεταμένη χρήση από ό,τι τα τρία με τέσσερα χτυπήματα που ο ίδιος ισχυρίστηκε ότι έριξε για να σπάσει την πόρτα, αφού συνειδητοποίησε ότι είχε πυροβολήσει τη φίλη του. Όπως επίσης αναφέρεται σε δημοσίευμα της The Sun, υπάρχουν και άλλα στοιχεία, όπως επιπλέον τραύματα, το ένα από τα οποία είναι πιθανό ότι έχει προέλθει από αεροβόλο.

Δυστυχώς παρά τις μαρτυρίες των γειτόνων και τις καταθέσεις των ιατροδικαστών, η κατηγορούσα αρχή δεν κατάφερε να πείσει την δικαστή Τοκοζίλε Μασίπα για την πρόθεση του Πιστόριους να σκοτώσει τη σύντροφό του. Κρίθηκε ένοχος για ανθρωποκτονία από αμέλεια, ενώ αθωώθηκε από τις κατηγορίες για φόνο εκ προμελέτης και φόνο β' βαθμού. "Είμαι της γνώμης ότι ο κατηγορούμενος ενήργησε υπερβολικά γρήγορα και έκανε υπερβολική χρήση βίας. Στις συνθήκες αυτές, είναι σαφές πως επέδειξε αμέλεια", φαίνεται να δήλωσε δήλωσε η δικαστής.

Η ποινή του μόλις πέντε χρόνια κάθειρξης, τα οποία μάλιστα μετά από οκτώ μήνες μετατράπηκαν σε κατ' οίκον περιορισμό και ο ίδιος βρισκόταν από τον Οκτώβριο στο σπίτι του, αφού το νομικό σύστημα της Νότιας Αφρικής προέβλεπε ότι οι κρατούμενοι που έχουν καταδικαστεί για ανθρωποκτονία από αμέλεια και θεωρούνται ακίνδυνοι μπορούν να εκτίουν μόνο το ένα έκτο της ποινής τους. Η θύελλα αντιδράσεων που ξέσπασε ήταν πρωτοφανής με τις εφημερίδες να κάνουν λόγο για ποινή χάδι απέναντι στον διάσημο Παραολυμπιονίκη και τους ποινικολόγους να εκφράζουν φανερά τη δυσαρέσκεία τους: "Έχω σοκαριστεί", δήλωσε στο Γαλλικό Πρακτορείο ο ποινικολόγος Μάρτιν Χουντ, "Πιστεύω ότι θα επικριθεί από τον κόσμο της δικαιοσύνης", δήλωσε ο δικηγόρος του Γιοχάνεσμπουργκ. "Το γενικό αίσθημα είναι ότι η δικαστής έκανε ένα λάθος!". Ο Τζέιμς Γκραντ, καθηγητής ποινικού δικαίου στο πανεπιστήμιο Βιτς του Γιοχάνεσμπουργκ, υπογραμμίζει με την σειρά του πως η εισαγγελία μπορεί να ασκήσει έφεση αν εκτιμά πως η δικαστής έσφαλε. "Πώς μπορείτε να πυροβολείτε εσκεμμένα τέσσερις φορές στην πόρτα μιας τουαλέτας και να μην φανταστείτε την πιθανότητα ότι μπορεί να σκοτώσετε κάποιον στο εσωτερικό;" Οι πέντε ανώτατοι δικαστές έκαναν λόγο για σφάλμα ερμηνείας εκ μέρους της δικαστή του πρωτοβάθμιου δικαστηρίου και επεσήμαναν το γεγονός ότι ο κατηγορούμενος πυροβολώντας την πόρτα της τουαλέτας στο ύψος ανθρώπου δεν μπορούσε να μην είχε στο μυαλό του το γεγονός ότι κινδύνευε να σκοτώσει έναν άνθρωπο, όποιο και να ήταν το θύμα. Έτσι στις 3 Δεκεμβρίου 2015 έχουμε ανατροπή της υπόθεσης και ο Πιστόριους κρίνεται ένοχος για τον φόνο της συντρόφου του Ρ.Στέενκαμπ, έπειτα από αναίρεση της προηγούμενης απόφασης από νοτιοαφρικανικό εφετείο. Συγκεκριμένα, οι εισαγγελείς κατέληξαν στο συμπέρασμα πως ο Όσκαρ Πιστόριους ήθελε να σκοτώσει τη Ρίβα Στέενκαμπ και για αυτό η άτυχη γυναίκα κλειδώθηκε στην τουαλέτα. "Σχεδόν όλοι οι πυροβολισμοί από την πόρτα αναπόφευκτα θα χτυπούσαν τη Ρίβα. Δεν υπήρχε μέρος να κρυφτεί", σημείωσε ο δικαστής. Τελικά ο κατηγορούμενος καταδικάστηκε σε ποινή φυλάκισης 6 ετών. To γεγονός ότι ο δράστης προσπάθησε να σώσει τη ζωή της Στέενκαμπ μετά τους πυροβολισμούς έπαιξε καθοριστικό ρόλο στην ελάφρυνση της ποινής, σύμφωνα με την δικαστή Thozokile Masipa. Το δικαστήριο στάθηκε επίσης και στις επανειλημμένες προσπάθειες του Πιστόριους να ζητήσει συγγνώμη από την οικογένεια της νεαρής γυναίκας. Ο Νοτιοαφρικανός θα εκτίσει το 50% της ποινής του, τρία χρόνια δηλαδή, ενώ υπογραμμίστηκε ότι μπορεί να ασκηθεί έφεση. Κάνοντας ανάγνωση των λεπτομερειών τής συγκεκριμένης υπόθεσης αρκετοί πιστεύουν ότι η κατανόηση της προσωπικότητας αποτελεί θεμέλιο λίθο για την κατανόηση της δυναμικής της συγκεκριμένης εγκληματικής πράξης. Αναρωτιέται κανείς αν μπορούσε να είναι ένα έγκλημα ερωτικής ζηλοτυπίας, ένα έγκλημα εκδικητικού χαρακτήρα ή ακόμα και τιμωρητικού, καθώς οι πληροφορίες που φτάνουν στην αίθουσα του δικαστηρίου μιλούν άλλοτε για απόρριψη και πιθανή εγκατάλειψη του Πιστόριους το συγκεκριμένο βράδυ, άλλοτε πάλι μιλούν για πιθανή έξοδο με πρώην φίλο της πριν επισκεφτεί το σπίτι του και μαρτυρίες δικών της ανθρώπων - όπως εκείνη της μητέρας της - μιλούν για ανυπαρξία ερωτικών επαφών ανάμεσα στο ζευγάρι. Συγκεκριμένα η μητέρα υποστήριξε ότι η ίδια η κόρη της τής είχε εξομολογηθεί πως δεν είχε ακόμη αποκτήσει σεξουαλικές σχέσεις μαζί του: "Είχαν κοιμηθεί στο ίδιο κρεβάτι, αλλά φοβόταν να περάσει τη σχέση σε αυτό το επίπεδο. Δεν ήθελε να κάνει σεξ με τον Όσκαρ αν δεν ήταν σίγουρη".

