Παιδική κακοποίηση 2015-2016: Αριθμοί που ανησυχούν

Αιμιλία Ντεληγιώργη

Όπως όλοι γνωρίζουμε σε όλες τις εποχές εθεωρείτο αυτονόητο το δικαίωμα του άνδρα να ασκεί πλήρη έλεγχο στο πλαίσιο του γάμου πάνω στην γυναίκα του και τα παιδιά. Έτσι, γίνεται φανερό πως η ενδοοικογενειακή βία δεν έχει πάρει απλώς ανησυχητικές διαστάσεις τα τελευταία χρόνια, άλλα υπήρχε ανέκαθεν. Γίνεται, λοιπόν, σαφές το γεγονός οτι εξαιτίας της έλλειψης υποστηρικτικών δομών, τα περιστατικά βίας τις περισσότερες φορές δεν γίνονταν αντιληπτά ούτε καν στο στενό οικογενειακό κύκλο του ζευγαριού. Άρα, αποτελούσε σπάνιο φαινόμενο να υπάρξει κάποια καταγραφή περιστατικού στις αρχές. Συνεπώς η έλλειψη καταγγελιών για την κακοποίηση των γυναικών, ή την κακοποίηση των παιδιών τους, μας νανούριζε αφήνοντας στην αφάνεια το ύψος της διάστασης που μπορεί να είχε λάβει το φαινόμενο.

Η θυματοποίηση παιδιών όλων των ηλικιών μέσα στο οικογενειακό περιβάλλον τους, χαρακτηρίζεται ως το πιο πολύπλοκο κοινωνικό φαινόμενο, καθώς ο μεγάλος σκοτεινός αριθμός σε αυτές τις περιπτώσεις ίσως να κρύβει τελικά και την πραγματική διάσταση του φαινομένου, η οποία δεν θα μπορούσαμε να φανταστούμε ποια πραγματικά είναι στην ήδη δραματική αύξηση που παρατηρείται την σημερινή εποχή.^[1]

Το 2014 το «Χαμογελο του Παιδιού» φέρνει στο φώς της δημοσιότητας στοιχεία που μας πληροφορούν σχετικά για την δραματική αύξηση του φαινομένου, καθώς οι καταγγελίες σοβαρών περιστατικών κακοποίησης παιδιών ξεπερνούν τις 620. Συγκεκριμένα, το  98% αυτών ήταν ανώνυμες και αφορούσαν συνολικά 1.254 παιδιά, εκ των οποίων τα 597 (47%) ήταν αγόρια, 503 (40%) κορίτσια και 157 (13%) παιδιά για τα οποία δεν ήταν γνωστό το φύλο ή η ηλικία τους. Επιπλέον αξίζει να αναφέρουμε ότι «Το Χαμόγελο του Παιδιού» χειρίστηκε 92 περιστατικά στα οποία χρειάστηκε η επιτόπια παρέμβαση των κοινωνικών λειτουργών και ψυχολόγων του Οργανισμού. Αφορούσαν 151 παιδιά από τα οποία το 91% είχε ανάγκη άμεσης απομάκρυνσης από το οικογενειακό τους περιβάλλον, το 8% είχε ανάγκη υποστήριξης, καθώς επίσης και συμβουλευτικών υπηρεσιών και το 1% άλλης εξειδικευμένης υπηρεσίας. Από το σύνολο των παιδιών που είχαν ανάγκη απομάκρυνσης από το οικογενειακό περιβάλλον, 17 παιδιά (11%)  μεγαλώνουν στα Σπίτια του Οργανισμού.[2]

