Ένα παράδειγμα επιτυχημένης εφαρμογής του προτεινόμενου θεωρητικού υπόβαθρου του “The Street Art Project” : Η Street Art στην εποχή της πανδημίας λόγω του ιού “Covid-19”
Το θεωρητικό πλαίσιο του “The Street Art Project” στηρίχθηκε στη μέθοδο[1] της Κατανοούσας Κοινωνιολογίας του Weber[2], στην ερμηνευτική προσέγγιση του φαινομένου της Street Art, συνδυαστικά με τη μέθοδο και την τεχνική της Οπτικής Κοινωνιολογίας[3]: η γνώση για την εμπειρική πραγματικότητα διαπερνάται από το οπτικό πεδίο, από την αίσθηση της όρασης, και, κατόπιν, από τη διαδικασία της σκέψης και κατηγοριοποίησης, δημιουργίας ιδεοτύπων του αντικειμένου που οράται με τελικό σκοπό την κατανόησή του. Βάσει της θεωρίας των κοινωνικών αναπαραστάσεων, συντελείται μία απλοϊκή «μετάφραση» για την περιγραφή σύνθετων κοινωνικών φαινομένων και καταστάσεων εκ μέρους των ατόμων - μερών που, με τη σειρά της, διαπερνάται από τη δημιουργία απλοϊκών κατηγοριών και σχηματισμό εικόνων που δεν φιλτράρονται διανοητικά[4].
Ακόμη και οι κλασικές μικροκοινωνιολογικές θεωρίες δράσης που εξηγούν και ερμηνεύουν τις συμπεριφορές των ατόμων βάσει κατασκευής νοήματος από τα ίδια τα άτομα[5] θα πρέπει να προσαρμοστούν στη σημερινή εποχή - η επιρροή των σύγχρονων Μ.Μ.Ε. και η ενθάρρυνση για μεγαλύτερη έκθεση του Εαυτού[6] στα κοινωνικά δίκτυα[7], σύμφωνα με τη θεωρία της κοινωνικής επιρροής (λειτουργικό και γενετικό μοντέλο διαδικασίας της επιρροής), επιδρούν στη ψυχολογία των ατόμων περισσότερο από ποτέ άλλοτε[8]. Το γενετικό μοντέλο κοινωνικής επιρροής αντικατοπτρίζει καλύτερα τη διαδικασία ένταξης των ατόμων καλλιτεχνών στο κίνημα της Street Art και των ατόμων - χρηστών του Διαδικτύου που ασχολούνται δημιουργώντας εικονικό περιεχόμενο (χρήση φωτογραφίας) για αυτήν: η αμοιβαιότητα ενασχόλησης καλλιτεχνών και χρηστών παράγει συνεχώς νέους κύκλους επιρροής και συντελεί στην επιβεβαίωση της ύπαρξης του κινήματος εν τέλει.[9]
Οι «υποκειμενικές θέσεις» στα (διαδικτυακά) κοινωνικά δίκτυα των ατόμων, μεταξύ άλλων εξωτερικών (κοινωνικής πραγματικότητας) και εσωτερικών (ψυχικών) παραγόντων, διαμορφώνονται από την προσωπικότητα και τα βιώματά τους. Η επικοινωνία - αλληλεπίδραση των υποκειμενικών θέσεων των ατόμων στην καθημερινή ζωή αποτελεί κομβικό σημείο συγκρότησης της ταυτότητάς τους. Όμως, οι ταυτότητες των ατόμων δεν μπορούν να παραμένουν σταθερές καθότι οι χωροχρονικές συνθήκες της εκάστοτε κοινωνίας που εξελίσσεται, «απαιτούν» την προσαρμοστικότητά τους, την ανα-νοηματοδότηση των υποκειμενικών θέσεων.
Όταν τα άτομα, διαφορετικά μεταξύ τους ως προς τις αξίες[10], συμπεριφέρονται εξωτερικεύοντας κοινωνικά τις προσωπικές τους αξίες με δράση, τότε, η κίνηση επανάληψης αποκτά για εκείνους ένα υποκειμενικό νόημα στη ροή της καθημερινότητάς τους. Διαχρονικά, λοιπόν, το μοτίβο δράσης των εκάστοτε, ξεχωριστών μεταξύ τους, street artists, προκαλεί το ενδιαφέρον διαφόρων κοινωνιών ανά χώρα επειδή ακριβώς οι αξίες των καλλιτεχνών δεν παραμένουν ίδιες χωροχρονικά και αντανακλούν κοινωνικά-πολιτικά-οικονομικά θέματα εποχών.
Τα αστικά περιβάλλοντα είναι κατ’ εξοχήν ο πλέον κατάλληλος χώρος / πλαίσιο για την ενεργοποίηση και την επαγρύπνηση αυτής της κοινωνικής διαδικασίας αρκεί τα άτομα να αποκρίνονται στο κάλεσμα της εποχής[11]. Υποστηρίζεται από τον Sennet ο όρος και η έννοια των «αποκαθαρμένων ταυτοτήτων», εκείνων που αναζητούν χώρο και τρόπους ενσωμάτωσης χωρίς τα τείχη κάποιας κυρίαρχης κουλτούρας[12]. Μία διαφορετική διατύπωση προς καλύτερη κατανόηση της έννοιας του χώρου είναι η ακόλουθη, «πρέπει να θεωρούμε τον χώρο ως μια κατασκευή που προκύπτει από σύνολα σχέσεων, ως την ταυτόχρονη συνύπαρξη κοινωνικών σχέσεων και αλληλεπιδράσεων σε όλες τις χωρικές κλίμακες, από την πλέον τοπική ως την πλέον παγκόσμια»[13].
Η ίδια η πραγματικότητα του κινήματος της Street Art βρίσκεται σε εφήμερη και συνεχόμενη ροή ταυτόχρονα. Για την ακρίβεια, τα έργα της Street Art αντικατοπτρίζουν τις εικόνες πολιτισμών του παρελθόντος, του παρόντος και του μέλλοντος[14].
Ένα από τα πιο χαρακτηριστικά παραδείγματα απότομης διαβάθμισης συναισθημάτων του κοινού απέναντι στη Street Art αποτελούν τα έργα (τοιχογραφίες ή και stencils - έτοιμα προσχέδια που ξεπατικώνονται επί επιφανειών σε μικρές ή μεσαίες διαστάσεις) που παρήχθησαν από όλες τις χώρες του πλανήτη σε αυτήν την έντονη εποχή όπου ζούμε, την εποχή της εμφάνισης και ξεσπάσματος του ιού Covid-19. Πιο συγκεκριμένα από τον μήνα Απρίλιο και έπειτα, το περιεχόμενο των έργων προσδιοριζόταν από την κοινωνική αποστασιοποίηση (social distancing) των ανθρώπων σε πολλαπλές μορφές απόδοσης αυτής, αφού το κυριότερο στοιχείο του ιού το οποίο και γνωστοποιήθηκε πρώτα απ όλα τα άλλα από επίσημες πηγές, ήταν η εύκολη μετάδοση μέσω σταγονιδίων είτε από τα μάτια είτε από το στόμα[15].
Η απότομη διακύμανση συναισθημάτων του κοινού η οποία εκδηλώνεται κατά κόρον (στα διαδικτυακά μέσα είτε λεκτικά είτε με clicks επισκεψιμότητας και στη συγγραφή αφιερωματικών κειμένων / άρθρων για αυτήν τη σύγχρονη μορφή Τέχνης)[16] εντοπίζεται σχεδόν κάθε φορά σε περιόδους οικονομικής κρίσης ή και ευημερίας[17], καθότι, εν αντιθέσει, με το Graffiti που κυριαρχεί σε όλες τις μεγάλες πόλεις ανεξαρτήτως έντονης εμφάνισης κοινωνικών καταστάσεων, η Street Art υπό τη μορφή μαζικής παραγωγής δημοσίων τοιχογραφιών εμφανίζεται μόνο όταν έχει κάτι να επικοινωνήσει, κοινωνικο-οικονομικά ζητήματα και φαινόμενα της επικαιρότητας ή διαχρονικά. Δηλαδή, καθ’ όλη την ιστορία του κοινωνικού κινήματος μέχρι σήμερα, όπως και κάθε κοινωνικό κίνημα, διακατέχεται κι αυτό από τις στιγμές κορύφωσής του, στιγμές μαζικής παραγωγής έργων[18].
Οι street artists είναι οι διαμεσολαβητές αυτής της επικοινωνίας προς τα έξω, προς τον εξωτερικό κοινωνικό κόσμο. Φαίνεται οξύμωρο το γεγονός ότι η μάσκα προστασίας απέναντι στον ιό για τους καλλιτέχνες δεν αποτελεί μία νέα κατάσταση κατά την οποία οφείλουν να υπακούσουν και να συνηθίσουν εντός της καθημερινότητάς τους. Η δραστηριοποίηση και η επανάληψη αυτής προς τα έξω δημιουργώντας είναι τρόπος ύπαρξης (way of living) και συμπεριφοράς ταυτόχρονα[19]. Απ’ ότι αποδείχθηκε κατά την περίοδο του Covid-19, εκείνο το στοιχείο που έφερε συσσώρευση επιθυμιών και αδρεναλίνης και γι’ αυτό εκδηλώθηκε μαζικά από όλους τους καλλιτέχνες στον κόσμο, ήταν ο λεγόμενος «εγκλεισμός»[20].