Αν υποθέσουμε οτι οι παραπάνω πληροφορίες ήταν γνωστές στο δράστη, ακόμη και αν στην πραγματικότητα δεν υφίσταται απιστία ή το θύμα τον αποκρούει μη ανταποκρινόμενο στις προτάσεις του για σύναψή ερωτικού δεσμού, όπως άλλωστε και η μητέρα του άτυχου μοντέλου επισήμανε, το ψυχοπνευματικό αυτό αδιέξοδο το οποίο βιώνει ο δράστης είναι δυνατόν να τον οδηγήσει στο έγκλημα. Η ενδεχόμενη απόρριψη αρκετές φορές διαρρηγνύει την «ιδιοκτησιακή» σχέση, την οποία έχει ως τότε ο δράστης στο νου του ή έχει παγιώσει απέναντι στο θύμα του. Αυτό θα μπορούσε να τον ωθήσει στην αποκατάσταση της πληγείσας και συντετριμμένης του εικόνας και δομής.

Ωστόσο αξίζει να υπογραμμίσουμε ότι η διαφορά μεταξύ του αν πρόκειται για ένα έγκλημα εκδίκησης, τιμωρίας ή ακόμα και ζηλοτυπίας είναι λεπτή και δυσδιάκριτη. Στην περίπτωση της τιμωρητικής απόχρωσης του κινήτρου, ο δράστης εμφανίζεται να επιδιώκει μια αιματηρή ανταπόκριση, την εξόντωση του προσώπου, το οποίο δια της απορρίψεως του (είτε επιλογή άλλου συντρόφου, είτε διακοπή ερωτική σχέσης - δεσμού ή συμβίωσης) θεωρεί πως τον εκμηδενίζει, τον αναιρεί συναισθηματικά ή τον εκμεταλλεύεται. Δυστυχώς παρόμοια εγκλήματα, εγκλήματα αυτής της κατηγορίας, έχουν απασχολήσει μέσα στα έτη όχι μόνο την ελληνική κοινωνία αλλά και την επιστημονική κοινότητα εξαιτίας του αριθμού, της έντασης αλλά και της συχνότητας που εμφανίζονται.