Διαβάζοντας τα ποσοστά των περιστατικών ενδοοικογενειακής κακοποίησης των παιδιών γίνεται αντιληπτό, ότι η ανάγκη για  περαιτέρω διερεύνηση του φαινομένου είναι επιτακτική  και για το σκοπό αυτό υλοποιείται και η ερευνά  μας με θέμα την παιδική κακοποίηση στην Ιατροδικαστική Υπηρεσία Πειραιά κατά το χρονικό διάστημα του Ιανουαρίου 2015 έως τον Δεκέμβριο του 2016. Η έρευνα πραγματοποιήθηκε από την υπογράφουσα το παρόν άρθρο κοινωνιολόγο σε συνεργασία με τον Ιατροδικαστή Παντελή Αλεξάνδρου, υπο την επίβλεψη του προϊστάμενου της Ιατροδικαστικής Υπηρεσίας Μπόγιοκα Ηλία. Επίσης, οφείλουμε να επισημάνουμε ότι κάποιες περιπτώσεις εξετάστηκαν και από τους ιατροδικαστές Δ. Τσακρή, καθώς επίσης και τον Ιατροδκαστή Β.Δημόπουλο, οι οποίοι ανήκουν στην υπηρεσία της Ιατροδικαστικής Πειραιά.

Συγκεκριμένα, ακολουθήθηκε η ποιοτική προσέγγιση, καθώς τα ευρήματά μας αντλήθηκαν από μικρό δείγμα συμμετεχόντων, που στόχο είχαν να αναλυθούν οι συγκεκριμένες περιπτώσεις και όχι να γενικευτούν συμπεράσματα προερχόμενα από την ανάλυση των περιπτώσεων που εξετάστηκαν, σε ένα ευρύτερο πληθυσμό. Μελετήθηκαν συνεπώς, τα περιστατικά πρόκλησης σωματικής βλάβης, έπειτα από καταγγελία παιδικής κακοποίησης μέσα στο οικογενειακό τους περιβάλλον και ελήφθησαν υπόψη παράγοντες όπως η ηλικία, το φύλο, ο δράστης, καθώς επίσης και οι περιοχές του σώματος που η κάκωση έχει προκληθεί. Επιπλέον ένας ακόμη παράγοντας που διερευνήθηκε είναι και οι μέρες αποχής από το σχολικό περιβάλλον τους και τις γενικότερες δραστηριότητες και ασχολίες τους. Παράλληλα, λάβαμε υπόψη μας και καταγράψαμε και τις περιοχές που προέρχονταν τα θύματα, καθώς επίσης και από ποιόν συνοδεύτηκε το παιδί, για να πραγματοποιηθεί η καταγγελία στην υπηρεσία της Ιατροδικαστικής.

Για τα δύο προαναφερθέντα έτη έχουμε 13 περιπτώσεις παιδιών που εξετάστηκαν για το έτος 2015 και 26 περιπτώσεις για το έτος 2016. Αναλυτικότερα το 2015 εξετάστηκαν 8 κορίτσια και 5 αγόρια στο σύνολό τους, ενώ για το 2016 τα κορίτσια έφτασαν 14 στον αριθμό, έναντι των αγοριών που ήταν 12 αντίστοιχα. Όσον αφορά τις ηλικίες για το πρώτο έτος το μεγαλύτερο ποσοστό 75% παρουσιάζεται στα κορίτσια, στις ηλικίες από 10 έως και 20 ετών, ενώ για τα αγόρια με ποσοστό 60% στις ηλικίες από 0 έως 10 ετών. Στο  δεύτερο έτος καταγράφεται ποσοστό κακοποίησης 85.7% για τα κορίτσια ηλικίας από 10 έως 20 ετών και για τα αγόρια ποσοστό 58,5% στις ηλικίες από 0 έως και 10 ετών.

Εν συνεχεία ένας άλλος παράγοντας που καταγράφηκε είναι η συνοδεία των κακοποιημένων παιδιών προς εξέταση στην υπηρεσία. Φαίνεται ότι τα αγόρια συνοδεύονται στο μεγαλύτερο ποσοστό τους,  60%, από τη μητέρα τους, ενώ τα κορίτσια και από τους δύο γονείς σε ίδιο ποσοστό εξίσου. Αντίστοιχα για το έτος 2016 τα παιδιά συνοδεύονταν από την μητέρα με ποσοστό 34,6% και τον πατέρα με ποσοστό 23,07%. Τα ακόλουθα διαγράμματα περιγράφουν αναλυτικά από ποιους συνοδεύτηκαν τα παιδιά αυτά για την εξέταση και την διαπίστωση κακοποίησής τους, καθώς επίσης και πληροφορίες σχετικά με την ηλικία που είχαν.

