Υπόθεση Μυρτούς ανάλυση εγκλήματος ΤΕΥΧΟΣ #12 ΑΠΡΙΛΙΟΣ 2020

Σεξουαλικό Έγκλημα & Κοινωνική Αντίδραση στα Σύγχρονα Μέσα Επικοινωνίας: Η Υπόθεση της Μυρτούς

Αγγελική Πεπόνη

H υπόθεση της Μυρτούς μπορεί να χαρακτηριστεί ως μία ευρέως γνωστή υπόθεση πλέον για το ελληνικό κοινό, εξαιτίας της έντονης ενασχόλησης των μέσων μαζικής ενημέρωσης και της αποστροφής που γέννησε το έγκλημα στους πολίτες που πληροφορήθηκαν το γεγονός.

Το χρονικό ενός εγκλήματος

Τον Ιούλιο του 2012, η 16χρονη Μυρτώ Παπαδομιχελάκη με την οικογένειά της, αποφασίζουν να επισκεφθούν το νησί της Πάρου για τις καλοκαιρινές τους διακοπές. Και ενώ όλα κυλούν ήρεμα και η Μυρτώ έχει αναχωρήσει από το ξενοδοχείο, για να περιηγηθεί στο νησί, η μητέρα και η αδερφή της Μυρτούς αρχίζουν να την αναζητούν, καθώς λείπει αρκετή ώρα από το ξενοδοχείο, χωρίς να έχει δώσει σημεία ζωής. Κατά την αναζήτηση της Μυρτούς, η μητέρα της εντοπίζει την κόρη της να κείτεται αναίσθητη στην παραλία της Χρυσής Ακτής. Χτυπήματα στο κεφάλι και στο σώμα, αλλά και έντονη αιμορραγία είναι τα πρώτα σημάδια που εντοπίζει η μητέρα και που μαρτυρούν ότι η κόρη της έπεσε θύμα βίαιης επίθεσης. Το θύμα οδηγήθηκε στο νοσοκομείο, όπου έγιναν οι απαραίτητες εξετάσεις και διαγνώστηκαν κρανιοεγκεφαλικές κακώσεις και σεξουαλική κακοποίηση του θύματος.

Ο δράστης του εγκλήματος

Δράστης του παρόντος εγκλήματος ήταν ο Αχμέτ Βακά. Ο δράστης είχε γεννηθεί το 1991 στο Πακιστάν. Κατά την τέλεση του εγκλήματος, ήταν 21 ετών και εργαζόταν στην Πάρο, συγκεκριμένα ως κηπουρός σε ξενοδοχείο του νησιού, στο οποίο είχε φτάσει 1,5 χρόνο πριν την τέλεση του εγκλήματος για ανεύρεση εργασίας.

Βάσει της κατάθεσης του δράστη, ο ίδιος πλησίασε το θύμα με σκοπό να την ληστέψει[1], ωστόσο προέβη και σε βίαιη επίθεση και σεξουαλική κακοποίηση. Σύμφωνα με τις πληροφορίες, οι οποίες έχουν δημοσιευτεί, ο δράστης μετακινήθηκε στην Αθήνα, μετά τη διάπραξη του αδικήματος. Συνελήφθη στο αστυνομικό τμήμα Ομόνοιας, όσο βρισκόταν στην Αθήνα, όπως ενημέρωσε ο εργοδότης του στην Πάρο. Μετά από τις απαραίτητες εξετάσεις DNA από το υλικό που βρέθηκε στα ρούχα του δράστη, τα οποία φορούσε κατά την τέλεση του αδικήματος, ταυτοποιήθηκε η ταυτότητά του με εκείνη του Αχμέτ Βακά.[2]