Η υπόθεση βρισκόταν ανάμεσα στις πρώτες ειδήσεις για καιρό, καθώς οι πρωταγωνιστές της ήταν γνωστά πρόσωπα και οι ανθρωποκτονίες ούτως ή άλλως προκαλούν το έντονο ενδιαφέρον, γιατί σχετίζονται με το ύψιστο αγαθό: την ανθρωπινή ζωή. Ο Αριστοτέλης αναφέρει («Τέχνη Ρητορική») ότι ένα αδίκημα είναι τόσο βαρύ όσο πιο μεγάλη είναι η αδικία που προκαλεί. Ίσως αυτός ο ίδιος ο φόβος του θανάτου μας δημιουργεί έντονα συναισθήματα και απέχθεια απέναντι σε τέτοιες πράξεις. «Η «συνείδηση του εαυτού» αποτελεί υπέρτατο δώρο, όπως και η ζωή. Ωστόσο μαζί με την συνειδητοποίηση της ύπαρξής μας, έρχεται και η πληγή της θνησιμότητας. Η θνητότητα μας μάς στοιχειώνει από το ξεκίνημα της Ιστορίας»^[1].

Γενικά οι ανθρωποκτονίες αποτελούν στις περισσότερες των περιπτώσεων διαπροσωπικό έγκλημα. Έρευνες όπως του Α. Τσιγκρή (μόνο στο 27,5% των περιπτώσεων, δράστης και θύμα ήταν άγνωστοι)^[2] και του Χ. Τσουραμάνη (σε ποσοστό 78,3% υπήρχε κάποιου είδους σχέση)^[3] επιβεβαιώνουν την γενική αυτή διαπίστωση.

Ειδικά τα εγκλήματα ζηλοτυπίας και πάθους προκαλούν το κοινό αίσθημα, ενώ πραγματοποιούνται στο πλαίσιο σεξουαλικής οικειότητας^[4] μεταξύ των δύο ατόμων.

Οι κατηγοριοποιήσεις των ανθρωποκτονιών γίνονται με βάση τα κίνητρα του δράστη, το είδος της σχέσεως μεταξύ δράστη - θύματος και τον τρόπο δράσης του ανθρωποκτόνου. Λαμβάνοντας υπόψη τις τρεiς αυτές παραμέτρους, καθώς και την ιστορία ζωής του δράστη, προβαίνουμε και στη δημιουργία του προφίλ του εγκληματία.

Τα εγκλήματα ζηλοτυπίας σύμφωνα με τον Π. Παπαιωάννου διαχωρίζονται ανάλογα με το κίνητρο και την «απόχρωση» κινήτρου. Στη συγκεκριμένη περίπτωση αν διαβάσουμε ό,τι ειπώθηκε από την πλευρά του Εισαγγελέα, θα βγάζαμε το συμπέρασμα ότι έχουμε να κάνουμε με «τιμωρητική» ζηλοτυπία ως έκφραση του θιγέντος ενστίκτου κατοχής. Ο ίδιος ο αθλητής ωστόσο υποστήριξε και υποστηρίζει ότι αντέδρασε ευρισκόμενος σε άμυνα, καθώς ήταν βέβαιος για την ύπαρξη ξένου ατόμου στο σπίτι του.

Είναι εύλογο έως έναν βαθμό να αναρωτιόμαστε πώς ένας άνθρωπος φτάνει σε μια τέτοια πράξη. Προκειμένου να ερμηνεύσουμε τα εγκληματικά γεγονότα αυτού του είδους, είτε παθολογικοποιούμε, είτε δαιμονοποιούμε τις περιπτώσεις. Όταν γίνεται αναφορά σε ανθρώπινα κίνητρα θα πρέπει να διευκρινίζεται ότι μπορεί να είναι εγγενή ή επίκτητα, βιολογικά, ψυχολογικά, κοινωνικά, συνειδητά ή ασυνείδητα. Έχουν ένα φυσιολογικό υπόβαθρο και ένα συμπεριφορικό. Σύμφωνα με τον Lewin, η συμπεριφορά δεν επηρεάζεται μόνο από το παρόν αλλά και από αποθηκευμένη γνώση και από την ερμηνεία της εμπειρίας^[5].

