ΕρΕγΕπ ΤΕΥΧΟΣ #9 ΜΑΙΟΣ 2019

Εργαστήριο Εγκληματολογικών Επιστημών της Νομικής Σχολής του ΔΠΘ

Βενετία Ζαχαράκη

To Εργαστήριο Εγκληματολογικών Επιστημών (:ΕρΕγΕπ) της Νομικής Σχολής του Δημοκρίτειου Πανεπιστήμιου Θράκης, από την ίδρυσή του μέχρι και σήμερα, διαμορφώνει ένα κρίκο σύνδεσης μεταξύ του φοιτητή και της επιστήμης, υπερβαίνοντας την απόσταση, που δημιουργούν η καθηγητική έδρα και η αποστειρωμένη γλώσσα των εγχειριδίων.

Το Εργαστήριο ιδρύθηκε ταυτόχρονα με τη Νομική Σχολή του Δ.Π.Θ. το έτος 1974 και εντάχθηκε στον Τομέα των Ποινικών και Εγκληματολογικών Επιστημών της Νομικής Σχολής. Η αρχική του ονομασία ήταν «Εργαστήριο Εγκληματολογίας και Δικαστικής Ψυχιατρικής» και το έτος 1993 μετονομάστηκε σε «Εργαστήριο Εγκληματολογικών Επιστημών».

Η ιστορία και οι πρωτοβουλίες για την ενεργοποίηση του εν λόγω Εργαστηρίου είναι ταυτισμένες με το όνομα του Καθηγητή Γ. Πανούση1, ο οποίος διετέλεσε πρώτος διευθυντής αυτού και αργότερα με εκείνο της Λ.Μπεζέ.  Από το έτος 1997 διευθυντής του ΕρΕγΕπ είναι ο Καθηγητής Εγκληματολογίας Χαράλαμπος Δημόπουλος, ενώ από το έτος 2010 τον συντονισμό του έχει η Αναπληρώτρια Καθηγήτρια Αθανασία Συκιώτου.

Ο σύνθετος χαρακτήρας της μεθοδολογικής προσέγγισης της Εγκληματολογίας επιβάλλει τη συνύπαρξη στην ερευνητική ομάδα επιστημόνων διαφόρων ειδικοτήτων και βέβαια μια σημαντική υποδομή. Για το λόγο αυτό αφενός στην έδρα του ΕρΕγΕπ λειτουργεί βιβλιοθήκη και σπουδαστήριο με δυνατότητα χρήσης ηλεκτρονικών υπολογιστών.

Αφετέρου το Εργαστήριο πλαισιώνεται από τα μέλη ΔΕΠ και τους Ειδικούς Επιστήμονες του Τομέα Ποινικών και Εγκληματολογικών Επιστημών στο γνωστικό αντικείμενο των εγκληματολογικών επιστημών, καθώς και τους Διδάκτορες Εγκληματολογίας της Νομικής Σχολής ΔΠΘ. Συνεργάτες του ΕρΕγΕπ είναι πάντοτε και οι υποψήφιους διδάκτορες, δικηγόροι, μεταπτυχιακοί και προπτυχιακοί φοιτητές, που ενδιαφέρονται να εμβαθύνουν τις γνώσεις τους στις Εγκληματολογικές Επιστήμες. Αποκλειστικό κριτήριο για τη συμμετοχή των προρρηθέντων στις δραστηριότητες του ΕρΕγΕπ, αποτελεί το ιδιαίτερο ενδιαφέρον τους στη μελέτη και την εμβάθυνση στο γνωστικό αντικείμενο των εγκληματολογικών επιστημών.

Εντός του ΕρΕγΕπ λειτουργούν διάφορες ομάδες δραστηριοτήτων, μια εκ των οποίων είναι η ομάδα διαλεύκανσης εγκλημάτων. Η τελευταία ασχολείται τόσο με την παρουσίαση εγκλημάτων, που έχουν διαλευκανθεί από την ΕΛΑΣ, όσο και με τη μελέτη συγκεκριμένωνερωτημάτων από τους φοιτητές, ούτως ώστε να καταφέρουν να φτάσουν οι ίδιοι στην εξιχνίαση.