Ένας street artist δεν μπορεί να εισαχθεί σε περιοριστικά μέτρα διότι υπηρετεί το αντίθετο μοτίβο δράσης: ζωγραφίζει στους δρόμους της πόλης χωρίς περιοριστικά μέτρα προκειμένου να αφήσει το μήνυμά του στο δημόσιο χώρο[21]. Επομένως, εκτός από την τρίτη ηλικία, εκείνη η μερίδα του πληθυσμού, εκείνη η επαγγελματική (πια) ιδιότητα που έπληξε η πανδημία σε επίπεδο ουσιαστικής κοινωνικής απομόνωσης ήταν οι καλλιτέχνες[22]. Ειδικότερα, περιθωριοποίησε τους καλλιτέχνες που το μέσο / η μορφή της Τέχνης τους και κατ’ επέκταση και κοινωνιολογικά μιλώντας, τα προϊόντα αυτής, έχει νόημα μόνο όταν μοιράζεται με το κοινό, με Άλλους[23].
Σχετικά με τον Covid-19, λοιπόν, και μέχρι σήμερα, υπάρχουν ορισμένα έργα που επικοινωνήθηκαν παγκοσμίως και αναπαράχθηκαν (όχι απαραίτητα με την ορθή απόδοση της λέξης του κινήματος αλλά με τη λέξη “Graffiti” ενώ η εικόνα που συνοδευόταν απεικόνιζε έργα της Street Art σε κάθε είδηση) από τα σύγχρονα Μ.Μ.Ε. και έφτασαν σε κάθε γωνιά του πλανήτη μέσω μιας οθόνης στο κάθε σπίτι, στο κάθε νοικοκυριό. Εξάλλου, ήταν και είναι το μοναδικό πλεονέκτημα σε καιρούς πανδημίας, το 2020 να έχουμε στη διαθεσιμότητά μας ως πολίτες, τη μεγαλύτερη ανακάλυψη, το Διαδίκτυο και τη Φωτογραφία. Δεν υπάρχει άλλη ιστορική περίοδος πανδημίας με παρουσία Διαδικτύου.
Αμέσως παρακάτω μπορείτε να δείτε φωτογραφίες που «ταξίδεψαν» στο Διαδίκτυο προς όλες τις γεωγραφικές κατευθύνσεις του πλανήτη και μάλιστα από τους πιο σημαντικούς (που λειτουργούν εν γένει στη Street Art ως ιδεό - τυποι κατά Βέμπερ για τους επόμενους - φυσικά, δεν λείπει ο Banksy[24]) street artists:
Ο καλλιτέχνης “Fake” όπως και ο μεγάλος Βρετανός “Banksy”, καθώς και πολλοί άλλοι καλλιτέχνες της Street Art, επέλεξαν να αφιερώσουν το περιεχόμενο των έργων τους στη θεματολογία προσωπογραφιών καθημερινών προσώπων - αγνώστων ανά τον κόσμο - αλλά γνωστών για το σημαντικό λειτούργημα, για τη σημαντική τους επαγγελματική ιδιότητα που, σε παρόμοιες ιστορικές περιόδους, αναφέρονται ως «ήρωες της πρώτης γραμμής»[25].
Ζωγράφισαν πρόσωπα ιατρών με έναν τρόπο εξύμνησης, εκτίμησης και ευγνωμοσύνης αφού οι ίδιοι τους παρομοίασαν, ζωγραφίζοντας είτε μάσκα είτε την ίδια σούπερ - ηρωική στολή, με φανταστικούς ήρωες της Marvel που σώζουν τον αθώο πληθυσμό από μία παγκόσμια απειλή για την ανθρωπότητα - π.χ. «δεν φορούν όλοι οι ήρωες κάπα». Ο συμβολισμός θεωρείται κάτι παραπάνω από έκδηλος, επίσης, κι ο συνδυασμός σκιτσογραφίας φανταστικών κινούμενων χαρακτήρων για τον κινηματογράφο με τη Street Art ως παρακλάδι της μορφής της Τέχνης της Ζωγραφικής, γίνεται ακόμη περισσότερο πιο έκδηλος[26].
Η ηρωοποίηση καθημερινών ανθρώπων, όπως και με την ίδια ευκολία και ένταση, η αναγωγή ανθρώπων ή και ομάδων ανθρώπων σε αποδιοπομπαίους τράγους δεν είναι σημερινό φαινόμενο. Η μεν τάση προήλθε από την Αμερική από τη δεκαετία, ακριβώς, της δημιουργίας σύγχρονων φανταστικών ηρώων (μαζική κουλτούρα)[27] στη μεγάλη οθόνη μεταφέροντας το φαντασιακό στοιχείο στον ανθρώπινο εγκέφαλο ήδη από την ηλικία των επτά ετών (σήμερα, ήδη από τα τέσσερα έτη) δια μέσω του κινηματογράφου κι η δε τάση από τα Εβραϊκά ήθη και έθιμα[28].
Οι λόγοι που συμβαίνουν τέτοιες νοητικές συνδέσεις ανά εποχή και κοινωνία δεν μπορούν παρά να μην είναι σύνθετοι και ποικίλοι. Θα αρκεστούμε, ωστόσο, στο επιχείρημα περί διανοητικής κατανόησης και αποδοχής του «διαφορετικού» Άλλου ανά εποχή: η επιρροή θρησκευτικών στοιχείων της Δύσης και εναλλακτικών διδασκαλιών της Ανατολής[29], καθώς και η αμερικανοποίηση της ελληνικής κουλτούρας της κοινωνίας[30], των συμπεριφορών των πολιτών, με την πάροδο των χρόνων αντί της Ιταλικής και Γαλλικής[31], θεωρούνται από τα πιο καίρια και κομβικά σημεία εκκίνησης στερεοτύπων (αποκρυσταλλωμένες - δεδομένες εικόνες του νου) που οδηγούν στην προκατάληψη (εξωτερικευμένες πεποιθήσεις των στερεοτύπων)[32].
Ο γιατρός ως άλλος κινηματογραφικός σούπερ-ήρωας δεν προσδιορίζεται από αρνητικό στερεότυπο, από μία διαστρεβλωμένη εικόνα επαγγελματικής ιδιότητας, είναι ένα θετικό στερεότυπο: περιμένει κανείς ο ιατρός να σώζει ανθρώπους. Η επιστήμη με τη γνώση που παράγει σε διεπιστημονικό επίπεδο στην κοινωνία, σώζει ανθρώπους. Άλλοτε, τα θρησκευτικά δόγματα της Δύσης μέσω της πίστης έσωζαν τους ανθρώπους και ακόμη πιο πίσω χρονολογικά, οι ανθρωποθυσίες στο βωμό ορισμένων θεών. Όλες αυτές οι εικόνες έχουν περάσει στο υποσυνείδητο των ανθρώπων[33] μέσω του Οπτικού Πολιτισμού από τον 21ο αιώνα και μέχρι σήμερα[34]. Η αναγωγή σε «καλό» και σε «κακό» ήρωα ενός ανθρώπου που εύκολα μπορεί κανείς να ταυτιστεί και, κατόπιν, να μιμηθεί[35], καθώς, ο Οπτικός Πολιτισμός, τον «ντύνει» με τον μανδύα του καθημερινού στοιχείου, οδηγεί στην αποθέωση ή στη «σταύρωση» αυτού με λεκτική και δεικτική κακοποίηση αντίστοιχα[36].
Σε αυτό το πνεύμα σκέψης, ο “Banksy” πέρασε δημιουργικά την περίοδο περιορισμού της ατομικής ελευθερίας του παράγοντας δύο έργα. Όπως προαναφέρθηκε, η απόκρυψη ατομικών χαρακτηριστικών προσώπου δεν αποτελεί καινούργια συνήθεια για τους street artists. Η μάσκα θεωρείται απαραίτητο «αξεσουάρ» για την κάλυψη, ακριβώς, ατομικών χαρακτηριστικών, που σε διαφορετική περίπτωση θα οδηγούνταν οι ίδιοι στην ταυτοποίηση προσώπων παράνομων ενεργειών. Αντιθέτως, ο περιορισμός αποτελεί μία νέα συνθήκη προσαρμογής για αυτούς αν και σίγουρα οι περισσότεροι την έχουν βιώσει έστω μία φορά στη ζωή τους ήδη από όταν ανήκαν σε πρώιμο στάδιο στους graffiti writers (αστυνομική κράτηση μέχρι νεωτέρας και εξακρίβωση στοιχείων, καθώς και επιβολή προστίμου για βάψιμο γραμμάτων σε δημόσιες επιφάνειες)[37].
Πρόσφατα, ο “Banksy”, δώρισε ένα έργο του, το οποίο και μπήκε σε φωτογραφικό κάδρο στο νοσοκομείο University Hospital Southampton, επιβεβαιώνοντας τη σύνδεση με τον κινηματογράφο και τους ήρωες. Η επισημότητα για τη μέριμνα του έργου ως προς την προστασία του, επιβεβαιώνει τα όσα έχουν λεχθεί από τα Μ.Μ.Ε. και από τα επιστημονικά βιβλία για τον μύθο γύρω από τον καλλιτέχνη ή και ομάδα και την προστασία των έργων του (εντός γυάλινης επιφάνειας) στη Μ. Βρετανία[38].