Σε επόμενο χρόνο, αφού ο δράστης εντοπίστηκε, ομολόγησε τις πράξεις, στις οποίες προέβη και για τις οποίες κατηγορήθηκε. Ειδικότερα, στο δράστη αποδόθηκαν  οι κατηγορίες της ληστείας, της απόπειρας ανθρωποκτονίας και του βιασμού. Οι ποινές, οι οποίες τελικά του επεβλήθησαν από το Μικτό Ορκωτό Εφετείο Αιγαίου στις 10 Μαΐου του 2017 ήταν οι εξής: ποινή ισόβιας κάθειρξης για την πράξη της ληστείας, 18 έτη κάθειρξης για την πράξη της απόπειρας ανθρωποκτονίας και 18 έτη κάθειρξης για την πράξη του βιασμού. Η συνολική ποινή που επεβλήθη ήταν κάθειρξη 24 ετών και 11 μηνών.[3]

Τον ίδιο μήνα κατά τον οποίο πραγματοποιήθηκε η δίκη ενώπιον του Μικτού Ορκωτού Εφετείου Αιγαίου για την υπόθεση, το θύμα έλαβε εξιτήριο από το κέντρο αποκατάστασης στο οποίο βρισκόταν μετά τη θυματοποίησή του. Σε αρχικό στάδιο, η Μυρτώ οδηγήθηκε σε μονάδα ειδικής φροντίδας του Ευαγγελισμού, όπου παρέμεινε για διάστημα 5 μηνών. Εν συνεχεία, μεταφέρθηκε σε ειδικό κέντρο αποκατάστασης στη Βοστώνη, όπου και νοσηλεύτηκε για 7 μήνες. Από το 2014 έως και το 2017, το θύμα νοσηλεύτηκε στο ειδικό κέντρο αποκατάστασης Animus που βρίσκεται στην πόλη της Λάρισας, από όπου έλαβε το εξιτήριό του. Αξίζει να σημειωθεί πως, παρά το γεγονός πως έλαβε εξιτήριο από το κέντρο αποκατάστασης της Λάρισας, η υγεία του θύματος δεν έχει αποκατασταθεί πλήρως.[4]

Σεξουαλικό έγκλημα και μεταχείριση από το κοινό

 Εξαιτίας της πρόσληψης των σεξουαλικών εγκλημάτων από το κοινό, των μακροχρόνιων συνεπειών της εν λόγω θυματοποίησης, αλλά και της παραμονής του θέματος στην επικαιρότητα, η υπόθεση της Μυρτούς απασχόλησε για μεγάλο χρονικό διάστημα τόσο το κοινό όσο και τα μέσα μαζικής ενημέρωσης[5]. Κατά κύριο λόγο, τα σεξουαλικά εγκλήματα αποτελούν τα ειδεχθέστερα εγκλήματα για το κοινό[6], με αποτέλεσμα να ενεργοποιείται το κοινό περί δικαίου αίσθημα και η κοινωνική αντίδραση σε μεγαλύτερο βαθμό από ότι σε άλλα αδικήματα. Πέραν των υπολοίπων αδικημάτων για τα οποία ήρθε αντιμέτωπος με τη δικαιοσύνη ο δράστης, ο βιασμός αποτελεί ένα έγκλημα, το οποίο αναγκάζει το θύμα να ζει με μακροπρόθεσμες συνέπειες στη ζωή του[7]. Για τους παραπάνω λόγους, ανάμεσα σε άλλους, το περιστατικό με πρωταγωνίστρια τη Μυρτώ απασχόλησε για μεγάλο χρονικό διάστημα το κοινό, αλλά και τα μέσα μαζικής ενημέρωσης[8].