 

Σημαντικές πληροφορίες λαμβάνουμε και για την κακοποίηση που δέχτηκαν τα παιδιά αυτά και για τα δύο έτη. Αναλυτικότερα, θα λέγαμε ότι το έτος 2015 από την έρευνα διαπιστώθηκε ότι σε ποσοστό 75% για τα κορίτσια και 60% για τα αγόρια η κακοποίηση που υφίστανται τα παιδιά είναι σωματική. Σύμφωνα με τα δεδομένα από τα 8 κορίτσια που εξετάστηκαν στην Ιατροδικαστική Υπηρεσία Πειραιά, τα 6 είχαν πέσει θύμα σωματικής κακοποίησης. Από αυτά στο 50%, ενώ έγινε καταγγελία δεν διαπιστώθηκαν εμφανή τραύματα κατά την κλινική εξέταση. Για τα αγόρια τα δεδομένα αλλάζουν, καθώς και τα 3 περιστατικά που εξετάστηκαν για σωματική κακοποίηση έφεραν εμφανή σημάδια. Για την σεξουαλική κακοποίηση τα δεδομένα έχουν ως εξής: Στα κορίτσια έχουμε την εξέταση 2 περιστατικών. Στην μία περίπτωση διαπιστώθηκε ότι υπήρχε μόνο κολπική συνουσία ενώ στην δεύτερη συνυπήρχε και πρωκτική. Στα αγόρια τα περιστατικά εξέτασης για σεξουαλική κακοποίηση ήταν δύο με τη διαφορά ότι εδώ δεν έχουμε κάποια διαπίστωση από την κλινική εξέταση για πρωκτική συνουσία,  παρά μόνο στις μια από τις 2 περιπτώσεις είχαμε πρωκτικό τραυματισμό.

Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζουν και τα αποτελέσματα που αφορούν το έτος 2016 ξεχωριστά για τα αγόρια και τα κορίτσια, όσον αφορά τη σεξουαλική και τη σωματική βία, που υπέστησαν τα θύματα. Έτσι, λοιπόν, για τα κορίτσια - θύματα σωματικής κακοποίησης παρατηρείται ένα ποσοστό 21,4%, ενώ για τα θύματα σεξουαλικής κακοποίησης το ποσοστό αυτό αγγίζει το 78,6% (11 περιπτώσεις από 14 κορίτσια που εξετάστηκαν σύνολο το 2016). Όσον αφορά την σεξουαλική κακοποίηση σε ποσοστό 63,6% από τα περιστατικά που καταγγέλθηκαν και εξετάστηκαν από την υπηρεσία δεν διαπιστώθηκε διακόρευση, σε αυτό το σημείο αξίζει να υπογραμμίσουμε το γεγονός ότι δύο περιπτώσεις αρνήθηκαν να εξεταστούν και σε ένα ποσοστό της τάξης του 14,3% διαπιστώθηκε απλός τραυματισμός της γεννητικής περιοχής.