Πρωτύτερα, την περίοδο του χριστιανικού ορθόδοξου Πάσχα, ο “Banksy” επέλεξε να φωτογραφίσει ένα μέρος της καθημερινότητάς του και να το μοιραστεί με τους θαυμαστές του, αυτοσαρκάζοντας τον εαυτό του ως street artist, ως καλλιτέχνη του δημόσιου χώρου εν καιρώ πανδημίας[39]. Δεν γνωρίζει κανείς εάν η φωτογραφία κι η είδηση είναι fake news κι ο χώρος τον οποίο απεικονίζει είναι πράγματι η τουαλέτα της οικίας του καλλιτέχνη / της ομάδας, αν και η ίδια η φωτογραφία υφίσταται στον προσωπικό λογαριασμό του στα social media και φαίνεται να την έχει αναρτήσει ο ίδιος / η ίδια ομάδα.
Ο αρουραίος ως επιλογή ζώου και κατ’ εξοχήν ως επιλογή του πρώτου δοκιμαζόμενου stencil του “Banksy” από την αρχή της πορείας του στους δρόμους της Μ. Βρετανίας, και αλλού[40] έχει υπογραμμιστεί πως είναι το σήμα κατατεθέν του ως αναγνωριστικό «χτύπημα». Οι συνθήκες στις οποίες επιβιώνει ένας αρουραίος δεν μπορεί να ισχυριστεί κανείς πως αποτελούν συνθήκες υγιεινής.
Ο παραλληλισμός με την πανδημία και η τοποθεσία εντός της οποίας κυκλοφορούν οι αρουραίοι (υπόνομοι της πόλης), φαίνεται να οδήγησαν στην ακαταστασία και την αποδιοργάνωση της καθημερινότητας του καλλιτέχνη. Εξάλλου, εάν κοιτάξει κανείς προσεκτικά, ο αρουραίος στην αντανάκλαση του καθρέφτη είναι ο μοναδικός ο οποίος δεν αποκαλύπτεται επί τοίχου μπροστά στην κάμερα αλλά πίσω από αυτήν σβήνοντας σαν «άλλος κρατούμενος» τις ημέρες που συμπληρώνονται και χάνονται από τον καιρό της πανδημίας.
Η αίσθηση της αδρεναλίνης των καλλιτεχνών πηγάζει και από την αίσθηση της πίστης σε έναν δικαιότερο κόσμο από αυτόν που έζησαν, ζουν και θα ζουν στον βιόκοσμό τους δηλώνοντας τον τρόπο συμμετοχής τους στην αλλαγή που επιδιώκουν να δουν ευρύτερα[41]. Οι Taylor και Brown χαρακτήρισαν την πίστη στον δίκαιο κόσμο ως μία «θετική πλάνη» λόγω του ότι ενεργοποιεί το άτομο και δρα στην κοινωνία[42]. Στην προκείμενη περίπτωση, η δράση των καλλιτεχνών λαμβάνει τη μορφή προσωπικής ευχαρίστησης (ούτως ή άλλως με την έννοια της περαιτέρω ενασχόλησης τεχνικών σχεδίου και ζωγραφικής, ηλεκτρονικών προγραμμάτων προς βελτίωση αυτών) η οποία, όταν και εφ’ όσον, εξωτερικευθεί, η επιθυμία για έναν δικαιότερο κόσμο ή η απογοήτευση από αυτόν, θα μετουσιωθεί ως μήνυμα[43]. Συνήθως, μάλιστα, επιλέγοντας προσεκτικά το πού θα γραφτεί ή θα σχεδιαστεί αυτό το μήνυμα.
Αυτό που ξεκινά ως θέληση για ατομική έκφραση, δημοσιοποίηση ταυτότητας με τη μορφή της υπογραφής στα έργα επιβεβαιώνει τη διάσταση του κοινωνικού κινήματος και δεν είναι λίγα τα παραδείγματα όπου η street art λειτουργεί ως συλλογική εφόρμηση ή αντίθετα εμπνέεται από το κοινωνικό γίγνεσθαι[44]. Υπό αυτήν την οπτική, ο εκάστοτε καλλιτέχνης της Street Art, αναβαθμίζει το ίδιο το νόημα της κοινωνικής πράξης του και της καθημερινότητας που ζει στην πόλη, προσδίδοντας ή και προσφέροντας, μάλιστα, ένα μικρό δείγμα - κάθε φορά, με κάθε έργο που σκέφτεται και επιλέγει να αποδώσει τοιχογραφικά - της κοσμοθεωρίας του και της προσωπικότητάς του[45].
Ο καλλιτέχνης Lionel Stanhope στην Αγγλία δημιούργησε και ζωγράφισε μία αναπαράσταση του πίνακα μπαρόκ της χριστιανικής Τέχνης του Caravaggio του 1601, «Δείπνο στους Εμμαούς», «παραποιώντας» τον, δηλαδή, τοποθετώντας χειρουργικές μάσκες και χειρουργικά γάντια στα γνωστά πρόσωπα που συμπεριλαμβάνονται στον κλασσικό πίνακα[46]. Όπως αναφέρεται, «η τέχνη του Caravaggio είναι διαποτισμένη με έντονα και πολυποίκιλα θεατρικά στοιχεία. Κυρίαρχα χαρακτηριστικά της τεχνικής του καθίστανται το πάθος, η κίνηση, η εκφραστικότητα και η χειρονομία, καθώς και η τεχνική της φωτοσκίασης, του κιαροσκούρο, που δεσπόζει στη συντριπτική πλειοψηφία της συνολικής του δημιουργίας του, δίνοντας στο θεατή την εντύπωση όχι ενός στατικού πίνακα ζωγραφικής, αλλά μιας δυναμικής σκηνής θεατρικού δρωμένου με πλούσια αφηγηματικά στοιχεία. Οι μαθητές του Ιησού, ακόμη και μετά την επιφοίτησή τους, την Πεντηκοστή, σε σκηνές γαλήνης ή μαρτυρίου αποτυπώνονται σαν καθημερινοί άνθρωποι, απογυμνωμένοι από κάθε είδους πνευματικότητα και ηρωϊκότητα, σαν ένα είδος «Γήινων Αγίων», σε αντίθεση με τις μορφές άλλων καλλιτεχνών, που οδηγούνται στο μαρτύριο ως ήδη εξαϋλωμένες θείες οντότητες»[47].
Όπως υποστηρίζει ο ίδιος στο πρακτορείο Reuters, «σκέφτηκα πως θα ήθελα να κάνω κάτι που θα μου έπαιρνε κάμποσο χρόνο, ξέρετε τώρα, πολύ χρόνο για να το κάνω, απλώς για να γεμίσω τις μέρες που δεν έκανα τίποτα άλλο, γι' αυτό και το ξεκίνησα»[48]. Η πραγματοποίηση ενός έργου “mural” απαιτεί χρόνο και στην προετοιμασία (προσχέδιο, εξέταση τοίχου, σχετική άδεια από το κτίριο από το οποίο παρέχεται η επιφάνεια, ορισμός ημερομηνιών εκτέλεσης του έργου κ.ά.) και στην πρακτική διαδικασία (διάθεση εκ μέρους του καλλιτέχνη αρκετών χρωμάτων, προσεκτική εξέταση λεπτομερειών ανάλογα την τεχνική και τη μέθοδο του εκάστοτε καλλιτέχνη κ.ά.). Συνεπώς, δεν χωρά αμφιβολία περί ερωτήματος βανδαλιστικής πράξης ή Τέχνης εν μέσω πανδημίας, αφού, ειδικά τα “murals”, διεξάγονται συχνότερα σε φεστιβάλ, κατόπιν αδείας, με μαεστρία και ελάχιστη ταχύτητα χεριών (αφού δεν υφίσταται κίνδυνος επ’ αυτοφώρω διαδικασίας από τις Αρχές) για την τέλεση των έργων.
Στην Ελλάδα δεν παρατηρήθηκε τόσο μεγάλη παραγωγή έργων της Street Art στους δρόμους των μεγάλων πόλεων παρά μόνο σε εγκαταλελειμμένους χώρους παλαιών κτιρίων εάν κρίνει κάποιος από την χρήση των social media των καλλιτεχνών σε καθημερινή βάση. Μόνο τρεις καλλιτέχνες απασχόλησαν τα Μ.Μ.Ε. και το κοινό και είναι οι κάτωθι βάσει χρονολογικής σειράς δημιουργίας των έργων τους:
- Ο “S.F.”, στην ηλικία των 16 ετών[49], ασχολήθηκε με την εκτέλεση μεσαίου μεγέθους τοιχογραφιών - προσωπογραφιών γυναικών στην ταράτσα της οικίας του, με ένα λεπτό κοινωνικό ζήτημα πλην αρκετά σοβαρό ως προς τις διαστάσεις του στη σύγχρονη εποχή όπου ζούμε, με το φαινόμενο της ενδοοικογενειακής βίας εν καιρώ πανδημίας, τα ποσοστά του οποίου αυξήθηκαν και ενισχύθηκε από τις συνθήκες[50]. Το κοινωνικό φαινόμενο, στην ελληνική κοινωνία, τουλάχιστον, ακόμη κατατάσσεται στα «ταμπού» θέματα, αν και τα τελευταία χρόνια έχουν πραγματοποιηθεί από επίσημους και ανεπίσημους φορείς της κοινωνίας των πολιτών, σοβαρές προσπάθειες για την καταπολέμησή του[51].