Ανεπίσημη κοινωνική αντίδραση και το έγκλημα της Πάρου

Όπως είναι λογικό, στο ανάγνωσμα της παραπάνω είδησης και της περιγραφής του περιστατικού, εκφράστηκαν ορισμένες απόψεις από το κοινό[9].      Αυτές οι απόψεις δεν εκφράστηκαν μόνο προφορικά μεταξύ οικείων ατόμων στο πλαίσιο συζητήσεων μεταξύ φίλων. Μέσω του διαδικτύου και της δυνατότητας που δίνουν οι ηλεκτρονικές εφημερίδες, τα άτομα διατύπωσαν τις θέσεις τους για το προαναφερθέν περιστατικό, υποβάλλοντας το σχόλιό τους στο αντίστοιχο δημοσιογραφικό άρθρο, από το οποίο πιθανόν να είχαν πληροφορηθεί για την υπόθεση ή αποτέλεσε το βήμα, ώστε να εκφράσουν τις τοποθετήσεις τους.

Στο πλαίσιο εκπόνησης διπλωματικής εργασίας[10] με τίτλο ‘‘Μελέτη της ανεπίσημης κοινωνικής αντίδρασης στην σεξουαλική επιθετικότητα μέσα από ηλεκτρονικά μέσα: η περίπτωση της Μυρτούς’’ που διενεργήθηκε στο μεταπτυχιακό πρόγραμμα σπουδών Εγκληματολογίας του Παντείου Πανεπιστημίου, εντοπίστηκαν οι κυρίαρχες απόψεις των ατόμων, όπως αυτές εκφράστηκαν μέσα από σχόλια σε ηλεκτρονικές εφημερίδες[11]. Τα σχόλια των χρηστών του διαδικτύου μελετήθηκαν σε συνάρτηση με το δημοσιογραφικό άρθρο, το οποίο προηγείτο αυτών και διαμορφώθηκαν ορισμένες θεματικές κατηγορίες απόψεων αναφορικά με την υπόθεση της Μυρτούς. Οι τοποθετήσεις του κοινού αναλύθηκαν, όπως και τα δημοσιογραφικά κείμενα, με τη χρήση της ανάλυσης περιεχομένου[12], ώστε να ερμηνευθεί αυτή καθαυτή η τοποθέτηση του γράφοντος, αλλά και το υπόρρητο μήνυμα, το οποίο συχνά συνοδεύει το γλωσσικό σχήμα που εκφράζεται.

Θεματικές κατηγορίες απόψεων[13] που εκφράστηκαν

Βάσει των κειμένων σχολιασμού που μελετήθηκαν, διαμορφώθηκαν πέντε ευρείες κατηγορίες διατυπωμένων απόψεων (έχουν αναγραφεί βάσει ποσοτικής ταξινόμησης, με σειρά φθίνουσα): α) έντονα τιμωρητικές στάσεις, β) ρατσιστικές τοποθετήσεις, γ) εκδηλώσεις συμπάθειας προς το θύμα, δ) απόψεις περί πολιτισμικής ταυτότητας του δράστη και ε) μετριοπαθείς στάσεις. Η πρώτη κατηγορία συνοψίζεται στις παρακάτω λέξεις: θανατική ποινή, απαγχονισμός, βασανισμός, αντεκδίκηση, αυτοδικία. Έντονα τιμωρητικές στάσεις[14] με πλήρη απουσία της πίστης για μεταμέλεια του δράστη, απαξίωση της αξίας της ανθρώπινης ζωής, αμφισβήτηση της ορθότητας της δικαστικής απόφασης[15], παντελής απουσία μετριοπάθειας ή ουδετερότητας στις απόψεις τους.      Αναφορικά με τις ρατσιστικές απόψεις που εκφράστηκαν, στην πλειοψηφία τους ασχολήθηκαν με το γεγονός ότι ο δράστης ήταν αλλοδαπός. Δεν εξέτασαν την πολιτισμική ταυτότητα του δράστη, αλλά στο εξής στοιχείο: ότι δεν ήταν Έλληνας. Εκφράσεις απαξιωτικές, υβριστικές και ταπεινωτικές για το δράστη κατέκλυσαν την παρούσα θεματική κατηγορία. Πέραν των προαναφερθέντων, πολλοί ενδιαφέρθηκαν περισσότερο για την ταχεία αποκατάσταση του θύματος, αλλά και του οικογενειακού της περιβάλλοντος. Επικλήσεις στο θείο, εκφράσεις συμπάθειας και συμπόνοιας[16] και ευχές για την καλύτερη έκβαση της υγείας του θύματος ήταν τα στοιχεία που πρωταγωνίστησαν στην προκείμενη κατηγορία. Το στοιχείο της καταγωγής του δράστη, δεν πυροδότησε μόνο εκφράσεις ρατσισμού, αλλά και απόψεις περί πολιτισμικής κουλτούρας[17]. Πιο συγκεκριμένα, αρκετά άτομα διατύπωσαν την άποψη πως, κανένα ρόλο δε διαδραμάτισε η πολιτισμική κουλτούρα του δράστη, δηλαδή ο τρόπος που μεγάλωσε, οι αρχές που διδάχθηκε και γενικότερα η στάση ζωής που υιοθέτησε μέσα στο ευρύτερο πολιτισμικό πλαίσιο, στο οποίο ανατράφηκε. Ωστόσο, υπήρξαν και απόψεις που υποστήριξαν πως, η πολιτισμική ταυτότητα του δράστη επηρεάζει το άτομο αυτό τόσο στην τέλεση ενός εγκλήματος όσο και στην στάση ζωής του στο κοινωνικό γίγνεσθαι. Τέλος, ελάχιστες ήταν οι περιπτώσεις όπου άτομα εκφράστηκαν με γνώμονα τη φωνή της λογικής και προσπάθησαν κατευνάσουν το γενικότερα έντονο κλίμα των απόψεων επί του θέματος.