Λαμβάνοντας υπόψη και τα περιστατικά που υπέστησαν σωματική βία από το 21,4%, το 7,1% δεν παρουσίασε εμφανή τραύματα, ενώ το 14,3% έφερε εμφανή σημάδια  κακοποίησης. Σημαντικό είναι να αναφέρουμε και τα ποσοστά των αγοριών. Τα αγόρια που εξετάστηκαν στο σύνολό τους ήταν 12. Το μεγαλύτερο ποσοστό είχε πέσει θύμα σωματικής κακοποίησης (10 περιστατικά από τα 12 που εξετάστηκαν) ποσοστό δηλαδή 83,3%, ένα περιστατικό είχε πέσει θύμα σεξουαλικής κακοποίησης και ένα είχε πέσει θύμα και των δύο μορφών κακοποίησης. Ειδικότερα στο ένα από τα δύο περιστατικά που εξετάστηκαν δεν διαπιστώθηκε κάποια συνουσία αλλά ούτε και κάποιος τραυματισμός στην πρωκτική περιοχή, ενώ στο άλλο διαπιστώθηκε τραυματισμός και όχι συνουσία. Όσον αφορά την σωματική κακοποίηση, η οποία έχει και μεγαλύτερο ποσοστό στα αγόρια (83,3%) από τα περιστατικά που εξετάστηκαν, μόνο το 30% δεν έφερε εμφανή τραύματα κακοποίησης στο σώμα του.

Επιπλέον, εξετάστηκαν και τα ποσοστά αποχής από το σχολικό περιβάλλον και τις γενικότερες δραστηριότητες των παιδιών και τα δεδομένα έχουν ως εξής: το 76.9% απουσίασε από το σχολικό περιβάλλον από 0 έως 5 ημέρες, ενώ το 23,07% από 5 έως 10 ημέρες. Για το 2015 οφείλουμε να επισημάνουμε ότι όλες οι περιπτώσεις παιδικής κακοποίησης που εξετάστηκαν έλαβαν άδεια από το σχολικό περιβάλλον από 0 έως και 10 μέρες.

Σε αυτό το σημείο θα ήθελα να τονίσω ότι αρκετά από τα περιστατικά τα οποία εξετάστηκαν και αφορούσαν καταγγελία για σεξουαλική κακοποίηση, δυστυχώς η καταγγελία δεν γινόταν άμεσα με αποτέλεσμα να μην μπορεί να ληφθεί γενετικό υλικό για την εξακρίβωση της κακοποίησης και κατ΄επέκταση δεν δίνονταν κάποιες μέρες αποχής από το σχολικό περιβάλλον. Σε αρκετές μάλιστα περιπτώσεις δεν διαπιστώνονταν κάποιο είδος σεξουαλικής κακοποίησης όσον αφορά τη συνουσία, καθώς οι θωπείες δεν μπορούσαν να εξακριβωθούν. Τα παραπάνω ισχύουν φυσικά και για τα δύο έτη που εξετάσαμε.

Ένα άλλο στοιχείο το οποίο λαμβάνουμε υπόψη προς εξέταση στην συγκεκριμένη έρευνα είναι το άτομο το οποίο φαίνεται να εκδηλώνει την βία απέναντι στα ανήλικα, που εξετάστηκαν στην Ιατροδικαστική Υπηρεσία και τα δύο έτη. Έτσι, διαπιστώνουμε ότι και για τα δύο φύλα το έτος 2015 τα πρωτεία της κακοποίησης φαίνεται να κρατά ο πατέρας με ποσοστό 55,5%, ενώ για το έτος 2016 παρατηρήθηκαν τα εξής: Το 26,9%, συνολικά των κοριτσιών και αγοριών, δέχτηκε σεξουαλική βία από τον ίδιο τους τον πατέρα. Από παππού το 3,8% και από τον πατριό 23,07%. Σωματική κακοποίηση διαπιστώνεται από την μητέρα στο 19,2%, από τον πατέρα στο 15,3% και από τους δύο γονείς 11,5%.