Παράλληλα, έχει δημιουργηθεί ομάδα Ταινιοθήκης, όπου τα μέλη του Εργαστηρίου, με αφορμή την προβολή ταινιών ή ντοκιμαντέρ εγκληματολογικού ενδιαφέροντος, καλούνται να παρουσιάσουν λιγόλεπτες εισηγήσεις(εργασίες), επιστημονικά τεκμηριωμένες, πάνω σε εγκληματολογικά θέματα. Μέχρι σήμερα έχουν προβληθεί ταινίες, ακολουθούμενες από αντίστοιχες εισηγήσεις, σχετικά με τη θανατική ποινή, τη ληστοκρατία, την παιδεραστία, την τρομοκρατία, το διαδικτυακό έγκλημα, το πείραμα της φυλακής του Στάνφορντ, τη γενοκτονία στη Ζεμπρένιτσα, καθώς και τις υποθέσεις των Παγκρατίδη, Ταχτσή και Σορίν Ματέι.

Ταυτοχρόνως δραστηριοποιούνται: Ομάδα βιβλιοπαρουσιάσεων, Ομάδα για την οργάνωση εκδηλώσεων/ σεμιναρίων, Ομάδα Βιβλιοθήκης, Ομάδα ερευνητικών προγραμμάτων και Ομάδα υποστήριξης των εκθεμάτων του Εγκληματολογικού Μουσείου.

Σύμφωνα με το υπ’ αριθμ. 165/1990 ιδρυτικό Προεδρικό Διάταγμα το ΕρΕγΕπ έχει ως αποστολή, μεταξύ άλλων, τη μελέτη, την έρευνα και την εμβάθυνση στο γνωστικό αντικείμενο των Εγκληματολογικών Επιστημών, καθώς και την κάλυψη των διδακτικών και ερευνητικών αναγκών των φοιτητών της Σχολής σε προπτυχιακό και μεταπτυχιακό επίπεδο στα γνωστικά αντικείμενα των Εγκληματολογικών Επιστημών. Ως εκ τούτου, το Εργαστήρι κάθε χρόνο επαναλαμβάνει: α) Επίσκεψη των φοιτητών Α΄ εξαμήνου στο Δικαστικό μέγαρο Κομοτηνής για παρακολούθηση δίκης, β) Επίσκεψη στην Αστυνομική Διεύθυνση Κομοτηνής, γ) Επίσκεψη στη Διεύθυνση Εγκληματολογικών Ερευνών, δ) Επίσκεψη των φοιτητών στο Γενικό Κατάστημα Κράτησης Κομοτηνής και ε) Επίσκεψη στο Εγκληματολογικό Μουσείο Αθηνών.

Περαιτέρω, στο πλαίσιο της συνεργασίας του ΕρΕγΕπ με το Εγκληματολογικό Μουσείο της Ιατρικής Σχολής ΕΚΠΑ, μέλη και παρατηρητές του ΕρΕγΕπ έχουν αναλάβει να αναπτύξουν τις αναφορές των εκθεμάτων του Μουσείου. Σε πρώτη φάση, η έρευνα του ΕρΕγΕπ επικεντρώνεται στη δημιουργία αναλυτικών αναφορών, σχετικά με ληστοκρατία και τους ληστές, τα κεφάλια των οποίων εκτίθενται στο χώρο του μουσείου, καθώς και με μερικά εκθέματα, όπως η λαιμητόμος (γκιλοτίνα) της εποχής του Καποδίστρια ή το έγκλημα του Χαροκόπου (Δημήτριος Αθανασόπουλος).