Συμπερασματικά

Συνοψίζοντας, ορισμένα ζητήματα εγείρουν αντιδράσεις από το κοινό και την επιθυμία να διατυπώσουν την άποψή τους περισσότερο από άλλο. Η περίπτωση της Μυρτούς αποτελεί μία από τις υποθέσεις που απασχόλησαν, όχι μόνο τα μέσα μαζικής ενημέρωσης, αλλά και όλη την κοινωνική πραγματικότητα της Ελλάδας. Με απόψεις ακραίες και έντονες σε ένα από τα ειδεχθέστερα εγκλήματα, όπως συχνά αντιμετωπίζεται ο βιασμός, η κοινωνική αντίδραση ήταν ξεκάθαρη και παρούσα, ώστε να μεταφέρει τη σκοπιά του μέσου ηλεκτρονικά εναλφάβητου πολίτη.

Αγγελική Πεπόνη,
Κοινωνιολόγος - ΜΔΕ Εγκληματολογίας Παντείου Πανεπιστημίου – Υποψήφια διδάκτωρ τμήματος Επικοινωνίας, Μέσων και Πολιτισμού Παντείου Πανεπιστημίου

[1] Ενέργεια την οποία πραγματοποίησε, φεύγοντας και αφήνοντας το θύμα λιπόθυμο, του αφαίρεσε το κινητό. Ωστόσο, δεν αναφέρει σε κανένα σημείο της κατάθεσής του πως τελικά πραγματοποίηση την πράξη του βιασμού κατά του θύματος.

[2] Ηλεκτρονική σελίδα ‘‘Cnn.gr’’

http://www.cnn.gr/news/ellada/story/80079/isovia-gia-tin-epithesi-stin-myrto-ragise-kardies-i-katathesi-tis-miteras

[3] Ηλεκτρονική σελίδα ‘‘Cnn.gr’’

http://www.cnn.gr/news/ellada/story/80079/isovia-gia-tin-epithesi-stin-myrto-ragise-kardies-i-katathesi-tis-miteras

[4] Ηλεκτρονική σελίδα ‘‘Cnn.gr’’

http://www.cnn.gr/news/ellada/story/80079/isovia-gia-tin-epithesi-stin-myrto-ragise-kardies-i-katathesi-tis-miteras

[5] Λαμπροπούλου Ε. 2001 : 33

[6] Δασκαλάκης Η. 1983 : 331-332

[7] Τσίγκανου Ι. 2015 : 247

[8] Χρησιμοποιώντας τον όρο ‘‘μέσα μαζικής ενημέρωσης’’, εννοούνται παραδοσιακές και σύγχρονες μορφές μαζικής ενημέρωσης.