Τα εγκλήματα κατ’αυτόν τον τρόπο (βάσει κινήτρων) διαχωρίζονται σε instrumental crimes και expessive crimes. Στη δεύτερη κατηγορία έχουμε και αυτά του πάθους^[6]. Ο Ι.Μ. Δασκαλόπουλος ορίζει την έννοια του κινήτρου ως ένα ψυχικό συμβάν (συναίσθημα, τάση κ.α.) από το οποίο «εκπηγάζει» ένα άλλο ψυχικό συμβάν, το οποίο ωστόσο αποτελεί «απόρροια» και όχι «αιτιατό». Συνήθως οι πραγματικές αιτίες των εγκλημάτων δεν συνειδητοποιούνται από τους ίδιους τους δράστες^[7] .

Το κίνητρο δεν ταυτίζεται με τον σκοπό. Το πρώτο είναι εσωτερική κίνηση που «εξαπολύει την διαδικασία της βούλησης». Ο σκοπός είναι αυτό που ευελπιστούμε να κερδίσουμε από την πράξη.^[8] Αν παρακολουθήσουμε την ιστορία του αθλητή, θα δούμε ότι πρόκειται για έναν άνθρωπο με χαρίσματα, θέληση και ψυχική δύναμη. Γεννημένος με σωματικό πρόβλημα, κατάφερε να αγωνιστεί στους Ολυμπιακούς, ενώ θα μπορούσε να είχε παραμείνει στους Παραολυμπιακούς, να αγωνίζεται και να διακρίνεται. Όλη αυτή του η προσπάθεια μοιάζει να λειτουργεί αντισταθμιστικά στο σωματικό του πρόβλημα. Ένας παρατηρητής θα μπορούσε να πει ότι ξεπέρασε τις αντιξοότητες και το σωματικό του μειονέκτημα. Ο E. De Greeff, έχοντας μελετήσει τον Adler, θεώρησε καθοριστικό παράγοντα των εγκλημάτων πάθους το αίσθημα κατωτερότητας. Αυτό μπορεί να προέρχεται είτε από φυσικό ελάττωμα εξαιτίας του οποίου το άτομο δεν κατάφερε να νιώσει θετικά για τον εαυτό του και την αξία του σε σχέση με τους συνανθρώπους του, είτε να έχει δημιουργηθεί στην παιδική του ηλικία. Αυτό καθορίζει τις σημαντικές αποφάσεις του ατόμου κατά την διάρκεια της ζωής του. Σε αυτές συμπεριλαμβάνεται η επιλογή συγκεκριμένης εργασίας, η επιλογή συντρόφου, φίλων κ.λπ. Ειδικά σε σχέση με την επιλογή συντρόφου o De Greeff υποστήριξε ότι τα άτομα με συμπλέγματα οδηγούνται σε μια απόφαση προσπαθώντας να «καλύψουν» το συγκεκριμένο μειονέκτημα. Ο σύντροφος εκτιμάται και αξιοποιείται πάντα σε σχέση με το μειονέκτημα αυτό. Είναι χαρακτηριστικό το παράδειγμα που χρησιμοποιεί τον άνδρα με τους αδύναμους, καχεκτικούς ώμους και την επιλογή σακακιού. Το σακάκι που θα διαλέξει να φορέσει θα εκτιμάται πάντα σε σχέση με τους αδύναμους ώμους του. Όταν πάψει να τονίζει αυτό το χαρακτηριστικό του σώματός του, δεν θα έχει και καμία χρησιμότητα. Κατά τον ίδιο τρόπο αξιοποιούνται και επαναξιοποιούνται οι σύντροφοι από τα άτομα με αίσθημα κατωτερότητας^[9].

