ΤΕΥΧΟΣ #9 ΜΑΙΟΣ 2019

«Εξ αφορμής: Δικανικές επιστήμες και απονομή της ποινικής δικαιοσύνης: Επισκόπηση της σύγχρονης βιβλιογραφίας»

Βασιλική Σταθοπούλου

Την δεύτερη κατά σειρά εκδήλωση του κύκλου εκδηλώσεων “εξ αφορμής”, οργάνωσε η Ελληνική Εταιρία Εγκληματολογίας και το Εργαστήριο Αστεακής Εγκληματολογίας του Παντείου Πανεπιστημίου την Πέμπτη 29 Νοεμβρίου 2018 στο κτήριο ΔΕΣ-ΚΟΙ. Το θέμα περί δικανικών επιστημών και απονομή της ποινικής δικαιοσύνης υπό το πρίσμα της σύγχρονης βιβλιογραφίας αναπτύχθηκε από τους ομιλητές: Δρ. Χρήστο Τσουραμάνη, Ομότιμο Καθηγητή ΤΕΙ Δυτικής Ελλάδας, Δρ. Ευδοξία Ζ. Φασούλα, Δικαστική και Αναλυτική Γραφολόγο, Δ.Ν. Δικηγόρο και Ιωσήφ Καμπανάκη, Αναλυτή Εγκληματολογικών Πληροφοριών, ενώ η συζήτηση συντονίστηκε από τον Αθανάσιο Δουζένη, Καθηγητή Ψυχιατρικής-Ψυχιατροδικαστικής Ιατρικής Σχολής Πανεπιστημίου Αθηνών. Χαιρετισμούς απηύθυνε η Καθηγήτρια Εγκληματολογίας Παντείου Πανεπιστημίου Χριστίνα Ζαραφωνίτου ως Διευθύντρια του Εργαστηρίου Αστεακής Εγκληματολογίας.

Η κ. Ζαραφωνίτου καλωσόρισε τους παρευρισκόμενους στην ασφυκτικά γεμάτη αίθουσα αναφέροντας πως η εκδήλωση αυτή βασίζεται σε μια βιβλιογραφία ευρύτερου περιεχομένου, ώστε να πραγματοποιηθεί μια συζήτηση. Ο συντονιστής της εκδήλωσης κ. Δουζένης ανέφερε το αντικείμενο της Ψυχιατροδικαστικής με λίγα λόγια και έδωσε τον λόγο στον κ. Τσουραμάνη, με σκοπό να μας αναλύσει το θέμα της Νευροεγκληματολογίας στην υπηρεσία της Ποινικής Δικαιοσύνης.

Με αναφορά στο αντικείμενο της Γενικής Εγκληματολογίας, αλλά και τους παράγοντες εγκληματοποίησης ξεκίνησε την εισήγησή του ο κ. Τσουραμάνης. Συγκεκριμένα, η ομιλία του έδωσε βάρος στην πρόοδο των βιολογικών επιστημών, τις τελευταίες δεκαετίες, σε συνάρτηση με την εγκληματολογία. Αναφέρθηκε επιπλέον το βιβλίο «My brain made me do it» (Eliezer J. Sternberg), όπου περιγράφονται η εγκληματολογία, η βιοκοινωνική εγκληματολογία και η νευροεγκληματολογία. Με αφορμή αυτό, δόθηκε ένας καταρχήν ορισμός της νευροεγκληματολογίας, ενώ προσδιορίστηκε και η βιοκοινωνική εγκληματολογία, κατεύθυνση της εγκληματολογίας, που υποστηρίζει πως συγκεκριμένοι βιολογικοί παράγοντες δημιουργούν μια εγκληματική προδιάθεση που εκδηλώνεται ως εγκληματική συμπεριφορά όταν τα άτομα-φορείς της βρεθούν στο κατάλληλο γι’ αυτήν περιβάλλον. Αναδείχθηκε σε εικόνα ο εγκέφαλος και ποια μέρη ευθύνονται για διάφορες συμπεριφορές-κινήσεις. Παρ’ όλα αυτά, η βασική θέση της Νευροεγκληματολογίας είναι το γεγονός ότι η εγκληματική-αντικοινωνική συμπεριφορά οφείλεται σε αλληλεπίδραση λειτουργιών του εγκεφάλου και του περιβάλλοντος του δράστη. Η παρουσίαση του θέματος συνεχίστηκε με την προβολή διάφορων ερευνών και βιβλίων, ενώ αυτό που τονίστηκε από τον Καθηγητή είναι ότι η μείωση ιστικής καταστροφής ή απώλειας λειτουργικότητας έχει ως επακόλουθο την αυξημένη πιθανότητα επιθετικής συμπεριφοράς. Όσο αφορά την νευροεπιστήμη στο χώρο του δικαίου και το αν μπορεί ή όχι να αποδοθεί η διάπραξη εγκλήματος σε δυσλειτουργίες του εγκεφάλου του κατηγορούμενου, θα πρέπει να γνωρίζουμε πως στην περίπτωση που απαντήσουμε θετικά στο παραπάνω ερώτημα θα πρέπει παράλληλα να συμφωνήσουμε ότι η μεταχείριση που θα του επιφυλάξει η Ποινική Δικαιοσύνη θα είναι με γνώμονα και τη βιολογική του αυτή ιδιαιτερότητα. Τέλος, μπορεί να έχει αποβεί σωτήρια σε υποθέσεις του παρελθόντος το scanning, παρ’ όλα αυτά χρειάζεται να υπάρχει διεπιστημονική συνεργασία εγκληματολόγων, βιολόγων και νευροεπιστημόνων.