[9] Οι απόψεις αυτές δεν αποτελούν προιόν ερωτήσεων μιας έρευνας με ποιοτικές ή ποσοτικές μεθόδους. Πρόκειται για ανάλυση των απόψεων που εξέφρασαν τα άτομα επί συγκεκριμένων άρθρων. Να σημειωθεί πως, οι θέσεις που εκφράστηκαν δεν αποτελούν υλικό προς αναγωγή στο υπόλοιπο τμήμα του πληθυσμού. Μελετήθηκε το εν λόγω ερευνητικό υλικό ως μια έκφανση των απόψεων του κοινού, όπως διατυπώνονται, αλλά και όπως επιλέγονται να αναρτώνται στις ηλεκτρονικές εφημερίδες.

[10]http://pandemos.panteion.gr/index.php?op=record&type=0&q=%CF%80%CE%B5%CF%80%CE%BF%CE%BD%CE%B7&page=1&scope=0&lang=el&pid=iid:18009

[11] Balle F. 2004 : 47

[12] Η ανάλυση περιεχομένου, η οποία άρχισε να εφαρμόζεται κατά το 1920 και κατά το 1930 κυρίως σε κείμενα εφημερίδων (Λυδάκη Α. 2012 : 61) και άρχισε να χρησιμοποιείται εντονότερα μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο (Krippendorff K. 1989 : 18), συνίσταται σε μία συστηματική διαδικασία, κατά την οποία αναλύεται λόγος (είτε αυτός είναι προφορικός είτε είναι γραπτός). Δεν περιορίζεται ως προς το υλικό μελέτης, δηλαδή η ανάλυση περιεχομένου μπορεί να εφαρμοστεί για τη μελέτη προφορικού ή γραπτού λόγο, ανεξάρτητα από πού αυτός ο λόγος[12]προέρχεται (Τσίγκανου Ι. 2015 : 246-247)

[13] Θα πρέπει να αναφερθεί σε αυτό το σημείο ότι τα άρθρα και τα σχόλια που μελετήθηκαν και οδηγούν στις απόψεις του κοινού για το προκείμενο ζήτημα, δεν αποτελούν υλικό προς αναγωγή. Δεν αποτελούν αντιπροσωπευτικό δείγμα των απόψεων, ενώ θα πρέπει να ληφθεί υπόψιν η διαμεσολάβηση που υπάρχει κατά την επιλογή των κειμένων σχολιασμού, τα οποία τελικά αναρτώνται στις ηλεκτρονικές εφημερίδες. Μέσα από τα μελέτη των απόψεων αυτών, στόχος δεν είναι η γενίκευση, αλλά η αποτύπωση των θέσεων που εκφράζονται μέσω ηλεκτρονικών μέσων και η ενδεικτική κατηγοριοποίησή τους και η σκιαγράφησή τους.

[14] Ζαραφωνίτου Χ. 2008 : 21-24

[15] Πολλές απόψεις έκριναν την απόφαση του δικαστηρίου ως δυσανάλογη της αξιόποινης πράξης που τέλεσε ο δράστης.