Μπορεί ωστόσο κάποιος να ισχυριστεί ότι οποιοσδήποτε με «αίσθημα κατωτερότητας» φτάνει νομοτελειακά στο έγκλημα; Ή από την άλλη μεριά πως ο κύριος παράγοντας των εγκλημάτων ζηλοτυπίας είναι αυτός; Κατηγορηματικά όχι. Έχουμε κατά καιρούς παρακολουθήσει να εξελίσσονται σχέσεις με άτομα που επιλέγουν έναν σύντροφο ως «λάφυρο». Σπάνιες οι περιπτώσεις που φτάνει κάποιος άντρας ή γυναίκα στον φόνο. Ο Cartwright υποστηρίζει ότι οι ανθρωποκτόνοι πάθους (rage murderers) συχνά παρουσιάζουν μια ναρκισσιστική εικόνα. Το ναρκισσιστικό στοιχείο αποτελεί αμυντικό μηχανισμό. Οικοδομείται μια εσωστρεφή προσωπικότητα, ένας «ψευδής» εαυτός. Το άτομο παρουσιάζει στους γύρω του μια ιδανική εικόνα του εαυτού του. Ο ιδανικός αυτός εαυτός λαμβάνει επανατροφοδότηση από τον περίγυρο. Η βία σε αυτές τις περιπτώσεις είναι αποτέλεσμα μιας αποτυχίας^[10].

Να σημειωθεί πως ενώ αναφέρεται η ανθρωποκτονία ως διαπροσωπικό έγκλημα και χαρακτηρίζεται πολλές φορές από τις σχέσεις δράστη - θύματος, το θύμα δεν αποτελεί παράγοντα εγκληματογένεσης. Ο ίδιος ο/η δράστης έχοντας περάσει από το στάδιο της εγκληματικής ιδέας, σταδιακά, αλληλεπιδρώντας με τον/την σύντροφό του επιβεβαιώνει μέσω «ενισχυτικών ενδείξεων ή αποδείξεων»^[11] την τελική του απόφαση.

Η απόφαση του δικαστηρίου για τον Πιστόριους έγινε δεκτή από τους πολίτες της τοπικής κοινωνίας με ανάμεικτα συναισθήματα. Πολλοί ανέφεραν ότι δεν ικανοποιήθηκε το κοινό περί δικαίου αίσθημα. Η δικαστής, ωστόσο, υποστήριξε ότι οι αντιδράσεις του κόσμου δεν θα έπρεπε να επηρεάσουν τη δικαστική απόφαση.

Σε κάποια σημεία τα γεγονότα αυτά θυμίζουν μια άλλη υπόθεση. Αυτή του  O. J. Simpson. Ήταν ένας από τους κορυφαίους παίκτες του NFL στις ΗΠΑ και έγινε πρωταγωνιστής στην πιο πολύκροτη δίκη αθλητή εκείνης της χρονικής περιόδου.(δεκαετία ’90). Ο Simpson είχε πάρει διαζύγιο από τη γυναίκα του, N. B. Simpson, όταν κατηγορήθηκε για το φόνο της ίδιας και του φίλου της R. Goldman, οι οποίοι βρέθηκαν νεκροί το 1994. Στην δίκη κρίθηκε αθώος από το δικαστήριο μέσα σε θύελλα αντιδράσεων. Το 2007 ο αθλητής κυκλοφόρησε το βιβλίο με τον τίτλο “If I Did It” στο οποίο αναφέρεται στους φόνους υποθετικά. Στο 6^ο κεφάλαιο έμμεσα παραδέχεται ότι διέπραξε τις δολοφονίες, καθώς θα ήταν αδύνατον να γνωρίζει τόσες λεπτομέρειες για τους φόνους.

Ο Χέγκελ σημειώνει ότι «στην κοινωνία των πολιτών το άτομο δεν έχει αξία, όταν είναι απομονωμένο αλλά μόνο όταν αποτελεί μέρος του συνόλου»^[12]. Αυτό το σύνολο είναι λογικό να περιλαμβάνει διάφορα είδη συμπεριφορών. Αν θέλουμε να ζούμε αρμονικά μεταξύ μας και να μην έχουμε να αντιμετωπίσουμε βίαιες και εγκληματικές συμπεριφορές, θα πρέπει να εσωτερικεύσουμε τους κανόνες που έχει θέσει η κοινωνία. Η ηθική δεν είναι κάτι που μας σερβίρεται, όπως τόνιζε και ο Piaget. Η ηθική ανάπτυξη πραγματοποιείται σταδιακά. Μέσω της οικογένειας, του σχολείου, των προτύπων που προβάλλονται. Ο αθλητισμός δεν έχει να κάνει μόνο με επιτυχίες, αποτυχίες, υγιές σώμα. Ο αθλητισμός θα πρέπει να σχετίζεται με τα ανθρώπινα ιδανικά και τον σεβασμό της ανθρωπινής ύπαρξης.