Οι λόγοι που θεωρείται ένα αθέατο έγκλημα μέχρι σήμερα[52], σχετίζονται με τη ντροπή του εκάστοτε θύματος λόγω χρόνιας βλάβης[53] και κακοποίησης και μη υποστηρικτικού περιβάλλοντος απ’ όλες τις πλευρές που μπορεί να στηριχθεί ένα άτομο (δεν καταγγέλεται εύκολα στις Αρχές είτε λόγω απειλών του άμεσου θύτη είτε λόγω συνειδητοποίησης του βιώματος από το θύμα)[54] κι από την αντιμετώπιση των Αρχών προς την ευάλωτη δομική θέση της γυναίκας[55], εν προκειμένω, στην κοινωνία. Δυστυχώς, ο περιορισμός «στο σπίτι» κι η προσαρμογή του, δεν βρήκε αντίκρυσμα ασφάλειας για όλους τους ανθρώπους, αλλά κρίθηκε ως σημαντικός παράγοντας για την όξυνση του φαινομένου.
Φωτογραφίες από: https://cdn.flash.gr/wp-content/uploads/2020/03/18/grafiti_4.jpg & https://scdn.star.gr/images/articles/660/202003/5e70f418eb098.jpg
- Ο street artist “INO” είχε δημιουργήσει το 2015 ένα “mural” έργο σε ένα κτίριο κοντά στις λεωφόρους Αθηνώνκαι λόγω συνθηκών Covid-19 περί περιορισμού, θέλησε να το επανακοινοποιήσει και επανακοινωνικοποιήσει στα social media του, αφού μέσω του έργου εκφράζει και την προσωπική του στάση απέναντι σε όλη την παγκόσμια κατάσταση υγείας, οικονομίας και κοινωνίας. Δηλαδή, επιθυμώντας να ασκήσει κριτική με το θέμα που επέλεξε να ασχοληθεί: τον επίσημο κοινωνικό έλεγχο. Στο βωμό της ασφάλειας από τον ιό του Covid-19 από την ελληνική κυβέρνηση, ο επίσημος κοινωνικός έλεγχος ενεργοποιήθηκε ταχύτατα για την τήρηση των μέτρων προστασίας και φύλαξης σε όλα τα μήκη και πλάτη από τον πρώτο επίσημο φορέα άσκησης ελέγχου, αυτόν της Αστυνομίας, του «αστυνομικού της γειτονιάς»[56], με αυστηρή κατασταλτική πρόθεση βάσει, κιόλας, του ελληνικού ποινικού νόμου για την πανδημία[57].
Η «απείθεια»[58], ένα από τα χαρακτηριστικά των καλλιτεχνών της Street Art, συμβολίζεται και με άλλους τρόπους έκφρασης, όπως είναι ο τρόπος ένδυσής τους, η ομιλία τους, με λίγα λόγια, το νόημα που συγκροτεί ( - τείται) τον (από τον) βιόκοσμό τους, το οποίο λειτουργεί τόσο ως στοιχείο αυτοκαθορισμού όσο και ως στοιχείο ετεροκαθορισμού[59]. Μία εικόνα μη ευκόλως διαχειρίσιμη για την πλειονότητα[60]. Ο “INO” κατατάσσεται σε αυτήν την κατηγορία καλλιτεχνών.
Εκείνο το ερώτημα που πρέπει επισημανθεί έγκειται στη διαχείριση πιθανών, δυνητικών, τρομοκρατικών ενεργειών, αφού η απόκρυψη χαρακτηριστικών προσώπου με τη χειρουργική μάσκα προστασίας από τον ιό, έστω και με την τοποθέτηση καμερών σε όλους τους κοινόχρηστους χώρους των μεγάλων πόλεων παγκοσμίως, δεν βοηθά στην αντιμετώπιση και καταπολέμηση του κυριότερου τύπου εγκλήματος (με πολλούς συνδυασμούς κι άλλων εγκλημάτων υπό το πλαίσιό του), της τρομοκρατίας.
- Τέλος, ο Λεωνίδας Γιαννακόπουλος - Leonidas Giannakopoulos συμμετέχοντας υπό το πλαίσιο της εκστρατείας “Support Art Workers”, επιθυμώντας να δώσει και να περάσει ένα «μήνυμα» στην ελληνική κυβέρνηση για τα δικαιώματα των εργαζομένων στον τομέα της Τέχνης, επέλεξε να σχεδιάσει σε ένα εγκαταλελειμμένο (;) σπίτι στην περιοχή του Κεραμεικού της Αθήνας (οδός: Κωνσταντινουπόλεως 16 και Γεφυρέων) ένα ψάρι από το στόμα του οποίου βγαίνει ένα χέρι που δείχνει τους διπλανούς τοίχους. Αυτοί γέμισαν από τοιχοκολλημένα χαρτιά Α4 των θεατών - επισκεπτών, στα οποία, ο καθένας έγραψε κι από ένα ποίημα.
Φωτογραφίες της: Κωνσταντίνας-Μαρίας Κωνσταντίνου
Στερεοτυπικά το ψάρι ως ζώο συμβολίζει την καθυστερημένη σκέψη, την άγνοια και τη μηδαμινή δυνατότητα μνήμης, την περιστροφή γύρω από τον εαυτό του εάν βρίσκεται μέσα σε γυάλα. Το χέρι από το στόμα του ψαριού «σπάει» αυτό το στερεότυπο, «μιλώντας» για δικαιώματα εργασίας στον τομέα του Πολιτισμού εν καιρώ πανδημίας, αφού τα συγκεκριμένα επαγγέλματα (συμπεριλαμβανομένου και του street artist, ο οποίος πια πληρώνεται για την εκπλήρωση τοιχογραφιών εσωτερικής και εξωτερικής επιφάνειας) αιωρούνται σχεδόν από τότε που πρωτο - αναγνωρίστηκαν την εποχή του μπαρόκ και πιο πίσω, τότε που ο καλλιτέχνης ζωγράφος, τουλάχιστον, πληρωνόταν από τις αυλές των ηγεμόνων για πορτραίτα των ίδιων.
Πολλά κινήματα στην κοινωνική ιστορία της Τέχνης, εμφανίστηκαν από τότε για τη διεκδίκηση της επαγγελματικής ιδιότητας του ζωγράφου δημοσίως[61]. Η Ιστορία της ανθρωπότητας, απ’ όσο αποδεικνύεται συνεχώς στην εξωτερική κοινωνική πραγματικότητα, συνεχίζει να κάνει κύκλους, να διατυπώνει κυκλικές αφηγήσεις στην πορεία της, χωρίς αυτό να σημαίνει πως το άτομο παραμένει παθητικό ον δίχως ενεργή δράση στις ανθρώπινες κοινωνίες. Τουναντίον, πολλές φορές, η ανθρώπινη δράση ενεργοποιεί παλαιούς κύκλους σε παρόντα χρόνο για την τελική ολοκλήρωση αυτών[62].
Κωνσταντίνα-Μαρία Κωνσταντίνου,
Κοινωνιολόγος - ΜΔΕ Εγκληματολογίας, Δημιουργός & Συντονίστρια του “The Street Art Project”
[1] Weber M., Βασικές έννοιες κοινωνιολογίας, Αθήνα, Μετάφραση: Κυπραίος Μ. Γ., Κένταυρος, 1993.
[2] Weber M., Η μεθοδολογία των κοινωνικών επιστημών, Αθήνα, Μετάφραση: Κυπραίος Μ. Γ., Παπαζήση, 1991, σελ. 197.
[3] Becker H. S., “Photography and Sociology”, Studies in Visual Communication, 1, 3,, 1974, pp. 3 - 26.
Harper D., “Visual Sociology: Expanding sociological vision”, The American Sociologist, 19, 1, 1988, pp. 54 - 70.
Geise S. & Baden C., “Putting the Image Back into the frame: modeling the linkage between visual communication and frame - processing theory”,Communication Theory, 25, 2015, pp. 26 - 69.
[4] Σύμφωνα με τον Allport, η κατηγοριοποίηση ως διαδικασία έχει τέσσερα χαρακτηριστικά:
«Η σκέψη μας, προκειμένου να υπερπηδήσει τις διάφορες δυσκολίες της ζωής, τις ταξινομεί αμέσως σε κάποια ικανοποιητική κατηγορία, την οποία ύστερα χρησιμοποιεί ως εργαλείο για την αξιολόγηση της κατάστασης.
Η κατηγορία μας παρέχει την δυνατότητα του να ταυτοποιούμε γρήγορα το αντικείμενο στο οποίο αναφέρεται.
Η κατηγορία προσδίδει, σε οποιοδήποτε αντικείμενο έχει εντάξει, ισοδύναμη νοητική και συναισθηματική χροιά. Στις έννοιες προσάπτουμε συναισθηματικά στοιχεία. Έτσι, μια νοητική κατηγορία μας γίνεται συμπαθητική ή αντιπαθητική.
Τα καθήκοντα προσαρμογής και συμμόρφωσης που οργανώνουν την καθημερινή μας ζωή διαμορφώνονται σε ευρύτερες τάξεις και ομαδοποιητικά στοιχεία».
Allport G., The Nature of Prejudice, London, 25th Anniversary edition, Addison – Wesley Publishing Company, 1954.