Με το θέμα της Γραφοσκοπίας, της Βιομετρίας και την εφαρμογή τους στη Δικαστική Γραφολογία ξεκίνησε τον λόγο της η κ. Φασούλα. Αναφέρθηκε στο πρόβλημα των διασταυρωμένων γραμμών (Lines crossing),  αλλά και στις βιομετρικές υπογραφές επισημαίνοντας τις εξής αδυναμίες: α) ηθελημένη αλλοίωση, β) απομίμηση γ) άτομα με περισσότερες από μια υπογραφές. Ως κίνδυνος αναδείχθηκε η απώλεια της τυπογραφίας του εγγράφου (Δεν ξέρω ή δεν είμαι σίγουρη/ος τί υπογράφω). Όμως, οι βιομετρικές υπογραφές προστατεύουν τους εθνικούς φορείς από επιθέσεις στο ηλεκτρονικό περιβάλλον. ΔΕΝ είναι βιομετρικές οι σκαναρισμένες υπογραφές, ο πληκτρολογημένος κωδικός και το ηλεκτρονικό κλειδί. Συμπληρωματικά, λύση στο θέμα των υπογραφών που υπέρκεινται ή υπόκεινται έδωσε ο σαρωτής μικροπροφιλομετρία 3D Laser μέσω ψευδοχρωμάτων. Υψηλή ταυτοποιητική αξία έχουν τα αποτυπώματα, η ίριδα και η χειρόγραφη υπογραφή. Χρησιμοποιούνται στις συναλλαγές, στους εξωδικαστικούς συμβιβασμούς, στα έγγραφα ασφαλείας και στην Εγκληματολογία. Μπορεί να εξυπηρετεί ως αναγνωριστικό της ταυτότητας μέσο και ως επικυρωτικό μιας συναλλαγής. Παλαιότερα, ο έλεγχος των υπογραφών γινόταν με Οfflineσύστημα, σε αντίθεση με το παρόν που κοιτούν πως κινείται το χέρι, με ποια σειρά, πίεση, κλίση και ταχύτητα. Το Onlineαυτό σύστημα είναι πετυχημένο 95%, μιας και μεταξύ των πολλών πλεονεκτημάτων του έχει ταχύτητα και εξατομίκευση.

   Με τη σειρά του, ο κ. Καμπανάκης ανέλυσε το ενδιαφέρον θέμα του Criminal Profilingή αλλιώς Προφίλ του Εγκληματία. Το «Offender Profiling and crime analysis» (Ainsworth, PeterB.) και το «Crimina lProfiling» (Kocsis, Richard N.) προτάθηκαν ως σύγχρονα επί του θέματος βιβλία, ενώ ύστερα τονίστηκε ο ορισμός του Προφίλ ως το σύνολο των χαρακτηριστικών της προσωπικότητας και των συμπεριφορών του δράστη με βάσει την ανάλυση των εγκλημάτων του, τα αντίστοιχα συμπεράσματα, αλλά και την τεχνική διερεύνηση βίαιων εγκλημάτων από άγνωστο εγκληματία. Σχολές που ασχολήθηκαν με την ανάλυση της προσωπικότητας των δραστών είναι: α) Criminal Investigate Analysis(CIA): FBI, τύποι εγκληματιών σε φόνους με σεξουαλικό κίνητρο, β) Investigative Psychology (IP): Dr David Canter, μέθοδοι έρευνας ψυχολογίας και γ) Crime Action Profiling(CAP): Δικαστική ψυχιατρική/ ψυχολογία, τεχνικές διάγνωσης ψυχικών ασθενών. Μύθους τους οποίους δημιουργούν – προβάλλουν κυρίως οι ταινίες σχετικά με το θέμα είναι α) οι σωστές προβλέψεις, β) η παρουσίαση των Profilersως «ενεργών» ερευνητών, γ) η πρόσβαση τους στο αποδεικτικό υλικό και δ) η ομογενοποιημένη επαγγελματική τους ομάδα. Αυτό που μπορούμε να υποθέσουμε είναι το γεγονός πως οι δράστες που επιδεικνύουν παρόμοια εγκληματική συμπεριφορά έχουν και παρόμοια χαρακτηριστικά, τα χαρακτηριστικά αυτά σχετίζονται με την καθημερινή τους ζωή, οι δράστες συμπεριφέρονται με έναν γενικά ίδιο τρόπο κάθε φορά που εγκληματούν και ο τρόπος δράσης είναι διακριτός από εκείνον ενός άλλου δράστη. Μέσα από έρευνες που παρουσιάστηκαν από τον κ. Καμπανάκη φανερώνεται ότι σε 196 υποθέσεις το 46% επωφελήθηκε από τις συμβουλές του profiling, ενώ το 17% βοήθησε στην ταυτοποίηση, οι αστυνομικοί έχουν θετική γνώμη για τη συμβολή του profiling, ενώ η φήμη κάποιων Profilersως «αυθεντίες» στο αντικείμενο τους έχει μεγαλύτερη εγκυρότητα στα μάτια των αστυνομικών.

   Συμπερασματικά, αυτό που κρατάμε από αυτή την πρωτότυπη σε θέματα εκδήλωση είναι η σπουδαιότητα του διεπιστημονικού χαρακτήρα για την εγκυρότητα των αποτελεσμάτων μια έρευνας ή μιας υπόθεσης. Ακόμα, αξίζει να προσέχουμε το ζήτημα της υπογραφής εγγράφων, τα οποία δεν έχουμε διαβάσει και κατανοήσει πλήρως, χάριν ευκολίας και οικονομίας χρόνου, ενώ τέλος πρέπει να έχουμε κάποιες ενδοιασμούς με αυτά που μας παρουσιάζουν ταινίες και σειρές με στόχο να μας τραβήξουν το ενδιαφέρον και να προβάλλουν περισσότερη δράση.