*Η Αιμιλία Ντεληγιώργη είναι κοινωνιολόγος - μεταπτυχιακή φοιτήτρια στο διατμηματικό ΠΜΣ "Δίκαιο και Πληροφορική"

** Η Έλενα Συρμαλή είναι εγκληματολόγος (ΜΔΕ Εγκληματολογίας)

---

ΕΠΙΠΛΕΟΝ ΠΗΓΕΣ

• Π. Παπαιωάννου, Εγκλήματα ζηλοτυπίας, Εγκληματολογική θεώρηση και Νομολογία, Νομική Βιβλιοθήκη, Αθήνα 2001
• Etienne De Greff, Ερωτας και Εγκλήματα απο Έρωτα, Νομική Βιβλιοθήκη.
• http://www.iefimerida.gr/news/276536/ oristiko-6-hronia-fylaki-ston-pistorioys-gia-ti-dolofonia-tis-riva-steenkamp#ixzz4GLc0CbKP , Οριστικό: 6 χρόνια φυλακή στον Πιστόριους για τη δολοφονία της Ρίβα Στέενκαμπ, iefimerida.gr
• http://en.wikipedia.org/wiki/Oscar_Pistorius,
  Pistorius, Oscar; Servadio-Kenan, Rebecca, transl. (2009), Blade Runner, London: Virgin Books, ISBN9780753519394
• www.oscarpistorius.com
• http://www.sportgr/Sports/OlympicGames/h-istoria-zwhs-toy-pistorioys.1882721.html.Η ιστορία ζωής του Πιστόριους!, Στον δικό μου κόσμο τα πρόσθετα μέλη μου ήταν τα παπούτσια μου" σημειώνει ο Πιστόριους. 
• Όσκαρ Πιστόριους: «Μπορώ να μυρίσω το αίμα της Ρίβα» (pics) | E-Daily.gr
• http://www.protothema.gr/stories/article/365523/oskar-pistorious-ti-lene-gia-ekeinon-osoi-ton-gnorizan-kala/
• http://www.mixanitouxronou.gr/o-pistorious-xilokopise-ti-riva-steenkab-ropalo-prin-tin-pirovolisi-simfona-neo-vivlio/111111111HuffPost Greece  |  Newsroom .Δημοσιεύθηκε: 23/04/2016 11:15 πμ EEST Ενημερώθηκε: 23/04/2016 11:15
• http://www.zarpanews.gr.
• ,http://www.ethnos.gr/diethni/arthro/eksi_xronia_fylaki_gia_ton_oskar_pistorious-64402375/, ΓΙΑ ΤΟ ΦΟΝΟ ΤΗΣ ΦΙΛΗΣ ΤΟΥ ΡΙΒΑ ΣΤΕΕΝΚΑΜΠ,Έξι χρόνια φυλακή για τον Όσκαρ Πιστόριους
• http://justar-lawblog.blogspot.gr/2014/09/blog-posthtml,ΝΟΜΙΚΑ ΝΕΑ –LAW BLOG,ΠΕΜΠΤΗ 11 ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΥ 2014, Οσκαρ Πιστόριους: Η δικαστική κρίση υποθέσεων επωνύμων
• http://www.protothema.gr/world/article/532755/enohos-gia-ton-fono-tis-riva-steenkab-o-oskar-pistorious-/ Νέα απόφαση του δικαστηρίου,Ανατροπή: Ένοχος για τον φόνο της Ρίβα Στέενκαμπ ο Οσκαρ Πιστόριους,03/12/201510:48
• www.newsit.gr/kosmos/Anatropi-Katadikastike-gia-fono-o-Oskar.../449987
• http://www.tanea.gr/news/world/article/5173563/h-riba-den-ekane-seks-me-ton-pistorioys-leei-h-mhtera-toy-thymatos/, ΔΗΜΟΣΙΕΥΣΗ: 26/10/2014 16:00 | ΤΕΛΕΥΤΑΙΑ ΕΝΗΜΕΡΩΣΗ: 26/10/2014 16:06 ,«Η Ρίβα δεν είχε σεξουαλικές σχέσεις με τον Πιστόριους», λέει η μητέρα του θύματος