Stangor C., Stereotypes and Prejudice, Philadelphia, Psychology Press, 2000.
Brown R., Prejudice. It’s social psychology, Oxford UK & Cambridge USA, Blackwell, 1995.
Moscovici S., Social Representations. Studies in Social Psychology, New York, NYU Press, 2000.
Moscovici S., “Attitudes and opinions”, Annual Review of Psychology, 14, 1963, pp. 231-260.
[5] Weber M., Η μεθοδολογία των κοινωνικών επιστημών, Αθήνα, Μετάφραση: Κυπραίος Μ. Γ., Παπαζήση, 1991, σελ. 197.
[6] Mead G. H., Mind, Self and Society, Chicago: University of Chicago Press, 1934.
[7] Ένα κοινωνικό δίκτυο ορίζεται ως ένα δίκτυο σχέσεων ή αλληλεπιδράσεων, στο οποίο οι κόμβοι αντιστοιχούν σε άτομα και οι ακμές στις σχέσεις ή αλληλεπιδράσεις μεταξύ αυτών των ατόμων. Παραδείγματα τέτοιων δικτύων είναι τα Facebook, Twitter και LinkedIn. Εκτός από αυτά, διαδικτυακές εφαρμογές όπως το YouTube και το FlickR που ως στόχο έχουν την ανταλλαγή αρχείων πολυμέσων όπως βίντεο. Τεχνικές ανάκτησης περιεχομένου και ανάλυσης διάχυσης της επιρροής στα κοινωνικά δίκτυα και φωτογραφιών μεταξύ των χρηστών, εμπίπτουν επίσης στη ευρεία κατηγορία των κοινωνικών δικτύων, καθώς εμπεριέχουν μεγάλο βαθμό αλληλεπίδρασης μεταξύ των χρηστών.
https://www.statista.com/statistics/604467/most-popular-social-network-by-age-group-us-millennials/ , Statista Research Department, U.S. Millennials: most popular social network 2016, by age group, ημερομηνία δημοσίευσης: 8/09/2016, τελευταία πρόσβαση: 1/01/2020.
Boyd D. M., & Ellison N. B., “Social network sites: Definition, history, and scholarship”, Journal of Computer - Mediated Communication, 13, article 11, 2007.
Blair I. V., Ma J. E., & Lenton A. P., “Imagining stereotypes away: The moderation of implicit stereotypes through mental imagery”, Journal of Personality and Social Psychology, 81, pp. 828 - 841, 2001.
[8] Η επιρροή της Τεχνολογίας στα άτομα έχει μελετηθεί κατά κόρον στην επιστημονική κοινότητα, ιδίως, σχετικά με την ένταξή της στην καθημερινή ζωή, στον βαθμό που επηρεάζει τη δημιουργία άμεσων κοινωνικών επαφών και ανάπτυξης κοινωνικών σχέσεων. Ειδικότερα, με τη δημιουργία των κοινωνικών δικτύων, οι άμεσες επαφές των ατόμων έχουν υποστεί αλλοίωση κατά τη λεκτική επικοινωνία με αποτέλεσμα να έχουν αντικατασταθεί με το ψυχρό μέσο που ονομάζεται υπολογιστής (για την ακρίβεια, μία οθόνη υπολογιστή). Μία από τις σοβαρότερες συνέπειες αυτής της κατάστασης είναι η διατάραξη της καλής ψυχικής υγείας με την εμφάνιση της μοναξιάς και της αποξένωσης με τους σημαντικούς Άλλους και με την κοινωνική πραγματικότητα.
Σχεδόν 60% του πληθυσμού άνω των 15 ετών αυτό-προσδιορίζονται ως χρήστες του διαδικτύου.
Δεμερτζής Ν., Κοινωνία της Πληροφορίας. Διακυβέρνηση και Διαδίκτυο, Αθήνα, Εθνικό Κέντρο Κοινωνικών Ερευνών, 2017.
Γαρδικιώτης Α., Κοινωνική Επιρροή. Επισκόπηση και Αξιολόγηση της Έρευνας και των Θεωριών, Αθήνα, Gutenberg, 2008.
Hamburger A., Y. & Artzi E. B., “Loneliness and internet use”, Computers in Human Behavior, 19, 1, 2003, pp. 71-80.
[9] Γαρδικιώτης Α., Κοινωνική Επιρροή. Επισκόπηση και Αξιολόγηση της Έρευνας και των Θεωριών, Αθήνα, Gutenberg, 2008.
[10] Weber M., Η μεθοδολογία των κοινωνικών επιστημών, Αθήνα, Μετάφραση: Κυπραίος Μ. Γ., Παπαζήση, 1991.
[11] Δυϊσμός ατόμου και κοινωνίας (δράσης και δομής).
Giddens A., Central Problems in Social Theory, London, Macmillan, 1979.
Giddens A., The Constitution of Society, Polity Press, 1984.
Jackson P., Maps of Meaning, London, Unwin Hyman, 1989.
Stevenson D., Cities and Urban Cultures, Maidenhead, Open University Press, 2003.
[12] Sennet R., Χρήσεις της Αταξίας. Προσωπική Ταυτότητα και Ζωή της Πόλης, Αθήνα, Μετάφραση: Καράπαπας Γ., Τροπή, 2004.
[13] Massey D., For Space, United States, 1st Edition, Sage Publications Itd, 2005, σελ. 80.
[14] Δημιουργήματα της φαντασίας - διανοητικές επινοήσεις ή και αναπαράσταση εικόνων που ήδη υπάρχουν στην κοινωνία ή ακόμη και στο Διαδίκτυο ως «έτοιμες εικόνες».
Μένεγος Π., Το Street Art στην Αθήνα - Τοιχοδρομίες, Αθήνα, Οξύ, 2007.
[15] Οδηγίες του Εθνικού Οργανισμού Δημόσιας Υγείας (ΕΟΔΥ), https://eody.gov.gr/neos-koronaios-covid-19/ , τελευταία πρόσβαση: 28/05/2020.
Οδηγίες – Συστάσεις σε ασθενείς με Δερματολογικά νοσήματα υπό συστηματική αγωγή, Ελληνική Δερματολογική και Αφροδισιολογική Εταιρεία (ΕΔΑΕ), http://www.edae.gr/pdf/covid19_odigies.pdf , τελευταία πρόσβαση: 28/05/2020.
American Association for the Study of Liver Diseases (AASLD): “Clinical insights for hepatology and liver transplant providers during the COVID-19 pandemic” https://www.aasld.org/sites/default/files/2020-04/AASLD-COVID19-ClinicalInsights-4.07.2020-Final.pdf , τελευταία πρόσβαση: 28/05/2020.
European Association for the Study of the Liver (EASL): “Care of patients with liver disease during the COVID-19 pandemic: EASL-ESCMID position paper”, https://easl.eu/wp-content/uploads/2020/04/EASL-ESCMID-COVID-19-Position-Paper.pdf , τελευταία πρόσβαση: 28/05/2020.
[16]https://www.athensvoice.gr/life/urban-culture/649522_koronoios-20-murals-gia-tin-pandimia-me-dynata-minymata , Αθανασιάδης Δ., «Γκράφιτι για τον κορωνοϊο - Κορωνοϊός: 20 murals για την πανδημία με δυνατά μηνύματα Street artists από όλο τον κόσμο εκφράζονται με χρώμα για το lockdown, τους ηγέτες και το social distancing», ημερομηνία δημοσίευσης: 23/05/2020, τελευταία πρόσβαση: 20/05/2020.
https://www.boredpanda.com/coronavirus-themed-street-art-around-the-world/?utm_source=gr.pinterest&utm_medium=referral&utm_campaign=organic, Irla Max Tundra - Community member, “Here’s Some Of The Most Truthful Graffiti Related To Coronavirus”, τελευταία πρόσβαση: 20/05/2020.
https://www.fortunegreece.com/article/gkrafiti-empnefsmena-apo-ton-koronoio/, «Γκραφίτι εμπνευσμένα από τον κορωνοϊό», ημερομηνία δημοσίευσης: 24/03/2020, τελευταία πρόσβαση: 20/05/2020.
https://m.naftemporiki.gr/story/1590116/kallitexnes-dromou-antidroun-se-enan-kosmo-pandimias?fbclid=IwAR1mNgdifLCIaL1IDA9oZ7GJtIvnQH66o5hc-97n9KwpDNQeSIAMwkiAU0c , «Καλλιτέχνες δρόμου «αντιδρούν» σε έναν κόσμο πανδημίας», ημερομηνία δημοσίευσης: 20/04/2020, τελευταία πρόσβαση: 20/05/2020.
[17] Δέφνερ Α., Η σημασία της σύνδεσης πολιτιστικού και χρονικού σχεδιασμού για τη βιώσιμη ανάπτυξη των πόλεων, Αθήνα, Τόπος: Επιθεώρηση χωρικής ανάπτυξης, σχεδιασμού και περιβάλλοντος, 2002.
Hall P., “Creative cities and economic development”, Urban Studies, 37, 2000.
Smith N., The New Urban Frontier: Gentrification and the Revanchist City, Routledge, 1996.
Zukin S., “Gentrification: Culture and Capital in the Urban Core”, American Review of Sociology, 1987.
[18] Κατά το φιλοσοφικό σύστημα του Vico και του Croce.