[16] Durkheim E. 1997 - Αστρινάκης Α. Ε. 2003 : 130
[17] Sellin T. – Σαγκουνίδου Δασκαλάκη Η. (Μτφρ.) 2003 : 37

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

Αστρινάκης Ε. Α. (2003), Σύγχρονη Ουσιώδης Ελληνική Έρευνα στην κοινωνιολογία της παρέκκλισης – Διεύρυνση σημείων θεωρητικής συσσώρευσης, στο Τιμητικό Τόμο για την Αλίκη Γιωτοπούλου-Μαραγκοπούλου, Δικαιώματα του Ανθρώπου-Έγκλημα-Αντεγκληματική Πολιτική, (επιμ. Μαγγανάς Α.), Αθήνα: Νομική Βιβλιοθήκη
Δασκαλάκης Η. & συνεργάτες (1983), Απονομή της ποινικής δικαιοσύνης στην Ελλάδα, Αθήνα: Εκδόσεις ΕΚΚΕ
Δασκαλάκης Η. (1985), Η Εγκληματολογία της Κοινωνικής Αντίδρασης, Αθήνα – Κομοτηνή: Εκδόσεις Αντ. Ν. Σάκκουλα
Ζαραφωνίτου Χ. (2008), Τιμωρητικότητα – Σύγχρονες τάσεις, διαστάσεις και εγκληματολογικού προβληματισμοί, Αθήνα: Νομική Βιβλιοθήκη
Λαμπροπούλου Π. Έ. (1999), Η κατασκευή της κοινωνικής πραγματικότητας και τα μέσα μαζικής επικοινωνίας – Η περίπτωση της βίας και της εγκληματικότητας, Αθήνα: Εκδόσεις Ελληνικά Γράμματα
Λυδάκη Ά. (2012), Ίσκιοι και αλαφροΐσκιωτοι-Λαϊκός λόγος και πολιτισμικές σημασίες, Αθήνα: Εκδόσεις Παπαζήση
Τσίγκανου Ι. (2011), Ιχνηλατώντας τα ευρήματα του 4ου γύρου της ευρωπαϊκής κοινωνικής έρευνας, στο Παπλιάκου Β., Σταθοπούλου Θ. & Στρατουδάκη Χ. (επιμ.) Μελέτη των ευρημάτων της Ευρωπαϊκής Κοινωνικής Έρευνας (2008-2009), Αθήνα: Εκδόσεις ΕΚΚΕ
Τσίγκανου Ι. (2015), Ανάλυση Περιεχομένου, στο Βασιλικού Κ., Ηλίου Κ., Θανοπούλου Μ., Καρεκλά Μ., Κωνσταντίνου Μ., Μαγουλάς Χ.,  Μπαλούρδος Δ.,  Τσίγκανου Ι., Φελλάς Ν. Κ., κ.ά. - Φελλάς Ν. Κ. & Μπαλούρδος Δ. (επιμ.), Κοινωνία και έρευνα – Σύγχρονες ποσοτικές και ποιοτικές μέθοδοι, Αθήνα: Εκδόσεις Παπαζήση
Balle F. (2004), Ta ΜΜΕ, Μετάφραση (2007), Αθήνα: Εκδόσεις Δαίδαλος
Durkheim E. (1997), The division of labor in society, New York: Free Press
Krippendorff K. (1989), Content Analysis: An introduction to its methodology, Newbury Park – London – New Delhi : Sage Publications,
Sellin T. (2003) ‘‘Πολιτισμική σύγκρουση και έγκλημα’’, Σαγκουνίδου – Δασκαλάκη Η. (μτφρ.), Αθήνα: Νομική Βιβλιοθήκη
Ιστοσελίδα ‘‘Cnn.gr’’ http://www.cnn.gr/news/ellada/story/80079/isovia-gia-tin-epithesi-stin-myrto-ragise-kardies-i-katathesi-tis-miteras
Iστοσελίδα ‘‘Πάνδημος’’http://pandemos.panteion.gr/index.php?op=record&type=0&q=%CE%A0%CE%95%CE%A0%CE%9F%CE%9D%CE%97&page=1&scope=0&lang=el&pid=iid:18009