Εκτός από τις παραπάνω εκπαιδευτικές δραστηριότητες και με σκοπό την προώθηση κάθε μορφής συνεργασίας με άλλα ακαδημαϊκά ιδρύματα ή ερευνητικά κέντρα, επιστημονικούς ή κοινωνικούς φορείς, εφόσον οι επιστημονικοί τους στόχοι συμπίπτουν ή συμβαδίζουν με αυτούς του Εργαστηρίου, σε πνεύμα αμοιβαιότητας, πραγματοποιούνται εκπαιδευτικά ταξίδια στο εξωτερικό και ακολούθως παρακολούθηση σεμιναρίων από τους φοιτητές. Ενδεικτικά, το έτος 2011 μέλη του Εργαστηρίου επισκέφτηκαν το Κολλέγιο Γαλλίας στη Σορβόννη, στο Παρίσι, το έτος 2012 το Γραφείο του ΟΗΕ για τα ναρκωτικά και το έγκλημα καθώς και την Ακαδημία κατά της διαφθοράς στη Βιέννη και το έτος 2014 το Γραφείο καταπολέμησης της Απάτης της Ευρωπαϊκής Επιτροπής στο Ευρωκοινοβούλιο, στις Βρυξέλλες.

Στον κύκλο δραστηριοτήτων του το ΕρΕγεΕπ έχει διοργανώσει μέχρι σήμερα μια σειρά επιστημονικών συνεδρίων, ημερίδων, διαλέξεων και άλλων επιστημονικών εκδηλώσεων σε διάφορα θέματα, που άπτονται των ποινικο-εγκληματολογικών επιστημών σε συνεργασία με τον Τομέα Ποινικών & Εγκληματολογικών επιστημών και άλλους φορείς. Εγγύτερα, από το έτος 2007 το ΕρΕγΕπ καθιέρωσε και εξειδικευμένους κύκλους σεμιναρίων για φοιτητές σε ειδικά θέματα Εγκληματολογικών Επιστημών (με βεβαιώσεις παρακολούθησης).

Με φιλοδοξία την προαγωγή της δικαιοσύνης στην κοινότητα μέσω της παιδείας και εντός του πλαισίου των στόχων, που έχει θέσει η Διεθνής Διακήρυξη του ΟΗΕ «Education for Justice», το Εργαστήριο Εγκληματολογικών Επιστημών διοργανώνει κάθε χρόνο εκδηλώσεις ενημέρωσης σε νομικά θέματα για το ευρύτερο κοινό. Ενδεικτικά, έχει διοργανώσει εκδηλώσεις με τις εξής θεματικές: «Ενδοοικογενειακή βία και γυναίκα» (2014), «Ενδοοικογενειακή βία, παιδί και άλλες ευάλωτες ομάδες» (2014), «Ανήλικοι παραβάτες. Νέες ρυθμίσεις διαχρονικά ζητήματα» (2015), «Αντιμετώπιση - διαχείριση αδέσποτων/δεσποζόμενων ζώων» (2017).

Το ΕρΕγΕπ με αποστολή την διεξαγωγή ερευνητικών προγραμμάτων, ήδη, από την ίδρυσή του έχει εκπονήσει αυτοτελώς ή σε συνεργασία με άλλους φορείς ερευνητικά προγράμματα, τα κυριότερα των οποίων είναι:

- 1987: «Στάσεις απέναντι στις αξιόποινες πράξεις και αυτοομολογούμενη εγκληματικότητα των εφήβων», Χρηματοδότηση: Γ. Γ. Νέας Γενιάς και ΓΓΕΤ, Eπιστημονικοί Yπεύθυνοι:  Γ. Πανούσης & Λ. Μπεζέ.

- 1988: «Η οικονομική εγκληματικότητα στην Εφετειακή Περιφέρεια Θράκης», Χρηματοδότηση: Επιτροπή Ερευνών ΔΠΘ, Eπιστημονικός Yπεύθυνος: Χ. Δημόπουλος.