Γεωργούλης Κ. Δ., Φιλοσοφία της Ιστορίας, Αθήνα, Παπαδήμα, 1976, σελ. 217 - 231.
[19]http://e-keme.gr/%ce%b9%cf%83%cf%84%ce%bf%cf%81%ce%b9%ce%ba%ce%ae-%ce%b1%ce%bd%ce%b1%ce%b4%cf%81%ce%bf%ce%bc%ce%ae-%cf%84%ce%b7%cf%82-street-art-%cf%83%ce%b5-%cf%83%cf%85%ce%bd%ce%ad%cf%87%ce%b5/, Γιακουβάκης Γ., Καλογεράκη Κ., Κωνσταντίνου Κ. Μ., «Ιστορική Αναδρομή Της “Street Art” (Συνέχεια Του Α’ Μέρους Της Β’ Ενότητας)», The Street Art Project, 2018 - 2020, τελευταία πρόσβαση: 28/05/2020.
http://e-keme.gr/%ce%b8%ce%b5%cf%89%cf%81%ce%b7%cf%84%ce%b9%ce%ba%cf%8c-%ce%ba%ce%b1%cf%84%ce%b1%ce%bd%ce%bf%ce%b7%cf%84%ce%b9%ce%ba%cf%8c-%cf%80%ce%bb%ce%b1%ce%af%cf%83%ce%b9%ce%bf-%ce%b3%ce%b9%ce%b1-%cf%84/ Κωνσταντίνου Κ. Μ., Μπαφούνη Ν. Α. & Φωσκόλου Μ., «(Συνέχεια του Α’ Μέρους της Γ’ Ενότητας) Θεωρητικό – Κατανοητικό Πλαίσιο για τη Street Art Β’ ΜΕΡΟΣ», The Street Art Project, 2018 - 2020, τελευταία πρόσβαση: 28/05/2020.
[20] Η λέξη «εγκλεισμός» μεταφορικά και κυριολεκτικά παραπέμπει σε συνθήκες πραγματικού εγκλεισμού και στέρησης της ελευθερίας, όπου σύμφωνα με το ρεύμα του Δομισμού, όταν οι λέξεις συγκροτούν την καθημερινότητα, χρωματίζουν και την ανάλογη διάθεση. Αυτό επιβεβαιώνεται κι από τη Γνωστική Ψυχολογία.
https://www.huffingtonpost.gr/entry/menoeme-spiti-den-semainei-eykleismos_gr_5e8b3637c5b6cc1e47790de0, Παπάζογλου Μ., «Μένουμε σπίτι δεν σημαίνει εγκλεισμός. Ας ορίσουμε τη νέα μας καθημερινότητα μέσα από μια θετική οπτική», ημερομηνία δημοσίευσης: 14/04/2020, τελευταία πρόσβαση: 28/05/2020.
[21]https://www.syntagmawatch.gr/trending-issues/o-dimosios-xoros-stin-meta-koronoio-epoxi/?fbclid=IwAR05Jidhm7mqpiuvH7zSaUGBeCkehcAlehRRKiX9jDCzPz_Mj4S3QRuoSvE , Γεωργίου Στ., «Ο δημόσιος χώρος στην μετά κορωνοϊό εποχή», ημερομηνία δημοσίευσης: 25/05/2020, τελευταία πρόσβαση: 25/05/2020.
[22] Εξού και το κίνημα “SUPPORT ART WORKERS” το οποίο εντός τριών ημερών έφτασε στα social media να μετρά 3.000 likes. Από τις κινητοποιήσεις που έγινε αμέσως γνωστή με στρατηγική marketing και google analytics της κοινής γνώμης για προώθηση και προβολή μέσω των social media.
https://www.protothema.gr/culture/article/1002135/support-art-workers-pos-gennithike-to-sunthima-pou-plimmurise-to-facebook/, Κουκά Α., «Support Art Workers»: Πώς γεννήθηκε το σύνθημα που πλημμύρισε το Facebook», ημερομηνία δημοσίευσης: 03/05/2020, τελευταία πρόσβαση: 25/05/2020.
https://www.huffingtonpost.gr/entry/support-art-workers-e-kampania-sto-facebook-yia-te-sterixe-ton-kallitechnon-en-meso-pandemias_gr_5eaea2aac5b69a7955191d05, «Support Art Workers»: Η καμπάνια στο Facebook για τη στήριξη των καλλιτεχνών εν μέσω πανδημίας. Προς το τέλος της ερχόμενης εβδομάδας η ανακοίνωση των μέτρων στήριξης των καλλιτεχνών από το ΥΠΠΟΑ», ημερομηνία δημοσίευσης: 3/05/2020, τελευταία πρόσβαση: 25/05/2020.
https://www.facebook.com/Support-ART-Workers-115572620137765, επίσημη σελίδα της ομάδας στο Facebook, τελευταία πρόσβαση: 25/05/2020.
[23] Με την κοινωνιολογική έννοια, «σημαντικοί Άλλοι», της σχολής της συμβολικής αλληλεπίδρασης της Κοινωνιολογίας και της σκέψης του Mead κατά τα στάδια της κοινωνικής ανάπτυξης του ατόμου.
Mead G. H., Mind, Self and Society, Chicago: University of Chicago Press, 1934.
[24] Weber M., Η μεθοδολογία των κοινωνικών επιστημών, Αθήνα, Μετάφραση: Κυπραίος Μ. Γ., Παπαζήση, 1991.
[25]https://www.kathimerini.gr/1076328/article/epikairothta/ellada/dwrea-gia-toys-hrwes-ths-prwths-grammhs-apo-to-st-niarxos , Μπουλούτζα Π., «Δωρεά για τους ήρωες της πρώτης γραμμής από το «Στ. Νιάρχος», ημερομηνία δημοσίευσης: 2/05/2020, τελευταία πρόσβαση: 25/05/2020.
https://www.cnn.gr/news/ellada/story/217477/oi-iroes-tis-protis-grammis-poy-den-emeinan-spiti-gia-na-einai-plai-mas , «Οι ήρωες της πρώτης γραμμής που δεν έμειναν σπίτι», ημερομηνία δημοσίευσης: 30/04/2020, τελευταία πρόσβαση: 25/05/2020.
https://www.in.gr/2020/05/27/life/design/messages-city-minymata-stin-poli-gia-tous-iroes-tis-protis-grammis/ , «Messages for the City» : Μηνύματα στην πόλη για τους «ήρωες της πρώτης γραμμής», ημερομηνία δημοσίευσης: 27/05/2020, τελευταία πρόσβαση: 29/05/2020.
https://www.youtube.com/watch?v=81uu9AE6Zvk , βίντεο από την κοινότητα του Πανεπιστημίου Frederick, «ΟΙ ΗΡΩΕΣ ΤΗΣ ΠΡΩΤΗΣ ΓΡΑΜΜΗΣ», ημερομηνία δημοσίευσης: 18/05/2020, τελευταία πρόσβαση: 25/05/2020.
[26] Benjamin, R., “Post-Colonial Taste: Non-Western Markets for Orientalist Art”, στο R. Benjamin, Orientalism: From Delacroix to Klee, Art Gallery of New South Wales, Sidney, 1997.
Βλ. και https://www.streetartcinema.com/ , κοινότητα για την οπτική και φωτογραφική καταγραφή έργων της Street Art ανά τον κόσμο με μόνη θεματολογία και κριτήριο ήρωες και πρωταγωνιστές του κινηματογράφου.
[27] Cuche D., Η έννοια της κουλτούρας στις Κοινωνικές Επιστήμες, Μετάφραση: Σιατίτσας Φ., Αθήνα, Τυπωθήτω, 2001.
[28] Frazer J. G., The New Golden Bough, New York, Anchor Books, 1961.
[29] Μαυράκης Ν., Ανατολικές Επιρροές στην ελληνική σκέψη και τον Δυτικό Πολιτισμό. Η καταγωγή της ελληνικής φιλοσοφίας, Αθήνα, Σοκόλης, 2016.
[30] Οι ταινίες Western τυγχάνουν κοινωνιολογικής ανάλυσης υπό το ρεύμα του Δομισμού και σημαντικής επίδρασης ανά τον κόσμο για την ερμηνεία «καλού» και «κακού», του τελευταίου ως μία προέκταση της τιμωρητικότητας.
Craib I., Σύγχρονη Κοινωνική Θεωρία. Από τον Πάρσονς στον Χάμπερμας, Μετάφραση: Λέκκας Ε. Π., Αθήνα, Τόπος, 2011.
[31] Cuche D., Η έννοια της κουλτούρας στις Κοινωνικές Επιστήμες, Μετάφραση: Σιατίτσας Φ., Αθήνα, Τυπωθήτω, 2001.
[32] Allport G., The Nature of Prejudice, London, 25th Anniversary edition, Addison – Wesley Publishing Company, 1954.
Stangor C., Stereotypes and Prejudice, Philadelphia, Psychology Press, 2000.
[33] Sigmund F., Το εγώ και το αυτό, Μετάφραση: Παναγιωτοπούλου Δ., Αθήνα, Πλέθρον, 2010.
[34] O όρος «οπτικός πολιτισμός» συναντάται για πρώτη φορά σε σύγχρονο αναλυτικό πλαίσιο στο σύγγραμμα της ιστορικού τέχνης Svetlana Alpers, “Art of Describing” (1983), στο οποίο εξετάζεται η ζωγραφική σε ένα ευρύτερο ιστορικό πλαίσιο πρακτικών και αντιλήψεων για την όραση, το οπτικό και την αναπαράσταση.