Παράλληλα καταγράψαμε και τις περιοχές τραυματισμού από την κακοποίηση. Αναφορικά, λοιπόν, με τα παραπάνω διαπιστώσαμε τα εξής: Το μεγαλύτερο ποσοστό φαίνεται να καταγράφεται στα άνω και κάτω άκρα, καθώς επίσης και στο κεφάλι και το πρόσωπο, σε ένα ποσοστό 15,3% έχουμε εγκαύματα και σε ένα 7,60% εντυπώματα οδόντων. Συγκεκριμένα, όπως θα διαπιστώσουμε αναλυτικά και από το διάγραμμα που παραθέτουμε στην συνέχεια, τα αγόρια τα οποία έχουν και το μεγαλύτερο ποσοστό σωματικής κακοποίησης φαίνεται να έχουν κακοποιηθεί περισσότερο στα άνω άκρα και στο κεφάλι ή το πρόσωπο, με ποσοστό 50% για τα άνω άκρα και 41,6% για το κεφάλι και το πρόσωπο, ενώ τα κορίτσια που το ποσοστό της σωματικής κακοποίησης είναι πολύ μικρότερο (21,4%), όπως προαναφέραμε, το σημείο που φαίνεται να φέρουν τα χτυπήματα είναι τα κάτω άκρα με ποσοστό 14,2%.

Στο παρακάτω διάγραμμα απεικονίζονται όλα τα ποσοστά αναλυτικά για τις αντίστοιχες περιοχές τραυματισμού και για τα δύο έτη που εξετάσαμε.

 

Ολοκληρώνοντας την καταγραφή και παράθεση των αποτελεσμάτων της έρευνας αυτής που αφορά την παιδική κακοποίηση θα παραθέσουμε τις περιοχές από όπου προήλθαν τα περιστατικά της κακοποίησης, καθώς επίσης και πόσα από τα περιστατικά αυτά πόσα αφορούσαν Έλληνες και πόσα αλλοδαπούς.

Συγκεκριμένα, το έτος 2015 το μεγαλύτερο ποσοστό καταγραφής προέρχεται από την περιοχή του Περάματος, σε ποσοστό 53,8%. Ακολουθεί το κέντρο του Πειραιά με 32,7% και του Κορυδαλλού με 15,3%. Τέλος, ένα μικρό ποσοστό της τάξης του 7,6% έχουμε και για την περιοχή του Κερατσινίου, ενώ δεν παρατηρείται κάποια καταγραφή αλλοδαπών. Το έτος 2016 ειδικότερα μεγάλη αύξηση παρατηρείται στο κέντρο του Πειραιά με ποσοστό 34,6%, ακολουθεί η περιοχή του Ρέντη με ποσοστό 15,3% και η αμέσως επόμενη φαίνεται να είναι ο Κορυδαλλός με 11,5%. Αναλυτικότερα στοιχεία μπορούμε να δούμε από το διάγραμμα που παραθέτουμε αμέσως παρακάτω. Τέλος, όσον αφορά το ποσοστό των αλλοδαπών απο τα προαναφερθέντα περιστατικά παιδικής κακοποίησης ανέρχεται στο 23,07%.

 

Ελπίζουμε πως με την ανάπτυξη των κατάλληλων υποστηρικτικών δομών, το κοινωνικό αυτό φαινόμενο θα μπορέσει κάποια στιγμή να μειωθεί, καθώς απ’ ό,τι παρατηρείται δυστυχώς τα τελευταία έτη θα έλεγε κανείς πως παρουσιάζει αύξηση. Επιπλέον, η ελλιπής εκπαίδευση στις βαθμίδες της προσχολικής και πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης των παιδαγωγών για την αναγνώριση και την αντιμετώπιση τέτοιων περιστατικών, καθώς και η απουσία παιδοψυχολόγων και κοινωνιολόγων στα σχολεία και στις υπηρεσίες που αντιμετωπίζουν πλέον περιστατικά κακοποίησης ανηλίκων είναι από μόνα τους επιβαρυντικοί παράγοντες για τη μείωση και την εξάλειψη του φαινομένου της παιδικής κακοποίησης. Ας ελπίσουμε ότι θα γίνει μια συλλογική και σοβαρότερη προσπάθεια από τους αρμόδιους φορείς και το κράτος.

---

*Η Αιμιλία Ντεληγιώργη είναι Κοινωνιολόγος - μεταπτυχιακή φοιτήτρια στο διατμηματικό ΠΜΣ "Δίκαιο και Πληροφορική".