- 1988: «Ανάγκες αναμόρφωσης των ανηλίκων που φτάνουν στις υπηρεσίες Επιμελητών Ανηλίκων». Χρηματοδότηση: Γ. Γ. Νέας Γενιάς και ΓΓΕΤ, Eπιστημονικός Υπεύθυνος: Γ. Πανούσης.

-1991: «Εναλλακτικές λύσεις στην φυλάκιση: η υφ’ όρον απόλυση», Χρηματοδότηση: Επιτροπή Ερευνών ΔΠΘ, Eπιστημονικός Yπεύθυνος: Γ. Πανούσης.

- 1993-1995: «Φυλακή Κομοτηνής: Χώρος απόρριψης ή κοινωνικός χώρος». Δ.Π.Θ. Τμήμα Νομικής. Χρηματοδότηση ΓΓΕΤ (ΠΕΝΕΔ 91), Eπιστημονικός Yπεύθυνος: Γ. Πανούσης.

- 1994: «Επιμορφωτικά προγράμματα στη Φυλακή Κομοτηνής», μετά από έγκριση του Υπουργείου Δικαιοσύνης, Eπιστημονικός Υπεύθυνος: Χ. Δημόπουλος.

- 1994: «Συναισθηματικές σχέσεις των κρατουμένων γυναικών», μετά από έγκριση του Υπουργείου Δικαιοσύνης, Eπιστημονικοί Υπεύθυνοι: Γ. Πανούσης & Λ. Μπεζέ.

- 1994: «Προσωρινή κράτηση και περιοριστικοί όροι στην ελληνική δικαστηριακή πρακτική». Επιτροπή Ερευνών ΔΠΘ, Eπιστημονικός Yπεύθυνος: Γ. Πανούσης.

- 1995-1997: «Νέοι, Δραστηριότητες κατά τον ελεύθερο χρόνο τους και πρότυπα παρεκκλίνουσας συμπεριφοράς». Χρηματοδότηση: Γ. Γ. Νέας Γενιάς, Eπιστημονικός Υπεύθυνος: Γ. Πανούσης.

- 1996-1998: «Η λαθραία εισαγωγή ή αγορά λαθραία εισαχθέντων καταναλωτικών αγαθών στους Νομούς Έβρου και Ροδόπης ως μορφή αφανούς εγκληματικότητας και οι επιπτώσεις της στην εμπορική ανάπτυξη της περιοχής», Χρηματοδότηση Γ.Γ.Ε.Τ., Eπιστημονικός Yπεύθυνος: Γ. Πανούσης.

- 2003-2005: «Έρευνα για τον θεσμό της υφ’ όρον απόλυσης στα βουλεύματα του Συμβουλίου Πλημμελειοδικών Ροδόπης», Eπιστημονικοί Yπεύθυνοι: Χ. Δημόπουλος, Α. Συκιώτου & Κ. Κοσμάτος.

- 2005-2007: «Διακρατικό ερευνητικό πρόγραμμαγια τη συμπεριφορά των πελατών στην σωματεμπορία», στο πλαίσιο του Ευρωπαϊκού Προγράμματος AGIS/DeStoLi (με συγχρηματοδότηση από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή) με τίτλο “Demand of Stolen Lives. ResearchingtheDemandSideofTrafficking” και συμμετοχή Ελλάδος, Κύπρου, Γερμανίας, Επιστημονικοί Υπεύθυνοι: Χ. Δημόπουλος & Α. Συκιώτου.

- 2007-2008: «Έρευνα στα Πρωτοδικεία Κομοτηνής, Λάρισας, Θεσσαλονίκης για την εφαρμογή των μέτρων που εισήχθησαν για τους ανηλίκους δράστες με τον Ν. 3189/2003» (με τη συνδρομή του ΠΜΣ Εγκληματολογίας 2007-2008), Eπιστημονικοί Yπεύθυνοι: Χ. Δημόπουλος, Α. Συκιώτου & Κ. Κοσμάτος.