Alpers, S.,, The Art of Describing: Dutch Art in the Seventeenth Century, University of Chicago, Chicago, 1983.
Rudolf A., Τέχνη και Οπτική Αντίληψη. Η ψυχολογία της δημιουργικής όρασης, Μετάφραση: Ποταμιάνος Ι., Αθήνα, Θεμέλιο, 2005.
[35] Θεοδωρίδης Μ., «Κινηματογράφος και παιδί. Μια απόπειρα χαρτογράφησης του χώρου. Ερευνώντας τον κόσμο του παιδιού», Εθνικό Κέντρο Τεκμηρίωσης, 9, σελ. 1-18, 2009.
[36] Race D. C., "The Joker, The Blockbuster, and Mass Shootings: Watching the World Burn," Criterion: A Journal of Literary Criticism, 7, 2 , 6, 2014.
Adorjan M., Christensen T., Kelly B., & Pawluch D., “Stockholm Syndrome as Vernacular Resource”, The Sociological Quarterly, 53 (3), pp. 454 - 474, 2016.
[37]http://e-keme.gr/%ce%b9%cf%83%cf%84%ce%bf%cf%81%ce%b9%ce%ba%ce%ae-%ce%b1%ce%bd%ce%b1%ce%b4%cf%81%ce%bf%ce%bc%ce%ae-%cf%84%ce%b7%cf%82-street-art-%ce%b1%ce%84-%ce%bc%ce%ad%cf%81%ce%bf%cf%82-%cf%86/ , Γιακουβάκης Γ., Καλογεράκη Κ., Κωνσταντίνου Κ. Μ., «Ιστορική Αναδρομή Της “Street Art” – Α΄ Μέρος: Φαινομενολογία Του “Graffiti”, The Street Art Project, 2018 - 2020, τελευταία πρόσβαση: 29/05/2020.
[38] https://m.naftemporiki.gr/story/1596665/o-neos-thnitos-souper-iroas-tou-banksy , «Ο νέος, θνητός σούπερ ήρωας του Banksy», ημερομηνία δημοσίευσης: 7/05/2020, τελευταία πρόσβαση: 20/05/2020.
https://www.theguardian.com/artanddesign/2020/may/06/banksy-artwork-superhero-nurse-nhs-coronavirus-covid-19-southampton-general-hospital, Morris S. and agency, “New Banksy piece celebrates superhero health workers. Artwork depicts child playing with nurse toy, with Batman and Spider-Man discarded in a bin”, ημερομηνία δημοσίευσης: 6/05/2020, τελευταία πρόσβαση: 20/05/2020.
https://www.bbc.com/news/entertainment-arts-52556544, Gompertz W., “New Banksy artwork appears at Southampton hospital”, ημερομηνία δημοσίευσης: 6/05/2020, τελευταία πρόσβαση: 25/05/2020.
H επιστημονική κοινότητα δεν έχει καταλήξει ακόμη εάν πίσω από το όνομα “Banksy” βρίσκεται μία ομάδα από street artists ή ένα άτομο.
https://www.crimetimes.gr/the-street-art-project-%CE%B1%CF%86%CE%B9%CE%AD%CF%81%CF%89%CE%BC%CE%B1-%CF%84%CE%B7%CF%82-%CE%AD%CE%BA%CE%B8%CE%B5%CF%83%CE%B7%CF%82-%CE%B3%CE%B9%CE%B1-%CF%84%CE%BF%CE%BD-bansky/ , Κωνσταντίνου Κ. Μ., “THE STREET ART PROJECT”: Αφιέρωμα της έκθεσης για τον Banksy», Crime Times, 9, 2019, τελευταία πρόσβαση: 29/05/2020.
[39]https://www.standard.co.uk/news/uk/banksy-new-work-bathroom-coronavirus-lockdown-a4415501.html?fbclid=IwAR2ouGKWzOhJRVzwYibQZKlDxZ5gSIXcUAUjfd1jsyJdckaP06obganOewY , Clifton K., “Banksy creates new work in his bathroom while under coronavirus lockdown”, ημερομηνία δημοσίευσης: 15/04/2020, τελευταία πρόσβαση: 25/05/2020.
[40] Στο ίδιο.
[41] Lefebvre H., The Production of Space, Oxford, Blackwell, 1991.
Schacter R., “An Ethnography of Iconoclash. An investigation into the Production, Consumption and Destruction of Street Art in London”, Journal of Material Culture, 13, 1, London, pp. 50, 51 (35 - 61).
Houde O., Η ψυχολογία του παιδιού, Αθήνα, Μετάφραση: Σβίτσου Ε., Το Βήμα Γνώση, 2007, σελ. 142.
[42] Στο ίδιο.
[43] Tilley C., Metaphor and material culture, Oxford, Blackwell, 1999, σελ. 76.
Tilley C., The materiality of stone: explorations in landscape phenomenology, Oxford, Berg, 2004.
[44] Vanderveen G. & van Eijk, G., “Criminal but beautiful: A study on graffiti and the role of value judgments and context in perceiving disorder”, European Journal on Criminal Policy and Research, 22, 1, 2016, σελ. 107 – 125.
Young A., “Criminal images: The affective judgment of graffiti and street art”, Crime, Media, Culture, 8, 3, 2012, σελ. 297 – 314.
[45]http://www.euro.who.int/en/publications/abstracts/what-is-the-evidence-on-the-role-of-the-arts-in-improving-health-and-well-being-a-scoping-review-2019 , Fancourt D., Finn S., What is the evidence on the role of the arts in improving health and well-being? A scoping review, World Health Organization / Europe, Health Evidence Network synthesis, report 67, 2019.
[46]https://hellasjournal.com/2020/05/to-dipno-stous-emmaous-tou-karavatzo-se-street-art-ekdosi-ke-covid-19-ekdochi/, «Το «Δείπνο στους Εμμαούς» του Καραβάτζο σε street art έκδοση και Covid-19 εκδοχή…», ημερομηνία δημοσίευσης: 5/05/2020, τελευταία πρόσβαση: 20/05/2020.
https://www.thetoc.gr/politismos/article/koronoios-ekpliktiko-gkrafiti-enos-ergou-karabatzo-prosarmosmeno-stin-pandimia/?fbclid=IwAR2J5fMD_BOuBapLj-gK7EjYLV1xEKn1vWfzX6D0tmKY326BFGf8v4mPPuU , «Κορονοϊός: Εκπληκτικό γκράφιτι ενός έργου Καραβάτζο προσαρμοσμένο στην πανδημία Αποζημιώνει τους Λονδρέζους για τα κλειστά μουσεία λόγω της πανδημίας», ημερομηνία δημοσίευσης: 5/05/2020, τελευταία πρόσβαση: 20/05/2020.
[47]https://www.filoxeniart.com/caravaggio-%CF%84%CE%BF-%CE%B4%CE%B5%CE%AF%CF%80%CE%BD%CE%BF-%CF%83%CF%84%CE%BF%CF%85%CF%82-%CE%B5%CE%BC%CE%BC%CE%B1%CE%BF%CF%8D%CF%82-%CE%BA%CE%B1%CE%B9-%CE%BF%CE%B9-%CE%B3%CE%AE%CE%B9%CE%BD/ , Οικονόμου X., «Caravaggio. Το δείπνο στους Εμμαούς και οι «γήινοι Άγιοι», ημερομηνία δημοσίευσης: 29/04/2020, τελευταία πρόσβαση: 29/05/2020.
[48]https://reut.rs/3flKyKt?fbclid=IwAR10Fkj5lHELJ-FkaTAVSwHFsBzR0O6P_KDdESGcDE0yAHwtUByp_Skre3w , Young S., “Locked out of galleries, Londoners find Caravaggio street art”, ημερομηνία δημοσίευσης: 5/05/2020, τελευταία πρόσβαση: 29/05/2020.
[49] https://www.altsantiri.gr/ellada/857045/koronoios-gkrafiti-16chronos-taratsa-endooikogeneiaki-via/ , «Κορονοϊός: Εντυπωσιακό γκράφιτι 16χρονου στην ταράτσα του για την ενδοοικογενειακή βία (video)», ημερομηνία δημοσίευσης: 21/04/2020, τελευταία πρόσβαση: 20/05/2020.
[50] Γραμμές και Σημεία Αναφοράς της Ενδοοικογενειακής βίας ενδεικτικά:
Στο 197 (24ωρη γραμμή Εθνικού Κέντρου Κοινωνικής Αλληλεγγύης).
Στον Συνήγορο του Πολίτη - Συνήγορο του Παιδιού, τηλ.: 213 1306744, 213 1306710, 213 1306703 (γραμματεία).
Στην 24ωρη Εθνική Γραμμή Παιδικής Προστασίας 1107 του Εθνικού Κέντρου Κοινωνικής Αλληλεγγύης.
Στη γραμμή 11525 της Ένωσης «Μαζί για το Παιδί», Δευτέρα έως Παρασκευή 9:00-21:00.
Στην 24ωρη Εθνική Τηλεφωνική Γραμμή για τα Παιδιά 1056 του Συλλόγου «Χαμόγελο του Παιδιού».