- 2010: «Έρευνα σε φοιτητές Νομικής, ΔΟΣΑ και Δοκίμων Αστυφυλάκων σχετικά με την εικόνα του εγκληματία, την αυτοομολογούμενη ενοχή και τη θυματοποίηση», Eπιστημονικοί Yπεύθυνοι: Χ. Δημόπουλος & Κ. Κοσμάτος.

- 2011-2012: «Η εγκληματική δράση των πολυεθνικών εταιρειών και η επιρροή τους στη διαμόρφωση της Αντεγκληματικής πολιτικής», Eπιστημονική Yπεύθυνη: Α. Συκιώτου.

- 2012: «Έρευνα στο Γενικό Κατάστημα Κράτησης Κομοτηνής», με έγκριση του Υπουργείου Δικαιοσύνης, Διαφάνειας και Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων, Επιστημονικοί Υπεύθυνοι: Χ. Δημόπουλος & Κ. Κοσμάτος.

- 2015: «Έρευνα στο Γενικό Κατάστημα Κράτησης Κομοτηνής για τη διαπίστωση της εγκληματικής δράσης από την ανηλικότητα», με έγκριση του Υπουργείου Δικαιοσύνης, Διαφάνειας και Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων, Επιστημονική Yπεύθυνη: Α. Συκιώτου.

- 2015-2016: «Έρευνα για τη βία κατά των γυναικών. Προσέγγιση δύο κοινοτήτων», Επιστημονική Yπεύθυνη: Α. Συκιώτου.

- 2018-2019: «Έρευνα για την κακοποίηση των ζώων» σε συνεργασία με τον Δήμο Κομοτηνής, Επιστημονική Yπεύθυνη: Α. Συκιώτου.

Μια παρατήρηση, που μπορεί κανείς να κάνει σχετικά με το Τμήμα Νομικής Σχολής του ΔΠΘ, είναι η ταύτιση μεταξύ της ζωής εντός του Πανεπιστημίου και εκείνης εκτός. Οι περιορισμένες διαστάσεις της Κομοτηνής αλλά και οι περιορισμένοι και συγκεκριμένοι χώροι συνεύρεσης («στέκια») εκτός Πανεπιστημίου, λειτουργούν σαν πυρήνες συνάντησης, επικοινωνίας και κοινής ζωής ανάμεσα στους καθηγητές και τους φοιτητές. Το «κλίμα» αυτό δεν εμποδίζει, αλλά αντίθετα συμβάλλει στη δημιουργική διάθεση του ελεύθερου χρόνου των φοιτητών. Το Εργαστήριο Εγκληματολογικών Επιστημών «ζει» σε αυτές τις συνθήκες και αποτελεί τη γέφυρα μεταξύ της Επιστήμης της Εγκληματολογίας και της ζωής των φοιτητών.

Η πρωτοβουλία, η συμμετοχή, η προσπάθεια, η συλλογική δουλειά, ο ενθουσιασμός, η ανιδιοτέλεια, το ιδιαίτερο μεράκι αλλά και τα αποτελέσματα των όσων «διεξάγονται» στο Εργαστήριο Εγκληματολογικών Επιστημών της Νομικής Σχολής του ΔΠΘ επηρέασε και επηρεάζει αναμφίβολα το εγκληματολογικό γίγνεσθαι στη χώρα μας.

Της Βενετίας Ζαχαράκη,

Δικηγόρου & φοιτήτριας στο πρόγραμμα μεταπτυχιακών σπουδών Ποινικών και Εγκληματολογικών Επιστημών της Νομικής σχολής του Δ.Π.Θ.

1. Πλήρης ανάλυση των πεπραγμένων του ΕρΕγΕπ για τα πρώτα χρόνια της λειτουργίας του παρουσιάζεται στο «Εργαστήριο Εγκληματολογικών Επιστημών Νομικής Σχολής Δ.Π.Θράκης: πεπραγμένα 1994 - 1997 », Α. Σάκκουλας, 1999.