Στη Γραμμή SOS 15900, υπηρεσία εθνικής εμβέλειας. Υπάρχει δυνατότητα και ηλεκτρονικής επικοινωνίας στο email sos15900@isotita.gr
Στη γραμμή 10306, που ξεκίνησε το Υπουργείο Υγείας και οργανώνεται υπό τις επιστημονικές κατευθύνσεις και την εποπτεία της Α' Ψυχιατρικής Κλινικής της Ιατρικής Σχολής του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών».
Στις εισαγγελικές αρχές, ή στο τοπικό αστυνομικό τμήμα.
https://www.documentonews.gr/article/spitia-pagides-alla-oxi-logw-karantinas?fbclid=IwAR3Hw3wBIfg_o5GtK5BYQ9B2NoLOy-JsKoEEXXkUVL6vppeTfrMP7QsRhUg , Μπαρτσώκα Δ. Κ., «Σπίτια-παγίδες αλλά όχι λόγω καραντίνας», ημερομηνία δημοσίευσης: 29/04/2020, τελευταία πρόσβαση: 29/05/2020.
[51] Αρτινοπούλου Β., Ενδοοικογενειακή Κακοποίηση Γυναικών, Αθήνα, Νομική Βιβλιοθήκη, 2006.
https://diotima.org.gr/oles-asfaleis-nomiki-voitheia-se-thymata-endooikogeneiakis-vias/ , Συνεργασία του Κέντρου «Διότιμα» με τον Δήμο Αθηναίων στο Πρόγραμμα «Όλες ασφαλείς: Νομική βοήθεια σε θύματα ενδοοικογενειακής βίας», τελευταία πρόσβαση: 29/05/2020.
[52] Βλάχου Β., Η αντιμετώπιση της Σωματικής Βίας κατά των Γυναικών από το σύστημα απονομής Ποινικής Δικαιοσύνης, Αθήνα, Έλλην, 2005.
[53] Στο ίδιο.
[54] Στο ίδιο.
[55] Έμμεση αναφορά στο πατριαρχικό σύστημα της οικογένειας στην Ελλάδα, το οποίο αυτομάτως επηρεάζει άμεσα τη θέση της γυναίκας στην κοινωνία με τους πολλαπλούς ρόλους που οφείλει να υπηρετεί καθημερινά στη σύγχρονη εποχή (μητέρα, επαγγελματίας κ.ά.). Σε πολλές περιπτώσεις, οι κοινωνικοί ρόλοι ασκούν πίεση στην κοινωνική θέση της γυναίκας και τη σπρώχνουν στο «ευάλωτο» συναίσθημα.
Αρτινοπούλου Β. - Μαγγανάς Α., Θυματολογία και Όψεις Θυματοποίησης, Αθήνα, Νομική Βιβλιοθήκη, 1996.
[56] Όπως αναφέρεται, «το πλαίσιο νομιμότητας οριοθετεί τη θεμιτή αστυνομική δράση, χαράσσει τα όρια που η συμπεριφορά του αστυνομικού δεν μπορεί να υπερβεί, όταν αυτός έρχεται σε επαφή με πολίτες. Βάσει της αρχής της νομιμότητας, η άσκηση της αστυνομικής εξουσίας πρέπει να μην παραβιάζει και να είναι σύμφωνη με τους κανόνες του ευρωπαϊκού δικαίου, τους συνταγματικούς κανόνες και τους νόμους. Το βασικό πλέγμα νομοθετικών διατάξεων, συνίσταται στο Ν. 4249/2014, στο ΠΔ 141/1991, στο ΠΔ 254/2004, στις διατάξεις του Κώδικα Ποινικής Δικονομίας και σε επιμέρους ειδικούς ποινικούς νόμους, εγκυκλίους και διαταγές. Ιδιαίτερης σημασίας είναι και ο Ν. 3169/2003 για την οπλοφορία και χρήση πυροβόλων όπλων από αστυνομικούς. Το ανωτέρω νομοθετικό πλαίσιο εξειδικεύει το περιεχόμενο της προληπτικής ή κατασταλτικής άσκησης της αστυνομικής αρμοδιότητας και τη νόμιμη άσκηση των καθηκόντων των αστυνομικών οργάνων, προσδιορίζοντας ειδικότερα τους περιορισμούς στους οποίους υπόκειται η δράση τους, αλλά και τη νόμιμη λήψη συγκεκριμένων αστυνομικών μέτρων».
http://crime-in-crisis.com/11/ , «Βίαιη εγκληματικότητα και φόβος του εγκλήματος σε εποχές κρίσης», στο Μ. Γασπαρινάτου (εκδ.επιμ.), Έγκλημα και ποινική καταστολή σε εποχή κρίσης, Τιμητικός Τόμος για Καθηγητή Νέστορα Κουράκη, Α΄ Τόμος, Ηλεκτρονική έκδοση, Σάκκουλα, Αθήνα, 2016, τελευταία πρόσβαση: 29/05/2020.
https://www.e-nomothesia.gr/kat-astynomikos-astynomia/oploforia-oploxrisia/ya-8517-4-7-xd-2011.html , Υπουργική Απόφαση 8517/4/7ξδ - ΦΕΚ Β-2545/07-11-2011, «Έλεγχος καταλληλότητας αστυνομικών προς χρήση όπλου, αρμόδια όργανα, διαδικασία και διασφάλιση του απορρήτου των αποτελεσμάτων», τελευταία πρόσβαση: 29/05/2020.
https://www.e-nomothesia.gr/kat-astynomikos-astynomia/oploforia-oploxrisia/n-3169-2003.html , Νόμος 3169/2003 - ΦΕΚ 189/Α/24-7-2003 (Κωδικοποιημένος), Νόμος 3169/2003 : «Οπλοφορία, χρήση πυροβόλων όπλων από αστυνομικούς, εκπαίδευση τους σε αυτά και άλλες διατάξεις», τελευταία πρόσβαση: 29/05/2020.
https://www.e-nomothesia.gr/kat-astynomikos-astynomia/armodiotetes-organon/pd-49-2006.html , Προεδρικό Διάταγμα 49/2006 - ΦΕΚ 51/Α/13-3-2006, «Τοπικός Αστυνόμος - Τροποποίηση διατάξεων του π. δ/ τος 141/1991 «Αρμοδιότητες οργάνων και υπηρεσιακές ενέργειες του προσωπικού του Υπουργείου Δημόσιας Τάξης και θέματα οργάνωσης Υπηρεσιών» (Α'- 58), τελευταία πρόσβαση: 29/05/2020.
https://www.e-nomothesia.gr/kat-astynomikos-astynomia/demotike-astunomia/ya-11559-2004.html , Υπουργική Απόφαση 11559/2004 - ΦΕΚ 478/Β/5-3-2004, «Κανονισμός Λειτουργίας της Δημοτικής Αστυνομίας», άρθρο 7, τελευταία πρόσβαση: 29/05/2020.
.https://www.e-nomothesia.gr/kat-astynomikos-astynomia/demotike-astunomia/pd-23-2002.html , Προεδρικό Διάταγμα 23/2002 - ΦΕΚ 19/Α/7-2-2002, «Αρμοδιότητες, σύστημα πρόσληψης, προσόντα, καθήκοντα, δικαιώματα και υποχρεώσεις του προσωπικού της Δημοτικής Αστυνομίας», τελευταία πρόσβαση: 29/05/2020.
Boggs, “Formal and informal crime control: An exploratory study of urban, suburban and rural orientations”, The Sociological Quarterly, 12/1971, pp. 319-327.
[57]https://www.crimetimes.gr/h-%ce%b4%ce%b9%ce%ac%ce%b4%ce%bf%cf%83%ce%b7-%cf%84%ce%bf%cf%85-%ce%b9%ce%bf%cf%8d-covid-19-%cf%85%cf%80%cf%8c-%cf%84%ce%bf-%cf%80%cf%81%ce%af%cf%83%ce%bc%ce%b1-%cf%84%ce%bf%cf%85-%ce%b1%cf%81-285/, Σπυρόπουλος Φ., «H Διάδοση του Ιού COVID-19 υπό το Πρίσμα του Αρ. 285 ΠΚ», Crime Times, 12, τελευταία πρόσβαση: 29/05/2020.
[58] Κουκουτσάκη Α., «Φάκελος κειμένων για το μάθημα «Πολιτισμική Εγκληματολογία», Αθήνα, Πάντειο Πανεπιστήμιο Κοινωνικών και Πολιτικών Επιστημών - Τμήμα Κοινωνικής Ανθρωπολογίας, 2008, σελ. 11 - 26.
[59] Καραποστόλης Β., Μορφές της κοινωνικής δράσης, Αθήνα, Θεμέλιο, 1984.
Goffman E., The presentation of self in everyday life, Cambridge, Cambridge University Press, 1993.
[60] Ρουσσώ Ζ. Ζ., Το κοινωνικό συμβόλαιο, Αθήνα, Μετάφραση: Γρηγοροπούλου Β. & Σταϊνχάουερ Α., Πόλις, 2004.
[61] Hauser A., Κοινωνική Ιστορία της Τέχνης. Αναγέννηση, Μανιερισμός, Μπαρόκ, Μετάφραση: Κονδύλης Τ., Αθήνα, Κάλβος, τόμος 2, 1970.
[62] Γεωργούλης Κ. Δ., Φιλοσοφία της Ιστορίας, Αθήνα, Παπαδήμα, 1976, σελ. 217 - 231.